شاعری که «غم» را باز تعریف کرد

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ «هنر زاده غم؛ و شعر، غمگین‌ترینِ هنرها است». شاید این تعریف به جهان «امیرهوشنگ ابتهاج» متخلص به «سایه» بسیار نزدیک باشد. جهانی که در آثار این شاعر فقید نمود داشت و او را تبدیل به هنرمندی کرد که یک هویت جدید به مفهوم «غم» بخشید.

ابتهاج در توصیف زندگی و روابط عاطفی و انسانی، همواره یک فضای خاکستری را ترسیم می‌کرد؛ اما این فضای ایجاد شده به هیچ عنوان سنخیتی با مکتب ادبی «دادائیسم» نداشت و به جرأت می‌توان گفت که ابتهاج(سایه) از غم علیه غم استفاده می‌کرد. اشعار این هنرمند فقید حاوی نشانه‌هایی بود که او را از دسته شاعران سیاه نما و ناامید محض جدا می‌کرد.

شاید همین خصوصیت بارز ابتهاج نیز باعث شده بود که لحن و زبان به کار گرفته شده از سوی او در آثارش، در عین تلخی لحظه‌ای، برای مخاطب عام یک جذابیت واژگانی نیز پیدا کند. ویژگی جذابی که او را نسبت به بسیاری از هم‌نسلانش متمایز نیز کرد.

البته دایره شعری مرحوم ابتهاج و تسلط او به سبک‌های ادبی و شعری بسیار وسیع بود و نمی‌توان او را در یک قالب محدود تصور و تفسیر کرد. برای مثال سروده معروف او با نام «سرای امید» آن‌چنان به لحاظ صنایع ادبی به کار گرفته شده غنی است که شاید اگر او در همان سبک به سرایش شعر ادامه می‌داد، امروز بخش زیادی از محتوای موسیقایی و حتی غزل‌سرایی نیز تحت تأثیر سبک کاری او قرار داشت.

نگاه جدید او به مفهوم عشق، دوری از کلی‌گویی شاعرانه، و همچنین خدمت بزرگ او به شعر «نو» از جمله عواملی است که «سایه» را به عنوان یک شاعر تمام عیار و حرفه‌ای معرفی می‌کند. البته بسیاری از وجوه شخصیتی این شاعر برجسته و همچنین نوع ارتباط او با بسیاری از بزرگان هم عصر خود مؤید قدرت فردی ابتهاج در تثبیت جایگاه او بود.

البته شاید یکی از دلایل اقبال بیش از حد علاقمندان به ادبیات و البته شخص امیرهوشنگ ابتهاج، لحن گفتاری او در هنگام خوانش آثارش باشد. لحن غریب و منحصر به فرد ابتهاج عاملی شد تا صوت و تصویر بسیاری از جلساتی که او در آنها شعرخوانی کرده بود، به سرعت در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شود.

شعر ابتهاج ویژگی دیگری نیز دارد و آن؛ جذب مخاطب از نسل‌ها و حتی طیف‌های مختلف در جامعه است. به جرأت می‌توان گفت آثار «سایه» دارای قدرتی است که حتی می‌تواند در آن واحد نظر دو طیف مخاطب عام و خاص جهان ادبیات را به خود جلب کند. واکنش گسترده بخش زیادی از کابران شبکه‌های اجتماعی به مرگ این شاعر و ارجاع آنها به اشعار مختلفی که او در دوران حیات سرود، نشانگر آن است که ابتهاج توانسته بود رابطه بین نسلی بسیار خوبی با مخاطب خود برقرار کند. ارتباطی که او را در زمره شاعران برجسته دوران معاصر حفظ خواهد کرد.

هرچند نظریه «مرگ مؤلف» یک هنرمند را پس از انتشار اثر خود به نوعی از جهان خلق شده جدا می‌کند و تفسیر آن را به مخاطب می‌سپارد؛ اما امیرهوشنگ ابتهاج با آن کلام دلنشین و منحصر به فرد خود چنان رد پایی در دل مخاطب علاقمند به خود جا گذاشت که شاید شنیدن اشعارش با صدای او؛ بارها و بارها تصویر‌ و تصور جدید در ذهن شنونده ایجاد کند.

منبع: دیده‌بان ایران