نامه یک کارگردان سینما به پزشکیان؛ ما خسته شده‌ایم
مهرداد غفارزاده نویسنده و کارگردان در نامه‌ای خطاب به مسعود پزشکیان رییس‌جمهور منتخب نوشت: در سال‌های اخیر، ما با پدیده‌ای مواجه بوده‌ایم که در آن تعداد محدودی از افراد حق اظهارنظر و صحبت کردن داشتند، در حالی که بسیاری از هنرمندان و سینماگران با بی‌اعتنایی و برخوردهای تکبرآمیز برخی از مدیران و دردانه‌ها و عزیزکرده‌ها روبه‌رو شدند و اجازه بیان اعتقادات و نظرات خود را نیافتند.
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ در نامه مهرداد غفارزاده کارگردان سینمای ایران که برای خبرآنلاین ارسال شده، آمده است: ما، مردم، از دو قطبی‌سازی‌ها و تناقضاتی که در بیان‌ها و اقدامات برخی افراد دیده می‌شود، خسته شده‌ایم. ما به دنبال یک مسیر روشن و معین هستیم که بر تعهد و صداقت استوار باشد.
متن کامل نامه به این شرح است:
به نام خدا
جناب آقای دکتر پزشکیان
رئیس‌جمهور محترم جمهوری اسلامی ایران
با سلام و احترام
می‌دانم که نگارش این نامه ممکن است در آینده برای من تبعات و پیامدهای کاری داشته باشد و امکان دارد برای برخی از دوستان اطراف شما خوش آیند نباشد؛ اما دیگر برای من اهمیتی ندارد. به قول معروف، آب که از سر گذشت چه یک وجب چه صد وجب. وضعیت فعلی من و بسیاری از همکارانم به دلیل جناح‌بندی‌ها و باند بازی‌ها در سینما به شدت دچار مشکلات جدی معیشتی شده است. اما می‌نویسم تا شاید در دولت فخیم و بزرگ قدر جنابعالی، این تبعیض‌ها و باندبازی‌ها برچیده شود.
در چندین سال ، ما با پدیده‌ای مواجه بوده‌ایم که در آن تعداد محدودی از افراد حق اظهار نظر و صحبت کردن داشتند، در حالی که بسیاری از هنرمندان و سینماگران با بی‌اعتنایی و برخوردهای تکبرآمیز برخی از مدیران و دردانه‌ها و عزیزکرده‌ها روبه‌رو شدند و اجازه بیان اعتقادات و نظرات خود را نیافتند.
این مسئله باعث شده است که هرگاه فردی حرف حقی می‌زد، با رفتارهایی مواجه می‌شد که او را مهم نمی‌دانستند و جدی نمی‌گرفتند. این برخوردها سبب شده‌اند که بسیاری از هنرمندان و سینماگران با نجابتی که داشتند حرفی نزدند و به حاشیه رانده شدند و نتوانستند در محیطی سالم و پویا به فعالیت‌های خود ادامه دهند. باید فضایی فراهم شود که همه هنرمندان بتوانند آزادانه و بدون ترس از برخوردهای ناعادلانه، به بیان نظرات و اعتقادات خود بپردازند. همچنین، باید تدابیری اندیشیده شود که همه هنرمندان و سینماگران به یکسان مورد احترام و حمایت قرار گیرند و استعدادهایشان در جهت اعتلای فرهنگ و هنر کشور به کار گرفته شود. جناب آقای دکتر پزشکیان! پس از انتخاب شما به عنوان چهاردهمین رئیس‌جمهور ایران در شانزدهم تیرماه ۱۴۰۳، ضمن تبریک صمیمانه، باید اذعان کنم که آگاهی دارم این روزها سرتان به شدت شلوغ است و مسئولیت‌های بسیاری بر دوش شما قرار گرفته است. همچنین می‌دانم که در این روزهای حساس، مشغول تشکیل کابینه و انتخاب مدیران ارشد دولتی هستید. اما در این زمان بحرانی، لازم می‌دانم نکاتی را در خصوص انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان کسی که چهل سال است در عرصه ادبیات، سینما و مطبوعات کشور فعالیت داشته‌ام، با شما در میان بگذارم. این نکات از اهمیتی ویژه برخوردارند، چرا که این وزارتخانه نقش بسیار مهمی در هدایت و مدیریت فرهنگ و هنر کشور ایفا می‌کند.
