تئاتر شهر، نیم قرن بعد/ چهارراه ولیعصر، یکی از فرهنگی‏ ترین محدوده‏ های شهر تهران این‏ روزها چه حال و روزی دارد؟

به گزارش دیده بان ایران؛ ساختمانی که دیگر حالا بخشی از شناسنامه شهر تهران است و زمانی بهرام بیضایی در آن آثارش را روی صحنه می‌‌‌‌برد، روز به روز اهمیت خود را از دست می‌‌‌‌دهد و در یکی دو سال گذشته محوطه تئاتر شهر که مکانی برای تجمع و قرارهای کاری و دوستانه گروه‌‌‌‌ های تئاتری بود، دیگر این وجه خود را از دست داده و در این میان عوامل متعددی به این موضوع دامن زده ‌‌‌‌اند. از مترو و زیرگذری که در چهارراه ولیعصر احداث شده تا دستفروش ‌‌‌‌هایی که این چهارراه مهم را به تصرف خود درآورده‌‌‌‌اند و هر روز بر تعدادشان افزوده می‌‌‌‌شود. به غیر از این عوامل از حدود ۱۵ سال پیش در زمین خالی مجاور تئاتر شهر عملیات کلنگ‌زنی ساختمانی آغاز شد که بحث بر سر ماهیت واقعی این ساختمان و دلایل احداث آن در این منطقه هنوز پس از گذشت این همه سال باقی است و بعد از حدود ۲ سال که از اتمام عملیات ساخت و ساز آن می‌‌‌‌گذرد، خبری از افتتاح آن نیست.

این ساختمان که روی دیوار ضلع شمالی آن نوشته شده «مسجد و مجتمع فرهنگی، مذهبی ولیعصر(ع)» برخلاف سایر مساجد ایرانی مناره و گنبد ندارد. هرچند برای آن تولیت انتخاب شده اما هنوز صدای اذان از مسجد آن شنیده نشده است و مشخص نیست که قرار است چه فعالیت‌‌‌‌های فرهنگی و مذهبی در آن اتفاق افتد.

این ساختمان با توجه به عظمت مساحتی که دربرگرفته، برخلاف دیگر مساجد حیاط و صحن هم ندارد. ساختمانی که قرار بود مرداد ماه سال گذشته افتتاح شود اما پس از گذشت حدود ۲ سال و بارها اعلام زمان دقیق افتتاح هنوز خبری از فعالیت در این مسجد و مجتمع فرهنگی و مذهبی نیست. در آخرین اظهارنظر، حجت‌الاسلام جواد صادق‌‌‌‌زاده، رئیس مرکز فعالیت‌‌‌‌های دینی شهرداری تهران، گفته بود که این مسجد و مجتمع فرهنگی عید سعید فطر افتتاح می‌‌‌‌شود. او گفته بود که بعد از سال‌‌‌‌ها و مشکلات و موانعی که برای این مسجد به وجود آمد، این مسجد همزمان با عید سعید فطر به بهره‌‌‌‌برداری می‌‌‌‌رسد. اما پس از گذشت بیش از هفت ماه از عید فطر و مشخص کردن زمان‌‌‌‌های مختلف برای گشایش این مکان، هنوز افتتاح مسجد و مجتمع در هاله‌‌‌‌ای از ابهام است.

اما ماجرا از کجا آغاز شد؟ حجت‌‌‌‌الاسلام میرحیدر جعفری که تولیت مسجد ولیعصر(ع) به او واگذار شده، گفته است که زمین کنار تئاتر شهر با وسعت حدود پنج‌‌‌‌هزار مترمربع از سوی فردی به نام مهندس مدد (معاون شهردار تهران پس از انقلاب) وقف شده تا در آن مسجد ساخته شود ولی در طول بیش از یک دهه، شهرداری‌‌‌‌ تهران با مدیریت‌‌‌‌های مختلف به دنبال بهره‌‌‌‌برداری از آن بوده است تا ساختمان را به چیز دیگری غیر از مسجد تبدیل کند.

گفته می‌‌‌‌شود که در دهه ۷۰ شهرداری با سازمان اوقاف توافق می‌‌‌‌کند تا فقط دو هزار متر این زمین، مسجد و باقی به مجتمع فرهنگی تبدیل شود. گفته می‌‌‌‌شود برای دو هزار مترمربع از پنج هزار متر مربع زمینی که درحال‌‌‌‌حاضر «مسجد و مجتمع فرهنگی و مذهبی ولیعصر (ع)» در آن ساخته شده، خطبه‌‌‌‌ی مسجد خوانده شده است.

در دهه هفتاد در پی گودبرداری برای ساختمان این مجتمع فرهنگی، بخشی از مجموعه‌‌‌‌ی تئاتر شهر تخریب شد. سپس تعدادی از اهالی تئاتر تصمیم به تحصن در مقابل تئاتر شهر می‌‌‌‌گیرند که با وعده‌‌‌‌ی پیگیری احمد مسجدجامعی (وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی) قضیه منتفی می‌‌‌‌شود؛ اما طبق آنچه از برخی تئاتری‌‌‌‌ها روایت می‌‌‌‌شود مسجدجامعی چند روز بعد، ساخت مسجد در کنار تئاترشهر را بلامانع می‌‌‌‌داند.

مجید جعفری که طولانی‌‌‌‌ترین دوره مدیریت را در تئاتر شهر داشته، می‌‌‌‌گوید:«زمانی که تصمیم به ساخت پارکینگ طبقاتی گرفته شد، یک روز اتاقکی در آنجا زده شد که اول معلوم نبود برای چیست، کسی هم توجهی نکرد، اما به مرور این اتاقک بزرگتر شد و آقایی آمد آنجا نماز خواند. بعد عده دیگری هم برای نماز خواندن به آن اتاقک ‌‌‌‌آمدند و کم‌کم شایعه شد که اینجا قرار است مسجد ساخته شود و تئاتر شهر هم سالن اجتماعاتش خواهد بود. در آخر هم شروع به ساخت و ساز کردند و چنان پِی عمیقی زدند که سالن قشقایی آسیب دید.» و البته هیچ مسجدی ساخته نشد.

در طرح‌‌‌‌های اولیه این مسجد، مناره و گنبد وجود دارد اما آنچه هم‌اکنون ساخته شده به گفته برخی منتقدان سازه ای بی‌‌‌‌شکل است که فاقد گنبد و مناره است. در طرح‌‌‌‌های اولیه مسجد، ارتفاع گنبد بنا از ساختمان تئاترشهر که ثبت ملی شده است بالاتر می‌‌‌‌رفت. بنابراین مدتی پروژه احداث متوقف شد تا طرح‌‌‌‌ها تغییر کند.

اما پس از حذف مناره از طرح‌‌‌‌های مسجد، طراحی بنا به رضا دانشمیر سپرده شد. با این حال این بنا در شرایطی آماده‌‌‌‌ی افتتاح شده که مجتبی شاکری، عضو سابق شورای شهر تهران می‌‌‌‌گوید: «هزینه‌‌‌‌های ساخت مسجدی که هیچ ربطی به معماری ایرانی و اسلامی ندارد تا پایان کار به رقم ۵۰ میلیارد تومان رسیده است؛ رقم سنگینی که از قِبَل آن می‌‌‌‌شد ۱۰ مسجد در مقیاس محلی ساخت.»

هرچند که ساخت مترو، زیرگذر و دستفروش‌‌‌‌هایی که چهار طرف چهارراه را قبضه کرده‌‌‌‌اند، روزهای خوش تئاتر شهر را از سکه انداخته اند./ روزنامه سازندگی