روایت جان‌هایی که در کودتای ۲۸ مرداد بی‌جان شد
سد سعید هاشمی در کتاب «ممل تهرونی» تأثیرات اجتماعی وقایع کودتای ۲۸ مرداد را در شهر سنتی و مذهبی قم را در قالب داستانی خواندنی روایت می‌کند.
به گزارش سایت دیده بان ایران ، کودتای 28 مرداد بر تمامی جوانب زندگی ایرانیان تأثیر سوء گذاشت؛ اتفاقی که در این روز رخ داد تنها یک اتفاق سیاسی و تغییر در ساختار سیاسی کشور نبود، این کودتا روح جمعی ایرانیان را نشانه گرفت و پایه‌های استبداد را مستحکم کرد و از سوی دیگر، گلوی فرشته آزادی را فشرد. اندیشمندان و نویسندگان به گوشه‌ای رانده شدند، ادبیات کم‌جان شد و هنر از ارزش و اعتبار افتاد. شاید عبارت «هر خسی، کسی» عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشا در وصف ایرانِ پس از مغول، بهترین توصیف در تغییرات ایران پس از کودتای 28 مرداد باشد.
کاری که کودتای 28 مرداد با فرهنگ و هنر این کشور کرد، کمتر از تأثیرات سیاسی نبود که پس از آن ایجاد شد؛ به طوری که می‌توان ادبیات معاصر را به پیش و پس از این رخداد سیاسی دسته‌بندی کرد. با این حال، کمتر کتابی است که بخواهد در قالب داستان و هنر و با نگاهی هنری، ابعاد اجتماعی و سیاسی و فرهنگی این رویداد تاریخی را برای نسل امروز روایت کند.
کتاب «ممل تهرونی»، نوشته سید سعید هاشمی، از جمله معدود آثاری است که با این نگاه برای گروه سنی نوجوان نوشته و از سوی نشر جمال منتشر شده است. اگرچه یکی از تأثیرات کودتا، به حاشیه رانده شدن طنز و ادبیات فکاهی بود، هاشمی در این کتاب با رگه‌هایی از طنز داستان خود را پیش می‌برد. نویسنده در این کتاب داستان محله‌ای در قم را در بستر تاریخی مربوط به کودتا روایت می‌کند.
هاشمی درباره چگونگی شکل‌گیری ایده و نگارش کتاب «ممل تهرونی» گفت: سال‌ها پیش یکی از دوستانم که در آگاهی کار می‌کند، یکی از خاطراتش را که با جنایتی عجیب در یکی از محله‌های قم همراه بود، برای من تعریف کرد. او صحبت از محله‌ای می کرد که در آن هراز چندگاهی دختربچه‌ای کشته یا مجروح می‌شد و از قاتل یا مجروح‌کننده خبری نبود. همین خاطره او باعث شد که طرح یک رمان جنایی و پلیسی به ذهن من برسد.
وی ادامه داد: بعد از این که مدت‌ها با این طرح زندگی کردم، به این نتیجه رسیدم که اگر قرار است این ماجرا در قم اتفاق بیفتد، چه بهتر که آداب و رسوم و عادات مردم قم را هم در آن بیاورم. برای این کار باید زمان را به عقب برمی‌گرداندم؛ چرا که امروزه خیلی از آداب قمی، از بین رفته و قم هم مثل خیلی از شهرهای بزرگ دنیا، به دهکده جهانی پیوسته است. بهترین تاریخ برای اتفاقات این رمان، همان دهه 30 بود که قم هنوز به یک شهر مهاجرنشین بزرگ تبدیل نشده بود و به شدت سنتی و مذهبی بود.
نویسنده کتاب «ممل تهرونی» درباره موضوع کتاب نیز توضیحاتی داد و افزود: کتاب درباره پسری به نام «محمدعلی» است که در قم «ممل» صدایش می‌کنند. او اهل تهران است و تابستان‌ها برای کمک به پدربزرگش که در قم زندگی می‌کند، به قم می‌آید و با او به حجره فرش فروشی‌اش در بازار بزرگ قم می‌رود.
به گفته هاشمی؛ در سال 1332 که او به قم آمده، ماجرای کودتای مرداد 32 و قیام مردم تهران پیش می‌آید؛ البته این قیام، حادثه فرعی داستان است. حادثه اصلی، آسیب دیدن و مجروح شدن تعدادی دختر و پسر کوچک است که مردم محل نمی‌دانند چه کسی به آنها آسیب می‌زند و پول‌ها، گوشواره‌ها و وسایل گران‌قیمتشان را می‌دزدد؛ تا اینکه با هوشمندی ممل و کمک مردم محله فرد جنایتکار شناخته می‌شود. تا جایی که من می‌دانم این کتاب اولین کتاب درباره حادثه ی کودتای مرداد 32 در قم است. همچنین اولین رمانی است که برای نوجوانان نوشته شده و آداب و رسوم مردم قم در آن جریان دارد.
وی با بیان اینکه کتاب «ممل تهرونی» برای گروه سنی نوجوان نوشته شده است، اضافه کرد: با وجود این، کتاب برای گروه سنی بزرگسال نیز خواندنی است و حتی فکر می‌کنم بزرگسالان از خواندن این کتاب لذت بیشتری ببرند؛ زیرا خاطرات گذشته خود را در کتاب می‌بینند و به نوعی برای آنها نوستالژیک است.
هاشمی درباره ساختار و زبان کتاب نیز گفت: «ممل تهرونی» طنز نیست اما رگه‌هایی از طنز در کتاب دیده می‌شود. من حتی کتاب معارفی هم که بنویسم، خود به خود رگه‌هایی از طنز در آن دیده می‌شود.
این نویسنده که در کارنامه خود آثار متعددی برای گروه سنی نوجوان دارد، با تأکید بر اهمیت این حوزه یادآور شد: کسی که می‌خواهد در عرصه داستان نوجوان کار کند، باید رمان‌های برجسته‌ای را که برای این گروه سنی نوشته شده است، بخواند. اما مهمتر از آن، این است که به کار برای نوجوان علاقه داشته باشد.
وی با بیان اینکه هرکسی نمی‌تواند وارد عرصه کودک و نوجوان شود، اضافه کرد: نویسنده علاقه‌مند به این حوزه باید با نثر و زبان این گروه سنی آشنا باشد و علایق و غرایز این قشر را شناخته باشد. در مورد انقلاب اسلامی هم باید مطالعه داشته باشد و کاری انجام بدهد که هم جذاب باشد و هم واقع‌گرایانه؛ در غیر این صورت ممکن است کاری غیر پسند نوجوان انجام دهد و نتواند اهداف انقلاب را به این گروه بشناساند و نتیجه، عکس شود.