آقای رئیس جمهور! اینجانب بر این باورم که شما با رئیس‌جمهورهای پیشین تفاوت‌های بسیاری دارید و منش و تفکر مردم‌سالاری شما در همه پست‌ها و مقام‌هایی که داشته‌اید، برای اهالی سینما و فرهنگ مشهود است. این تفاوت‌ها از جنبه‌های مختلفی نمایان است، از جمله نحوه بیان شما، بی‌ریا بودن و حتی رفتارهایی که در آن صلابت و استواری دیده می‌شود.
لحن شما دارای جسارت و صراحتی است که مختص به دوره انتخابات ریاست جمهوری نیست؛ بلکه در دورانی که به عنوان نماینده مجلس نیز فعالیت می‌کردید، اینگونه رفتار می‌کردید. همه این‌ها از طبیعت و اساس فکر و اندیشه شما برمی‌آید و نشان می‌دهد که برای شما حقیقت و شفافیت از ارکان اساسی فکر و اندیشه‌تان است.
آقای رئیس جمهور ! در مقام رئیس‌جمهور، شما نه تنها باید به این اصول پایبند باشید، بلکه باید تلاش کنید تا در انتخاب وزیران و مدیران ارشد دولتی نیز همین رویکرد را مدنظر قرار دهید. یکی از موارد حیاتی در این زمینه، انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است. این وزارتخانه نقش بسیار مهمی در هدایت و مدیریت فرهنگ و هنر کشور ایفا می‌کند و نیازمند مدیری است که نه تنها با دغدغه‌ها و نیازهای جامعه هنری آشنا باشد، بلکه بتواند با صداقت و شفافیت، تصمیمات مستقل و مناسبی برای پیشبرد فرهنگ و هنر کشور اتخاذ کند.
تشکیل کارگروه‌هایی برای انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به نظر می‌رسد که یک اقدام دموکراتیک و پسندیده باشد، اما باید دقت داشت که این کارگروه‌ها از تأثیرات جناحی و گروهی مصون باشند. در غیر این صورت، حتی اگر ظاهر دموکراتیک حفظ شود، در باطن ممکن است فردی انتخاب شود که تمایلات گروهی و باندی دارد و نمی‌تواند تمامی اهالی سینما را نمایندگی کند. این مسئله می‌تواند دوباره مشکلات گذشته را تکرار کند و نتایج مطلوبی به همراه نداشته باشد.
اگر چنین گروهها با تحمیل تمایلات خاص یک گروه و نادیده گرفتن متغیرهای اساسی مانند شایستگی و تجربه، عمل کنند، در واقعیت اهداف دموکراتیک خود را از دست داده و باز هم به وضعیتی شبیه به آش و کاسه باز می‌افتند. بنابراین، اصلی‌ترین نکته این است که این گروهها باید با دقت و بدون هرگونه تحمیل، نهایت توجه را به انتخاب یک فرد شایسته و مناسب داشته باشند.
جناب آقای دکتر پزشکیان، شما با رفتار و سخنان صریح و شفاف خود نشان داده‌اید که به اصول و ارزش‌های دموکراسی پایبند هستید. امید است که در انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز همین رویکرد را دنبال کنید و فردی را برگزینید که بتواند با صداقت و شفافیت، و بدون تأثیرپذیری از فشارهای سیاسی و گروهی، به بهترین نحو ممکن به ارتقای فرهنگ و هنر کشور کمک کند. به عنوان یک شهروند و کسی که سالیان سال است در عرصه ادبیات و سینما فعالیت دارد، لازم می‌دانم نگرش‌ها و دغدغه‌های خود را در خصوص مسائل موجود در حوزه هنر و سینما با شما در میان بگذارم، پیش از آن که فرصت از دست برود.
