گزارشی از مرگ اجباری درختان باغ «جهان» فرمانفرما/ هزار اصله درخت در باغ دو هکتار و نیمی پونک در حال نابودی است

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران، شهروند نوشت، از پشت دیوارهای روشن آجری، هنوز هم معلوم نیست بر سر آن‌ هزار درختی که در باغ «جهان» منتسب به فرمانفرما در پونک هست، چه می‌آید اما آن بالا، از طبقات مختلف ساختمان‌های مجاور باغ که نگاه کنی از میان شاخه و ساقه‌های خشک و سیاه درختان، نوارهای زرد خطر را دور تا دور محل گودبرداری می‌بینی. قسمت غربی باغ پارک نهج‌البلاغه روی دره فرحزاد است و قسمت شرقی آن یکی از واحدهای دانشگاه آزاد تهران. اهالی محل پونک می‌گویند که باغ متعلق به یک نهاد نظامی است و جز شب‌ها رفت‌و‌آمد یا سر و صدایی در آن دیده یا شنیده نمی‌شود. حالا تنها چند درخت در نیمه غربی باغ وجود دارد که هنوز هم سبز است. طبق اطلاعاتی که رئیس کمیته محیط‌ زیست شورا درباره این باغ  داده است، مساحت این باغ که در شمال غربی پایتخت قرار دارد، حدود ٢٣‌هزار و ٤٠٠ متر مربع معادل تقریبی دو هکتار و نیم است. ارزیابی کارشناسان کمیته محیط‌زیست شورا هم نشان می‌دهد در هفته‌های قبل قسمتی از باغ را گودبرداری کرده‌اند و به مرور زمان بیشتر درختان باغ خشک شده است. حالا‌ هزار اصله درخت مثمر و غیرمثمر در این زمین دو هکتاری بر اثر گودبرداری در خطر آسیب جدی قرار دارد چون در کنار گودبرداری هیچ گونه آبیاری و مراقبت هم از آن صورت نگرفته است. محمد حقانی معتقد است: «اگر درخت‌ها رها شده و بر اثر نبود رسیدگی در آستانه خشک‌شدن قرار بگیرند، باز هم برای مالک جرم است. متأسفانه افرادی هستند که با آبیاری‌نکردن درختان باعث خشک‌شدن درخت می‌شوند.»

بخش شمالی باغ در میان انبوه ساقه‌های خشک درختان، گودبرداری بزرگی پنهان است و نوارهای زرد خطر هم در اطراف آن دیده می‌شود و یک ماشین مکانیکی هم در مجاور آن است. در حالی که گفته می‌شود هیچ مجوزی برای ساخت‌وساز در این باغ گرفته نشده است. این حرف را رئیس کمیته محیط‌ زیست شورای شهر تهران هم تأیید می‌کند: «مالک این باغ در ضلع شمالی غربی آن در حال گودبرداری است و قصد ساخت‌وساز دارد اما این اقدام هیچ‌گونه مجوز قانونی ندارد.»

محله پونک در دو منطقه ٥ و ٢ تهران قرار دارد و به گفته حقانی باغ «جهان» فرمانفرمای پونک جزو محدوده منطقه دو شهرداری تهران است: «این گودبرداری در هفته‌های اخیر صورت گرفته است و در ناحیه‌های شهرداری منطقه دو هیچ مدرکی درباره گودبرداری در این زمین پیدا نکردیم چه برسد به اینکه پرونده شهرسازی برای آن شکل گرفته باشد.» البته او مکاتبات خود را با قید فوریت با شهرداری منطقه ٢ تهران هم آغاز کرده است تا مشخص شود که چگونه این اتفاق از سیستم نظارتی شهرداری جا مانده است: «چطور است که شهرداری تهران یک گنجشک را در هوا می‌زند و اگر شهروندان یک خلاف کوچک در ساختمان خود داشته باشند شهرداری برای جلوگیری از آن دم در ساختمان نیوجرسی می‌گذارد و آن را تعطیل می‌کند اما در باغ به این بزرگی این همه خاکبرداری شده است و شهرداری تهران آن را ندیده است؟ چون زمانی که مالک از زمینی گودبرداری می‌کند، یعنی قصد ساخت‌وساز دارد. البته هنوز شهرداری پاسخ من را نداده است.» حقانی می‌گوید: «هنوز معلوم نیست که از قبل چند اصله درخت در این باغ وجود داشته است اما حالا وجود‌ هزار اصله درخت مثمر و غیر مثمر تأیید می‌شود.»

