کشف قدیمی‌ترین شواهد تاریخی از دوره صفویه در یزد
بعد از کشف ۱۲ اثر تاریخی از «مسیر طرح انتقال آب از خلیج‌فارس به صنایع جنوب شرق» در کرمان؛ حالا شواهدی از دوران صفوی در مسیر این طرح به دست آمده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی دیده بان ایران، حمیده چوبک، رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی دی ماه سال قبل با ملی خواندن طرح «انتقال آب از خلیج فارس به صنایع جنوب شرق و استان یزد» اعلام کرده بود که «به منظور حفظ آثار میراث فرهنگی، مسیر باقیمانده‌ی خط انتقال آب از خلیج‌فارس به فلات مرکزی مورد بررسی‌های باستان‌شناسی قرار می‌گیرد و در صورت نیاز تغییر مسیر می‌دهد، اما اگر امکان تغییر مسیر از نظر فنی وجود نداشته باشد عملیات کاوش نجات‌بخشی در اولویت قرار می‌گیرد، همچنین در مرحله دوم مطالعات نجات بخشی آثار به دست آمده مستندسازی شده و در صورت نیاز اقدامات حفاظتی و جابجایی آنها صورت می‌گیرد.»
با وجود این صحبت‌ها کمتر از ۱۰ روز پیش خبر رسید در منطقه‌ی مورد بررسی طرح انتقال آب در استان کرمان؛ «۱۲ اثر تاریخی مانند سایت‌های فلزکاری باستانی» به دست آمد، اما هیچ عکس‌العملی از سوی پژوهشکده باستان‌شناسی نشان داده نشد، تا امروز که این بار در منطقه‌ی مرود بررسی طرح انتقال آب در استان یزد خبر از کشف «شواهد دوران صفوی در مسیر انتقال آب خلیج فارس به جنوب شرق یزد» می‌رسد.
محسن میرجانی ارجنان، «سرپرست هیات بررسی باستان شناسی مسیر انتقال آب خلیج فارس به صنایع جنوب شرق استان یزد و گندله سازی اردکان» در این زمینه توضیح می‌دهد: قدیمی‌ترین شواهد تاریخی و فرهنگی ثبت شده در بررسی باستان شناسی مسیر انتقال آب خلیج فارس به صنایع جنوب شرق استان یزد و گندله سازی اردکان به عنوان بخشی از یک پروژه مهم و بزرگ که استان‌های هرمزگان و کرمان را نیز شامل می‌شود، متعلق به دوره صفویه و قرن دهم هجری است.
وی با اشاره به طول ۱۹۸کیلومتری مسیر این پروژه در استان یزد که شهرستان‌های مهریز، یزد، میبد و اردکان را در بر می‌گیرد، بیان می‌کند: نقطه شروع این پروژه در حوالی انار در استان کرمان و نقطه پایانی آن کارخانجات گندله سازی اردکان در فاصله ۱۵ کیلومتری عقداست، که از منظر جغرافیایی مسیر پیشنهادی در محدوده‌ای شامل ارتفاعات منفرد و رشته کوه‌های کم ارتفاع گردکوه مهریز و خرانق یزد و دشت و ریگزارهائی است که به واسطه عمل شدید طوفان‌های شنی ارتفاع آنها در برخی مواضع تا حدود هفت متر نیز می‌رسد.
او با تاکید بر این‌که از نمونه پدیده‌ی کشف شده بیشتر در محدوده فهرج یزد وجود دارد، ادامه می‌دهد: مرحله پیمایش و بررسی و بازدید میدانی این پروژه در مراحل پایانی آن قرار دارد.
وی پیمایش در این محوطه را به صورت پیاده‌روی در دشت‌های باز و استفاده از وسائل نقلیه موتوری برای حرکت در راستای مسیر تعریف شده بر مبنای مختصات جغرافیایی Kmz می‌داند و می‌افزاید: وضعیت زمین ریخت شناسی و زمین شناسی منطقه تحت بررسی به صورت یک دشت نسبتا همواری است که با شیب نسبتا ملایمی به کفه سیاه کوه و عقدا منتهی می‌شود.
او چاله سیاه‌کوه و عقدا را از کم‌ارتفاع‌ترین مناطق دشت یزد – اردکان بیان می‌کند و از مهمترین عوارض موجود در این مسیر به برخان‌ها، تپه‌های تل ماسه‌ای، مسیل‌ها و آبراهه‌های فصلی، کویرهای نمکی پف‌زده و بسترهای سنگلاخی کنگلومرائی می‌داند.
میرجانی ارجنان گفت: در طول مسیر بررسی بیش از پنج معدن فعال شن و ماسه و چندین مکان باطله برداری شده و گمانه زنی شده برای فعالیت‌های معدن کاوی مشخص شده است.
او در ادامه از شناسایی، ثبت و ضبط آثار و بقایای متنوع و متعددی از مسیرهای کاریز و قنات، ساختمان‌های بین‌راهی از قبیل کاروانسرا و بیتوته گاه‌های موقتی، چندین آبشخور فصلی و بقایایی از چندین چشم انداز طبیعی و کشاورزی خبر می‌دهد
به گفته این باستان شناس، رباط ها و کاروانسراهای شاخص «کرمانشاهان» و «زین الدین»، قنات حسن‌آباد مهریز از جمله مهمترین مکان های تاریخی و فرهنگی در طی این مسیر بودند.
او با بیان این‌که وجود شواهدی از راه قدیمی به جای مانده از دوران قاجاریه و پهلوی، باعث ایجاد یک شبکه منظم از حوالی شهر انار در استان کرمان تا فهرج یزد شده، ادامه می‌دهد: با توجه به الگوهای استقراری منحصر به فرد محوطه‌ها و لکه‌های زیستی در استان یزد که به شدت متاثر از وجود جریا های آبی و منابع محدود آن است، در وضعیت موجود و با توجه به نهشته‌گذاری، رسوب‌گذاری و پیشروی تل ماسه‌های شنی هیچ گونه شواهدی از سایت‌ها و محوطه‌های تاریخی و فرهنگی به دست نیامد.
وی می‌افزاید: در بخش‌هائی از مسیر بررسی به ویژه در محدوده میبد و اردکان، به واسطه سوابق مطالعاتی گذشته و نبود هر گونه عارضه فرهنگی ملموس و ناملموس، این امر مسبوق به سابقه بوده است.
براساس این گزارش همچنین در ۲۲ شهریور امسال و به دنبال بررسی‌های مطالعاتی در منطقه‌ی گل‌گهر کرمان و مس سرچشمه؛ محبوبه ناصری طهرانی، سرپرست گروه بررسی نجات‌بخشی مسیر انتقال آب خلیج فارس به شرکت های گل‌گهر سیرجان و مس سرچشمه رفسنجان
خبر از کشف ۱۲ اثر مانند سایت فلزکاری در طرح در دست اجرائی شدن «خط لوله انتقال آب خلیج فارس به شرکت‌های گل‌گهر سیرجان، مس سرچشمه رفسنجان و چادرملو یزد در سه فاز و از بندرعباس تا یزد» خبر داد.
در آن طرح آثار به دست آمده مانند گورستان تاریخی، آسیاب آبی، سایت‌های فلزکاری باستانی و زیستگاه‌ها بودند.
