نمایش خانگی، رسانه مکمل سینما است

 به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران، نزدیک به یک دهه از حضور شبکه نمایش خانگی در سوپرمارکت‌های ایران می‌گذرد؛ رسانه‌ای که برای عرضه محصول خود، دردسترس‌ترین گزینه را انتخاب کرد؛ عرضه در سوپرمارکت‌ها و کتاب‌فروشی‌ها؛ لوح‌های فشرده‌ای که خیلی زود مخاطبان چند ده‌هزارتایی و حتی صدهزارتایی‌ پیدا کردند. به‌این‌ترتیب در مدت کوتاهی بازار پرمخاطبی برای این رسانه مهیا شد. سینمای خانگی در همان آغاز کار با حضور چهره‌هایی چون مهران مدیری و محمدحسین لطیفی در این مدیوم اوج گرفت و تب تندی پیدا کرد؛ تب تندی که به نظر درست هدایت نشد و خیلی زود بازار سینمای خانگی به تصرف فیلم‌های ضعیف و سریال‌های نیمه‌کاره درآمد و مخاطبان امیدوارش را ناامید کرد. سیلی از سی‌دی‌های بدون هواخواه، ویترین نیم‌بند همان سوپرمارکت‌ها را به تصرف خود درآوردند، چنان‌که این بازار نوظهور با ریزش مخاطب روبه‌رو شد.

حالا اما با گذشت یک‌دهه از تولد شبکه نمایش خانگی، این وسیله ارتباط جمعی از آزمون‌وخطاهای خود گذر کرده و مدیریت و سیاست‌گذاری کارآمد در آن باعث شده اکنون در مسیر پیشرفت قرار گیرد؛ مسیری که از جهت تولید محتوا، توزیع فیلم و سوژه جذاب، بازار پرمخاطبی را برای شبکه نمایش خانگی فراهم آورد. هرچند این بازار در حوزه سریال‌سازی بیش از تولید و توزیع فیلم‌های‌ سینمایی جلوه‌گری می‌کند، اما ذات این رسانه و دردسترس‌‌بودن آن فرصتی را در اختیار خانواده‌ها قرار داد که ارتباطشان را با سینما حفظ کنند؛ ارتباطی که در سال‌های اخیر به دلایل زیادی با سینما فاصله گرفته‌ بود. این در حالی‌ است که تکثیر و توزیع فیلم‌های روی پرده سینما در شبکه نمایش خانگی این محدودیت را برای خانواده‌ها جبران کرد. شاید همین شاخصه شبکه نمایش خانگی باعث شد بسیاری از هنرمندان و کارشناسان رسانه از شبکه خانگی به‌عنوان رسانه‌ مکمل سینما یاد کنند. از سویی دیگر، در شرایطی که تلویزیون خصوصی در ایران وجود ندارد و صداوسیما هم چندان رغبتی به حضور صداهای تازه ندارد، این رسانه می‌تواند مفر اصلی برای روبه‌روشدن با مخاطبان باشد. شاید برای همین، کارگردان‌هایی چون کمال تبریزی، داوود میرباقری و حسن فتحی به سراغ این رسانه آمده‌اند. توسعه شبکه نمایش خانگی در ایران در شرایطی در حال تحقق است که اساسا این نوع از توزیع محصولات تصویری در بازار عرضه جهانی غالبا درخصوص فیلم‌های سینمایی تعریف شده و ادامه یافته است. به‌عبارتی تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان مجموعه‌ها و سریال‌های تلویزیونی بخش خصوصی در این حیطه کمتر ورود کرده و از امکان تلویزیون کابلی که دهه‌هاست اصلی‌ترین مسیر ورود به بازار نمایش محسوب می‌شود، بهره برده و می‌برند. این تکنولوژی در دهه اخیر با توجه به سرعت پیشرفت فناوری ارتباطات و دسترسی بیشتر و سریع‌تر به اینترنت، به تکنولوژی «تلویزیون با پروتکل اینترنتی» یا IPTV و نیز دریافت و تماشای تلویزیون به‌ازای درخواست یا VOD تغییر و توسعه‌یافته است. در ایران با توجه به ملاحظات قانونی درخصوص تأسیس شبکه‌های تلویزیونی کابلی، پس از مدت‌ها انفعال این خلأ از سوی شبکه نمایش خانگی پر شد و امکانی که برای درآمدزایی بیشتر فیلم‌های سینمایی طراحی شده بود، به بستری برای تولید و توزیع مجموعه‌های تلویزیونی نیز تسری داده شد. محرک اولیه در این حوزه تلویزیون بود که به عرضه گسترده سریال «قهوه تلخ» در بازار نمایش خانگی انجامید و سپس با مجموعه‌ها و برنامه‌های متنوعی به شکل جُنگ، طنز، شوخی با هنرمندان و در مواردی برنامه‌های کپی‌شده از نمونه‌های موفق خارجی ادامه یافت. تولید محصولات نمایشی و مجموعه‌سازی با حفظ حرمت‌ها و محذوریت‌های نمایشی، این رسانه را به عرصه‌ای تبدیل کرده تا در فرصت باقی‌مانده، دست‌اندرکاران این بخش بتوانند دستاوردها و نتایج مطلوبی را تجربه کنند. درمجموع، تجربیاتی از این دست می‌توانند با حفظ مسیر درست و جلوگیری از افت کیفیت در کارهای بعدی، اعتماد مخاطبان را به این شبکه بیشتر کنند تا انگیزه هنرمندان برای ساخت آثار با‌کیفیت برای عرضه در این شبکه بیشتر شود.
این روزها در آستانه برگزاری جشنواره ویدئویی فیلم یاس هستیم؛ جشنواره‌ای که به تولیدات شبکه نمایش خانگی اختصاص دارد و امسال با برگزاری چهارمین دوره خود، به نظر جانی تازه‌ گرفته و خبرساز شده ‌است؛ خبرهایی که باعث شد، نظر دو هنرمند را درباره چندوچون ساخت سریال، بازار شبکه نمایش خانگی و اهمیت برگزاری جشنواره ویدئویی فیلم یاس جویا شویم.پ

