پاساژسازی مساجد/ شهرداری تعهد داد ۴۰۰مسجد بسازد، ولی فقط ۱۵ تا ساخته است

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی دیده بان ایران، شرق نوشت: همان ابتدای دوره چهارم شورای شهر تهران که میهمانان مختلفی در شورا بروبیا داشتند، حجت‌الاسلام قرائتی، روحانی صریح‌اللهجه و باسابقه در میان مردم و البته تلویزیون در بیانی طعنه‌دار گفت: «در تهران هر صد متر می‌توانیم سیگار و پپسی تهیه کنیم ولی برای پیداکردن یک مسجد باید کیلومترها راه برویم. در دوبی و قطر چراغ مهتابی سبز، علامت مسجد است ولی در ایران مهتابی سبز علامت مغازه سیراب و شیردان. این درست نیست که ما از این کشورهای عربی متلک بشنویم»

رئیس ستاد احیای نماز که قاعدتا آمارش از وضعیت نماز از هر مرجعی دقیق‌تر است، در سال ٩٢ سرانه مسجد در تهران را به ازای هر ٤٠‌ هزار تهرانی یک مسجد اعلام کرد و از اعضای شورای شهر خواست در ساخت مسجد «یک عمل انقلابی» انجام دهند و تعداد مساجد تهران را افزایش دهند.

او البته به برنامه‌های شهرداری و شهردار تهران در سال‌های مسئولیت در تهران برای ساخت مساجد واقف بود و گفت قالیباف کلنگ ٧٢ مسجد فرامنطقه‌ای را بر زمین زده است اما بعد هم تأکید کرد تهران حداقل‌ هزار مسجد دیگر کم دارد. پس از این جلسه بود که شورای شهر تهران یک برنامه جهادی را برای ساخت مسجد شروع کرد و طبق معمول ابتدا سراغ تأمین اعتباراتش رفتند. این‌گونه بود که به عنوان نمونه رئیس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران از بودجه ٥٢‌میلیاردتومانی شهرداری برای کمک به مساجد در سال ٩٣ خبر داد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین صادق‌زاده با بیان اینکه ١٦٠‌ میلیارد تومان برای ساخت مساجد در نظر گرفته شده است، تأکید کرد که بنا داریم در یک برنامه یک‌ساله ٤٠٠ مسجد در پایتخت بسازیم.

جریان اصلاح‌طلب شورای‌شهر و به‌خصوص جریان اصولگرای غالب آن که همراه با شهردار تهران بوده و هست، در سیاست‌های مربوط به توسعه و کمک به مساجد تهران هم‌صدا بودند. این موضوع را در این چند سال زیاد پیگیری کردند و در میان همه حرف‌وحدیث‌ها و کم‌کاری‌ها و کاستی‌هایی که همچنان وجود دارد، مساجدی از جمله بخشی از آن ٧٢ مسجدی که قالیباف کلنگشان را به زمین زد، افتتاح شدند. در سال ٩٣ عبدالمقیم ناصحی که رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای چهارم است، اعلام کرد سرانه مسجد در تهران باید به ازای هر نفر ٧,٥ متر باشد اما درحال‌حاضر ١٥ سانتی‌متر است و بعد هم بر ضرورت کمک به مساجد و توسعه ساخت مساجد تأکید کرد.

اما روند پیگیری و اعتراض به گزارش‌‌ندادن درباره ساخت مساجد و انواع کمک در قالب عناوین و ردیف‌های بودجه‌ای مختلف در دو سال اخیر در شورای شهر ادامه داشت و چند عضو کمیسیون فرهنگی از جمله مجتبی شاکری این موضوع را دنبال می‌کردند. به گفته شاکری تهران نزدیک به دو هزار باب مسجد دارد که بخش زیادی از این تعداد یعنی نزدیک به ٢٥٠ باب مسجد در محلات قدیمی و فرسوده منطقه ١٢ و بازار تهران قرار دارند و در نتیجه نمی‌توان آنها را جزء عملکرد شهرداری در این دوره به حساب آورد. او اعلام کرده بود منطقه ٢٢ فقیرترین منطقه شهرداری تهران است که تنها ٣٠ مسجد دارد.

در ادامه بحث همیشگی موازی‌کاری و یک‌جانبودن محل‌های پرداخت اعتبارات و کمک‌ها به مساجد، باید به این اظهارات شاکری اشاره کرد. در سهم سال ٩٥ برای اعتبارات ساخت مساجد، شورای شهر تهران تصمیم گرفت شش مسجد فاخر در قالب بخشی از طرح احداث ۴۰۰ باب مسجد جدید در پایتخت، در ورودی‌های شهر تهران و نیز در محوطه برج میلاد ساخته شود که برای این منظور ۱۲‌ میلیارد تومان اعتبار در ردیف جداگانه پیش‌بینی شد. شاکری با اشاره به اینکه برای ساخت مساجد در مناطق ۲۲گانه شهر ۲۲‌ میلیارد تومان اعتبار دیگر نیز در مصوبه بودجه امسال پیش‌بینی شده است، یادآور شد: افزون بر این ۴۲‌ میلیارد تومان بابت تجهیز مساجد موجود در بودجه امسال (٩٥) به تصویب رسیده است.