داستان مرگ اجباری باغ‌های تهران

سال‌های زیادی است که بعضی به قصد بالابردن آسمانخراش‌ها در یک خیابان یا کوچه به جان باغ‌های تهران افتاده‌اند؛ روندی که تا همین حالا منطقه یک تهران را از برج‌ها اشباع کرده است. مالکان پای درختان آب و صابون یا اسید می‌ریزند یا خیلی راحت آب را از ریشه‌های درختان دریغ می‌کنند. این رویه تا جایی ادامه داشته که رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت شورا ابتدای ‌سال گذشته از خشکاندن درختان با عنوان «قتل‌های زنجیره‌ای» نام برد و از منفعل‌بودن شهرداری در این‌باره گلایه کرد. تنها در طول سه‌سال گذشته حدود ١٥٠ مورد عمدی‌بودن تخریب درختان و باغات مشخص شده است که بیشتر آنها هم در مناطق ١، ٢، ٣ و ٥ تهران بوده است و گفته می‌شود مقام قضائی حتی یک بار هم حکمی درباره این اقدام نداشته است. قطع درختان در باغ ١٢٠٠ متری در دروس، قطع درختان توتستان منطقه ٢٢ و همچنین قطع درختان در باغ فرشته مهم‌ترین مواردی است که از ابتدای امسال رسانه‌ای شده است. البته شهرداری تهران هم تقریبا زیر بار هیچ کدام از این موارد نرفته است؛ مثلا وقتی قطع درختان باغ دروس و انتقال شبانه آن با پاترول در روزهای ابتدایی امسال منتشر شد، مجتبی عبداللهی، معاون خدمات شهری شهرداری تهران موضوع را به ‌طور کامل رد کرد.

شب ١٢ بهمن امسال هم درختان خانه باغ دیگری در خیابان فرشته از طرف مالک باغ قطع شد آن هم در شرایطی که اهالی محل، از چند ماه قبل درخواست‌هایی را برای جلوگیری از تخریب باغ به اعضای شورای شهر تهران فرستاده بودند اما این پیگیری‌ها نتیجه نداد. این  خانه‌باغ بعد از انقلاب مصادره شده و در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفته است. قطع درختان توتستان منطقه ٢٢  هم چهار ماه قبل با تلاش کمیسیون سلامت شورای شهر تهران متوقف شد اما اوایل همین هفته باز هم خبر رسید که عملیات قطع درختان این باغ دوباره آغاز شده است تا ساخت پروژه ٢٥٢ واحدی در ٢١ طبقه توسط تعاونی مسکن کارکنان این معاونت آغاز شود.

ریشه مشکل کجاست؟

بعضی اعضای شورای شهر تهران تخریب باغ‌های تهران را نتیجه مصوبه برج‌باغ که در ‌سال ٨٢ برای حفظ باغات تصویب شد، می‌دانند. بر اساس این مصوبه اگر ملکی با مساحت ٥٠٠ متر مربع به‌عنوان باغ ثبت شده باشد، همیشه به‌عنوان باغ باقی خواهد ماند و مالک تحت هیچ عنوانی ازجمله خشکاندن، قطع درختان و تغییر حالت ظاهری آن به غیر بـاغ نمی‌تواند آن را تغییر کاربری دهد. برای عوامل تخریب این دسته از باغات هم پیگیری قانونی در نظر گرفته شده بود؛ اما این تنها یک روی سکه بود و روی دیگر سکه به مالکان اجازه ساخت‌وساز با مشخصات معینی را می‌داد تا در قسمت‌هایی که لازم می‌دانند درختان را جابه‌جا کنند؛ مصوبه‌ای که به برج‌باغ معروف شد. بر این اساس مالکان اجازه ساخت را در ٣٠‌درصد از بنا دارند و می‌بایست تا ٧٠‌درصد باغ را حفظ و نگهداری کند. این مصوبه بنای برج‌سازی را در تهران گذاشت چون تا پیش از آن ساخت‌وساز در زمین‌های باغی تا ٤ طبقه مجاز بود اما بعد از این مصوبه، بارگذاری مسکونی در باغات تا ٨ طبقه افزایش پیدا کرد. بسیاری از اعضای شورا ازجمله محمدمهدی تندگویان، عضو کمیسیون معماری و شهرسازی این مصوبه را عامل اصلی تخریب باغات تهران می‌دانند. ابتدای امسال هم البته کمیسیون سلامت شورای شهر تهران طرح صیانت از باغات تهران را به صحن شورای شهر برد اما این طرح هم مورد موافقت اعضا قرار نگرفت و برای بررسی‌های بیشتر به کمیسیون برگشت خورد. مخالفان این طرح مانند سالاری، رئیس کمیسیون معماری معتقد بودند: «محدودیت بیش از اندازه خود موجب دوری مردم از قانون خواهد شد.» ماده ۳ این طرح شهرداری را مکلف کرده بود که آن قسمت از زمین‌هایی را که در نتیجه اجرای طرح‌های تفکیکی اراضی مزروعی و باغات به تملک شهرداری درمی‌آید، صرفا به توسعه فضای سبز اختصاص دهد و از اختصاص آن به هر نحو در سایر کاربری خدمات شهری خودداری کند.

نیره خادمی