افزایش توانایی جذب مخاطب

حسن فتحی که سال گذشته سریال شهرزاد را برای شبکه نمایش خانگی کارگردانی کرد، در گفت‌وگو با «شرق» به اهمیت توجه به ذائقه مخاطب اشاره می‌کند و می‌گوید: مخاطب به جدیدترین آثار نمایشی جهان دسترسی دارد و ما هم در سریال‌سازی، برای جلب نظر مخاطب باید توانایی خود را در زمینه‌های مختلف افزایش دهیم. کارگردان سریال «میوه ممنوعه» درباره اهمیت کسب دانش مخاطب‌شناسی برای رونق شبکه‌ نمایش خانگی، گفت: مخاطب امروز مشکل‌پسند است و ما نباید بی‌اعتنا به ذائقه نمایشی مخاطب ایرانی اثری را خلق کنیم.
او ادامه داد: در وهله اول باید درباره مخاطب امروز مطالعه کنیم. مشکل این است که گاه در مخاطب‌شناسی دچار اشتباه می‌شویم و فراموش می‌کنیم با مخاطبی سروکار داریم که با ٢٠ سال پیش فرق کرده است. کارگردان سریال «پهلوانان نمی‌میرند» با اشاره به تغییر ذائقه مردم در استقبال از آثار نمایشی، گفت: مثلا ٢٠ سال پیش من «پهلوانان نمی‌میرند» را ساختم که طرفداران زیادی داشت و موقع پخش آن شهر خالی می‌شد، اما من به‌عنوان یک کارگردان نباید مسیر ٢٠ سال پیش را بروم. در آن دوران تلویزیون دو شبکه داشت و شبکه ٣ در حال راه‌اندازی بود. اگر این تصور به من دست دهد که هرچه بسازم مردم می‌بینند، اشتباه است.
فتحی درباره جدی‌گرفتن خواسته‌های روز مخاطب، افزود: هنرمند باید هرروز دانش و توانایی خود را در حوزه‌های فیلم‌سازی، کارگردانی و بازیگری بالا ببرد.
مخاطب، بهترین سریال‌های روز جهان را نگاه می‌کند، آخرین فیلم‌ها و سریال‌هایی را که در آمریکا یا کشورهای اروپایی تولید می‌شود می‌بیند. همچنین قدرت انتخاب رایگان مردم بیش از گذشته شده است.
او ادامه داد: مثلا در یک خیابان که یک یا دو گل‌فروشی وجود داشت و حالا مجموعه‌ای از فروشگاه‌های گل را با جدید‌ترین متدهای گل‌سازی باز کرده‌اند، در این موقعیت جدید ما نمی‌توانیم به سبک قدیم گل‌فروشی کنیم.
کارگردان سریال «مدار صفردرجه» درباره شبکه نمایش خانگی گفت: این رسانه بستر خوبی‌ است و پتانسیل خوبی دارد، اما آسیب دیده است. زمانی که تصمیم گرفتیم شهرزاد را بسازیم، با موانع و دشواری‌های آن آشنا بودیم، می‌دانستیم به اعتماد مردم در شبکه رسانه خانگی خدشه وارد شده‌ است.
 فتحی با بیان راهکارهای جلوگیری از کاهش اعتماد مردم نسبت به شبکه نمایش خانگی، گفت: باید همه احساس مسئولیت کنیم. آن همکار محترم که یک اثر در دست می‌گیرد، فقط نباید به این فکر کند که قرار است از این کاری که می‌سازد، پول درآورد. باید به جذابیت اثرش و رونق‌بخشی شبکه نمایش خانگی هم فکر کند.
او ادامه داد: اگر من و تهیه‌کننده‌ در یک مجموعه کارمان را خوب انجام دهیم و فیلم‌نامه خوب، تولید مناسب و کیفیت بالا باشد، اولین احساسی که به مردم دست می‌دهد، احترام است. مردم احساس می‌کنند این کار به آنها احترام گذاشته و برای اینکه یک اثر جذاب ببینند، هزینه شده است.
 این کارگردان و نویسنده با اشاره به اهمیت حضور بخش خصوصی در رونق شبکه‌ خانگی گفت: کشور ما امروز از نظر اقتصادی در شرایطی است که باید حضور بخش خصوصی را در سینما، سریال‌سازی و شبکه خانگی مغتنم بشماریم.
فتحی افزود: بخش خصوصی در تولید اثر تلویزیونی و سینمایی، فقط در حرف جدی گرفته می‌شود. همه در سینما و تلویزیون توافق دارند که بخش خصوصی باید وارد میدان شود. باید از بخش خصوصی حمایت شود. در حرف، همه متفق‌القول هستیم، اما پای عمل که به میان می‌آید، پراکندگی می‌بینیم.