آقای رئیس‌جمهور! آگاه هستم که برخورد با مسائل پیچیده و مشکلات کشور می‌تواند برای شما چالش‌برانگیز باشد. اما یقین دارم که این چالش‌ها از ارزش‌های شجاعت، قدرت و اراده شما چیزی نمی‌کاهد. ما، مردم، از دو قطبی‌سازی‌ها و تناقضاتی که در بیان‌ها و اقدامات برخی افراد دیده می‌شود، خسته شده‌ایم. ما به دنبال یک مسیر روشن و معین هستیم که بر تعهد و صداقت استوار باشد.
ما از این دو قطبی‌سازی‌ها خسته شده‌ایم، زیرا برخی از افراد در بیان و سخنانشان بسیار زیبا صحبت می‌کنند، اما در عمل به راه دیگری می‌روند. آنها در این مسیر مدیریتی خود تنها کسانی را که برایشان آشنا هستند، سوار اتوبوس خود می‌کنند و به دیگر راه‌ماندگان توجهی ندارند.
جناب آقای رئیس‌جمهور! از شما تقاضا داریم که در انتخاب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دقت و توجه ویژه‌ای داشته باشید. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باید فردی باشد که از بطن جامعه هنری برخاسته و با دغدغه‌ها، نیازها و مشکلات این جامعه به خوبی آشنا باشد. چنین فردی می‌تواند درک بهتری از نیازهای هنرمندان و سینماگران داشته و به طور مؤثرتر به مسائل و مشکلات آنان رسیدگی کند.
بحران کنونی سینما
همانطور که استحضار دارید، اکثریت اهالی سینما و هنر در بیکاری مفرط بسر می‌برند. این وضعیت برای کشوری که صاحب هنر و سینما در جهان است، شایسته نیست. هنرمندان ما، که باید مایه افتخار کشور باشند، برای یک زندگی معمولی در فقر و نداری بسر می‌برند. هنرمندانی که از تامین نیازهای اولیه زندگی عاجز و ناتوان هستند، نمی‌توانند به خلاقیت و تولید آثار هنری با کیفیت بپردازند. در کشوری با ثروت افسانه‌ای، چرا باید هنرمندان در چنبره ندانم‌کاری‌ها و سوء‌مدیریت‌ها گرفتار شوند؟ مشکلات اقتصادی به طور جدی بر صنعت سینما و حتی تاثیر مستقیمی بر آثار تولیدی گذاشته است.
آقای رئیس جمهور ! روزی نیست که در گوشه و کنارکشور، در مطبوعات و رسانه ها و فضای مجازی خبری از هنرمندان خانه نشین نخوانیم و نبینیم . هنرمندانی که با ابتدایی‌ترین مشکلات معیشتی سینماگران روبه‌رو هستند . این را بدانید بیش از ۹۰ درصد از سینماگران با مشکلات جدی معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند. بیمه سینماگران در ضعیف‌ترین حالت ممکن است و این وضعیت شایسته آنها نیست.
آقای پزشکیان ! در حال حاضر بحران و چالشی که گریبان سینما ی ایران را گرفته در چند دهه گذشته بی‌سابقه بوده است، موضوعی که تقریباً همه اهالی سینما با آن درگیر هستند . مشکلاتی از قبیل تعطیلی سینماها و بیکاری اهالی سینما بود، با گذشت زمان این مشکل فراگیری بیشتری پیدا کرده. تغییرات در دولت‌ها و نظام‌های مدیریتی ، سینما را به فاز جدیدی از بحران‌ها وارد کردند.
