افقه، تحلیلگر اقتصادی: ریشه حذف ارز نیمایی در کسری بودجه است/ قیمت دلار بازهم بالاتر می‌رود/ نگرانی از آمدن ترامپ، مانع بازگشت ارز صادرکنندگان به کشور می‌شود
مرتضی افقه، تحلیلگر اقتصادی با تاکید بر این که در شرایط فعلی، ریشه اصلی سیاست حذف ارز نیمایی را باید در کسری بودجه جست‌وجو کرد، نه وعده حذف رانت، به دیده‌بان ایران گفت: اگر دولت بر این باور است که با این اتفاق انگیزه برای صادرکنندگان ایجاد می‌شود که ارز خود را وارد کشور کنند و به دولت تحویل بدهند، متاسفانه شدنی نیست. اوضاع منطقه خاورمیانه و نگرانی‌های موجود از آمدن ترامپ، می‌تواند مانع از آن شود که صادرکنندگان در حالی که می‌دانند قیمت دلار بازهم افزایش پیدا می‌کند، ارز خود را وارد کشور کنند. از نظر من، افزایش قیمت ارز بازار آزاد نیز هنوز تحت تاثیر اوج‌گیری تنش مربوط به سقوط اسد و افزایش تهدیدات اسرائیل برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران است، اما اثر حذف ارز نیمایی نیز احتمالا رفته‌رفته باعث رشد بیشتر قیمت دلار خواهد شد.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران، هفته گذشته مجلس شورای اسلامی در مراحل پایانی بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۴ و در شرایطی که دولت خواستار افزایش نرخ ارز ترجیحی (ارز دولتی یا همان دلار ۴۲۰۰ تومانی) در سال آینده بود، اما رقم مشخصی را برای این ارز در لایحه بودجه تعیین نکرده بود، تصویب کرد که قیمت ارز ترجیحی که در حال حاضر ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است، در سال آینده ۳۸ هزار و ۵۰۰ تومان باشد. این یعنی افزایش ۳۵ درصدی نرخ ارزی که برای واردات دارو، نهاده‌ها و کالاهای اساسی از آن استفاده می‌شود، آن هم در شرایطی که در بودجه امسال، ۱۵ میلیارد دلار ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی در نظر گرفته شده است، اما طبق مصوبه اخیر مجلس، در سال ۱۴۰۴ تنها قرار است ۱۲ میلیارد دلار معادل ۱۱ میلیارد یورو به عنوان ارز ترجیحی تخصیص داده شود، به عبارت دیگر در سال آتی با کاهش ۳ میلیارد دلاری تخصیص ارز ترجیحی به کالاهای اساسی نیز مواجه خواهیم شد.
تقریبا هم‌زمان با این اتفاق، بانک مرکزی هفته گذشته با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که ارز نیمایی از روز شنبه ۲۴ آذر حذف شده است و صادرکنندگان و واردکنندگان از این به بعد باید در سامانه معاملات ارز تجاری که زیر نظر مرکز مبادله ارز و طلای ایران فعالیت می‌کند، ارز مورد نیاز خود را خرید و فروش کنند. براساس این اطلاعیه، سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی (نیما) تا پایان بهمن‌ماه به طور کامل حذف خواهد شد و تنها سامانه معتبر برای فروش ارز حاصل از صادرات و خرید ارز مورد نیاز برای واردات (البته به جز کالاهایی که دولت به آن‌ها ارز ترجیحی اختصاص می‌دهد)، همان سامانه مرکز مبادله خواهد بود. نکته قابل توجه این است که نرخ دلار سامانه جدید به صورت توافقی تعیین می‌شود که در حال حاضر حدود ۶۲ هزار تومان است، در حالی که نرخ دلار نیما تا هفته گذشته ۵۴ هزار تومان بود.
بر این اساس می‌توان گفت که در سال آینده نه‌تنها ارز ترجیحی مورد نیاز کالاهای اساسی به میزان ۳۵ درصد افزایش خواهد یافت، بلکه همین حالا با تصمیم بانک مرکزی برای حذف ارز نیمایی، واردکنندگان کالاهایی که مشمول دریافت ارز دولتی نیستند باید ارز مورد نیاز خود را با افزاش حدود ۱۵ درصدی نسبت به هفته گذشته تهیه کنند. هم‌زمان با این تحولات در اقتصاد داخلی و البته وقوع تحولات مهمی در سیاست خارجی به‌ویژه در منطقه خاورمیانه، قیمت دلار در بازار آزاد ایران سر به فلک کشیده و در کانال‌های تلگرامی حتی از ۷۷ هزار تومان هم عبور کرده است.