جشنواره، شادی ایجاد می‌کند
سعید راد شبکه نمایش خانگی را رسانه‌ای جذاب می‌داند و در گفت‌وگو با «شرق» اعلام کرد اگر فرصتی فراهم شود، دوست دارد در قالب یک سریال برای این رسانه نقش‌آفرینی کند.
بازیگر فیلم سینمایی «دوئل»، جشنواره فیلم یاس را در تقویت روحیه هنرمندان مؤثر برشمرد و گفت: بهادادن به این جشنواره باعث رشد و ارتقای سطح شبکه نمایش خانگی خواهد شد.
او در ادامه به محاسن برگزاری جشنواره هم اشاره‌ای داشت: «کلمه جشنواره از شادی و جشن می‌آید، همه جشنواره‌های هنری این خاصیت را دارند».
بازیگر سریال تلویزیونی «در چشم باد»، با تأکید بر اهمیت تشویق هنرمندان، توضیح داد: کار هنری با تشویق زنده می‌شود. اگر می‌خواهیم هنرمندان، شبکه نمایش خانگی را پویا و فعال کنند، باید جشنواره‌ یاس را با شور و هیجان بیشتری برگزار و هنرمندان موفق را حسابی تشویق کنیم.
بازیگر سریال سرزمین کهن همچنین با تأکید بر اینکه در سال‌های اخیر فیلم‌سازان مطرح به شبکه نمایش خانگی اعتبار بخشیده‌اند و با تشویق این هنرمندان می‌توان باقی فیلم‌سازان صاحب‌نام را هم به این رسانه دعوت کرد، خواستار توجه بیشتر مدیران و هنرمندان به این حوزه برای افزایش رضایت مردم شد.
بازیگر فیلم سینمایی «چ»، با مقایسه فیلم‌سازی در شبکه نمایش خانگی و سینما گفت: این رسانه مکمل سینماست و نباید احساس رقابت بین این دو رسانه ایجاد شود. شبکه نمایش خانگی جایگاه خود را دارد و حتی از نظر فروش می‌تواند به سینما کمک کند.
راد با اشاره به تولید آثار باکیفیت در شبکه نمایش خانگی، گفت: مخاطب امروز به دنبال آثار خوش‌ساخت است و اگر شبکه نمایش خانگی تولیداتش را در سطح استاندارد حفظ کند، بدون‌شک مخاطبان از آن استقبال می‌کنند.
چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم یاس به دبیری سیدمصطفی ابطحی، ۲۲ تا ۲۶ آذر در شهر رامسر برگزار می‌شود.