با گذشت زمان، بار سنگین بحران‌های اجتماعی بر سینمای ایران باعث شده برخی از سینماگران و بازیگران از این فضا فاصله گرفتند و برخی دیگر فرصت‌های کاری خود را از دست دادند. این شرایط گنگ و پر از ابهام هنوز ادامه دارد و نگرانی‌های عمیقی را در صنعت سینمای ایران به وجود آورده . همه می‌دانند که پیشکسوتان و بزرگان سینما سال‌هاست خانه‌نشین‌اند و به مشکلات آنان توجهی نمی‌شود.
آقای رئیس جمهور ! امنیت شغلی سینماگران سه سال است که با سکوت همراه بوده و برنامه جامعی از طرف سازمان سینمایی در امر تأمین معیشت و رفاه اعضای سینما مشاهده نمی‌شود.
حاشیه‌سازی‌های مدیران دولت قبلی و تمرکز آنان بر مسائل غیرضروری به جای پرداختن به مشکلات اصلی، وضعیت سینما را بدتر کرده است. مدیرانی که با یک گروه عهد و پیمان می‌بندند و با دیگر گروه‌های سینما مراوده ندارند، این گروهها نمی‌توانند مدیریت موفقی داشته باشند.
آقای رئیس جمهور ! وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باید فردی باشد که از بطن جامعه هنری برخاسته و با دغدغه‌ها، نیازها و مشکلات این جامعه به خوبی آشنا باشد. چنین فردی می‌تواند درک بهتری از نیازهای هنرمندان و سینماگران داشته و به طور مؤثرتر به مسائل و مشکلات آنان رسیدگی کند.
آقای رئیس جمهور ! وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نباید از میان افرادی انتخاب شود که وابسته به گروهها و باندهای خاص هستند. استقلال فکری و عملی وزیر، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که می‌تواند به موفقیت وی در هدایت فرهنگ و هنر کشور کمک کند. وزیر باید بتواند بدون تأثیرپذیری از فشارهای سیاسی، تصمیمات مستقل و مناسبی برای پیشبرد فرهنگ و هنر کشور اتخاذ کند. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باید فردی صادق و راستگو باشد. صداقت در گفتار و عمل، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که می‌تواند به اعتمادسازی میان جامعه هنری و دولت کمک کند. شما به عنوان رئیس‌جمهور قول داده‌اید که راستگو باشید و این انتظار می‌رود که وزیران شما نیز این ویژگی را داشته باشند.
آقای رئیس جمهور ! ما در دهه‌های گذشته مدیرانی داشتیم که به دنبال الگوسازی برای سینمای ایران بودند. اما بعد از دو دهه تلاش، متوجه شدند که هنر و سینما قابل الگوگیری نیستند. هنر، به دلیل ماهیت غیرقابل تعریف و پیچیده‌ای که دارد، نمی‌تواند از یک الگوی دیکته شده پیروی کند. تلاش برای تحمیل الگوهای خاص به سینماگران، نتیجه‌ای جز ناکامی به همراه نداشت.
در دهه‌های بعد، با دستوری عمل کردن و صدور بیانیه‌ها، تلاش شد سینما را به سلیقه‌های خاص نزدیک کنند. اما این نوع تفکر و اندیشه نیز کارساز نبود و نشان داد که هنر نمی‌تواند به دستور و بیانیه شکل گیرد. هنر نیاز به آزادی، خلاقیت و فضای باز دارد تا بتواند رشد و شکوفا شود.
آقای رئیس جمهور ! ما اهالی هنر و سینما، به نمایندگی از جامعه هنری کشور، از دعواهای جناحی و گروهی که بر فضای سینمایی و هنری سایه افکنده، خسته شده‌ایم. این تنش‌ها و اختلافات باعث شده‌اند تا باندبازی‌ها و گروه‌بندی‌های خاص در سینما، تحمل‌ناپذیر شود. بسیاری از مدیران ما، هنگامی که بر صندلی وزارت یا ریاست تکیه می‌زنند، احساس می‌کنند که قیم مردم هستند و به جای آنها باید تصمیم بگیرند که چه چیزی برایشان خوب است و چه چیزی بد. اما غافل از اینکه قاطبه مردم قدرت تفکر و تحلیل دارند و می‌توانند صره از ناصره را تمیز دهند.