در همین راستا نظرات مرتضی افقه، تحلیلگر اقتصادی را جویا شدیم و او نیز در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران، با اشاره حذف ارز نیمایی گفت: این اقدام در راستای سیاست تک‌نرخی کردن ارز است که از ابتدای ورود آقای همتی در وزارت اقتصاد در پیش گرفته شده است. البته ادعای آقای همتی این است که تک‌نرخی کردن ارز با هدف حذف رانت‌هایی که عده‌ای استفاده می‌کنند و نفعش به جامعه نمی‌رسد، انجام می‌شود، اما این افراد می‌دانند حذف ارز نیمایی تبعات منفی دارد.
وی ادامه داد: به هر حال کسری بودجه، دولت را مجبور به افزایش قیمت کالا و خدمات کرده است. بنابراین، ریشه اصلی سیاست حذف ارز نیمایی در شرایط فعلی به کسری بودجه برمی‌گردد، نه وعده حذف رانت. اما فعلا بهانه این است. اما این که چه اثراتی دارد، خودشان مدعی هستند که افزایش قیمت ارز نیمایی و نزدیک کردن به بازار آزاد که اسم آن را نرخ توافقی گذاشته‌اند، اثرات مثبتی را در پی دارد، ولی من معتقد نیستم که این اتفاق بیفتد. اگر دولت بر این باور است که با این اتفاق انگیزه برای صادرکنندگان ایجاد می‌شود که ارز خود را وارد کشور کنند و به دولت تحویل بدهند متاسفانه شدنی نیست. بنابراین، این انتظار وجود دارد که عرضه ارز زیاد شود و از این طریق قیمت ارز کنترل شود.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: به نظر من، این سیاست به اقتصاد ما کمک نمی‌کند، درست است که برای صادرکنندگان انگیزه ایجاد می‌کند که ارز خود را وارد کشور کنند، اما عوامل دیگری هم هست که می‌تواند از ورود ارز جلوگیری کند و آن تنش‌های منطقه‌ای است. در حال حاضر اوج درگیری و تنش ایران در منطقه به خصوص تهدیداتی که اسرائیل و آمریکا این روزها با حذف رژیم اسد می‌کنند که ممکن است به تاسیسات هسته‌ای ضربه بزنند یا نگرانی‌های موجود از آمدن آقای ترامپ، می‌تواند مانع از آن شود که صادرکنندگان با وجود این که می‌دانند قیمت دلار بازهم افزایش پیدا کند، ارز خود را وارد کشور کنند و این هدف دولت به احتمال زیاد حداقل در شرایط کنونی محقق نمی‌شود و تا کاهش احتمالی تنش این سیاست تاثیر چندانی بر افزایش عرضه ارز نخواهد داشت. اما اثر منفی این موضوع این است که قیمت ارز بازار آزاد و کالاهایی که تاکنون از ارز نیمایی استفاده می‌کردند، افزایش پیدا می‌کند و مانع این می‌شود که دولت به هدف کنترل تورم نزدیک شود. ضمن این که آمدن ترامپ و تشدید سخت‌گیری‌ها، فشار تورمی بیشتری در کوتاه مدت به لحاظ روانی به اقتصاد تحمیل می‌کند.
افقه همچنین به افزایش قیمت ارز در بازار آزاد نیز اشاره کرد و گفت: از نظر من، این افزایش قیمت ارز هنوز تحت تاثیر اوج‌گیری تنش مربوط به سقوط اسد و افزایش تهدیدات اسرائیل برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران است، اما اثر حذف ارز نیمایی نیز احتمالا رفته رفته باعث رشد بیشتر قیمت دلار خواهد شد.
وی بیان کرد: دولت ابزاری دیگری برای مدیریت بازار ندارد و تنها کاری که می‌تواند انجام بدهد، گفتار درمانی است که مرتب هم انجام می‌دهد. البته آقای همتی به دنبال این سیاست است که حدود ۲۰ میلیارد دلاری را که برآورد می‌شود در خانه‌ها و صندوق امانات بانک‌ها وجود دارد، به نحوی از طریق سپرده‌گذاری در بانک‌ها وارد چرخه اقتصاد کند. ظاهرا قرار است اوراق قرضه ارزی منتشر کنند، این‌ها سیاست‌هایی است که دولت می‌خواهد با آن‌ها عرضه ارز را زیاد کنند، ولی خیلی خوشبین نیستم، چرا‌که فعلا محرک اصلی افزایش قیمت ارز خارج از چارچوب اختیارات دولت است و در داخل نیست و جزو سیاست‌گذاری‌های داخلی قرار نمی‌گیرد.
وی در پایان تصریح کرد: اگر ترامپ مانع فروش نفت شود و با همان روحیه قبلی باشد و اجازه ندهد نفتی که با دور زدن صادر می‌کنیم، کاهش پیدا کند، عملا عرضه ارز کاهش می‌یابد و بعد از آمدن او، زمینه افزایش قیمت ارز هم بیشتر می‌شود.
منبع: دیده‌بان ایران