ما، اهالی هنر و سینما، نمی‌توانیم بی‌تفکر و بی‌اندیشه باشیم. هنر بدون تفکر، هنر نیست؛ آنچه که به ما می‌گوید، این است که باید به واقعیت‌های جامعه و جهان نگاهی داشت و باید طرف حقیقت باشیم. سینمای متفکر همیشه در جستجوی حقیقت بوده است و هرگز مقابل حقیقت نمی‌ایستد.
این رویکرد نه تنها استقلال هنری و خلاقیت هنرمندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه از رشد و پویایی سینما و هنر نیز جلوگیری می‌کند. ما معتقدیم که ملاحظات شخصی و اغلب سلیقه‌ای نباید جایگاه تصمیم‌گیری‌های کلان و تأثیرگذار را اشغال کنند.
ما معتقدیم که هنرمند باید با آگاهی از نیازهای اجتماعی و با درک عمیق از انسانیت، اثرات خود را ایجاد کند. این هنرمندان، با ایجاد آثاری که به چالش کشیدن واقعیت‌ها و نگاه‌های عمومی جامعه می‌پردازند، می‌توانند نقش بسیار مهمی در افزایش آگاهی اجتماعی و تحول فرهنگی داشته باشند.
آقای رئیس جمهور ! ما از شما به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور، تقاضا داریم تا با تدابیر لازم، زمینه‌ای فراهم آورید که این ملاحظات شخصی برای همیشه از جامعه سینمایی و هنری برچیده شود و فضایی فراهم گردد که تمامی هنرمندان و سینماگران بتوانند بدون نگرانی از دخالت‌ها و باندبازی‌ها، به فعالیت‌های خلاقانه و هنری خود ادامه دهد.
ایران باید برای همه ایرانیان باشد و نظام فرهنگی کشور نیاز به مدیری دارد که این باور را در عمل اجرا کند. از شما تقاضا دارم که با دقت و توجه ویژه، فردی شایسته و مستقل را برای این منصب انتخاب کنید و از مدیرانی که با مدیریت سلیقه‌ای و دستوری، آسیب‌های زیادی به سینما و هنر ایران وارد کرده‌اند، دوری کنید.
آقای رئیس‌جمهور! یادتان باشد شما "برای ایران" هستید؛ برای همه ایرانیان. امیدوارم این شعار انتخاباتی شما در تمام مدت حضورتان در مسند دولت، چه برای آنانی که به شما رای دادند، چه آنانی که شما را قبول نداشتند و رای ندادند، و چه آنهایی که به رقیب انتخاباتی شما رای دادند، به حقیقت بپیوندد.
در نهایت، فرد یا افرادی که برای تصدی پست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی مناسب هستند، باید دارای تجربه و شایستگی لازم در زمینه‌های هنر و فرهنگ باشند، شاید از جمله آنها بانوان هنرمند هم باشند.
آقای رئیس جمهور ! ما به شما به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور، تقاضا داریم تا اقدامات لازم را برای حمایت از سینمای متفکر و ایجاد شرایط مساعد برای آفرینش هنری با ارزش انجام دهید. ما نیازمند یک فضای هنری آزاد و پویا هستیم که هنرمندان بتوانند آثاری خلاقانه و تأثیرگذار ایجاد کنند که با ارزش های جامعه همخوانی داشته باشد.
بنده همچنان امیدوارم که دولت فخیم و محترم شما به این تبعیض‌ها و باندبازی‌ها پایان دهد و فضایی عادلانه و شفاف برای تمامی هنرمندان و سینماگران کشور فراهم آورد.