پاساژسازی مساجد

حرکت مساجد به سمت درآمدزایی یکی دیگر از اتفاقاتی است که در سال‌های اخیر بیشتر شاهد هستیم؛ مساجدی که با توسعه فضای خود، بخش‌هایی از فضای داخلی یا محوطه بیرونی خود را تبدیل به فضای تجاری و پاساژ و درمانگاه و کارواش و انواع مراکزی کرده‌اند که نوعی درآمد پایدار را برایشان به همراه دارد. اقدامی که در نگاه مردمی با واکنش و مخالفت‌هایی روبه‌روست اما مراجعی که مسئول این حوزه یا مرتبط با هزینه‌ها و نحوه اداره مساجد و مراکز مذهبی بوده‌اند، تشخیص داده‌اند که بهتر است مساجد به این نحو خودکفا باشند.

رئیس کمیته فرهنگی شورای شهر تهران در یکی از اظهارات صریحی که درباره مشکلات رسیدگی به امور مساجد داشت، مسئله مهم را خودداری از تجمل در امر مسجدسازی عنوان کرد و گفت: ساخت هر صد مترمربع مسجد در کشور به طور متوسط ۷۰‌ میلیون تومان هزینه دربر دارد اما اگر قرار باشد تجملات زائد و غیرضرور برای جلوه‌بخشیدن به صورت ظاهری مساجد برجسته شود، قطعا هزینه‌ها سنگین‌تر خواهد بود.

نمونه‌های بارز چنین مساجد لوکس و تغییر کاربری داده‌شده‌ای را حداقل همه شهروندان در مناطق مختلف دیده‌اند، اما شاید نمونه بارز این موضوع همان مسجدی باشد که در اختلافی با شهرداری، مأموران سد معبر به داخل کارواشش رفتند و آن ماجرای ناراحت‌کننده پیش آمد. اگر این اظهارات شاکری را ملاک قرار دهیم، با اعتباراتی که در حداقل چهار سال اخیر و دوره چهارم شورا برای امر مسجد‌سازی و انواع کمک‌ها به مساجد اختصاص یافته است، باید شاهد بهره‌برداری و فعال‌بودن تعداد بیشتری از مساجد باشیم. اما همین عضو شورای شهر تهران هفته گذشته در تذکری جدی به شهرداری تهران اعلام کرد «فقط ۱۵ مسجد از ۴۰۰ مسجد برنامه شهرداری تهران ساخته شده است». او در توضیح بیشتری گفت: مجموعا ١٧٠ مسجد در دست احداث از سوی شهرداری تهران از سال ٨٩ با پیشرفت فیزیکی بین ١٠ تا ٩٥ درصد وجود دارد. ظاهرا شورای ساماندهی مساجد در سه سال گذشته بیش از اینکه درگیر اجرای برنامه اصلی یعنی مسجدسازی باشد، اقدامات نرم‌افزاری دیگری را دنبال کرده که اگرچه ضروری و به اصطلاح «مقدمه واجب» بوده است، اما کفایت نمی‌کند.

او تکمیل کرده است که میزان پیشرفت فیزیکی ١٧٠ مسجد در دست ساخت نیز اغلب زیر ٥٠ درصد است و از این رو شهرداران مناطق در سال جاری طبق سیاست‌های بالادستی، امکان تخصیص اعتبار برای تکمیل پروژه‌های زیر ٥٠ درصد را نداشتند، بنابراین این سیاست نیز به عقب‌ماندگی بیشتر پروژه‌های احداث مساجد دامن زده است. این اظهارات شاکری به عنوان یکی از اصلی‌ترین اعضایی که موضوع مساجد را در این سال‌ها دنبال کرده، گویای آن است که انقلاب قول داده‌شده به حجت‌الاسلام قرائتی و درواقع مردم از سوی نمایندگان مردم و شهرداری تهران بیشتر در حد حرف بوده است و حداقل تا به حال با وجود اعتباراتی که سرجمع آن هیچ وقت اعلام نشده، اجرائی نشده است.

باید به این اعتبارات که از سوی مدیریت شهری در سال‌های گذشته به مساجد اختصاص یافته، اعتبار ۳۳‌میلیاردو ۷۴۳‌ میلیون تومان سال جاری و اعتبار بیش از ٣٥‌میلیاردتومانی «مرکز رسیدگی به امور مساجد» به ریاست حجت‌الاسلام علی اکبری را هم اضافه کنیم. فارغ از اینکه طبق قانون مصوب مساجد و حوزه‌های علمیه از پرداخت عوارض ساخت‌وساز معاف هستند.

اعتبارات اختصاصی مناسبتی

مساجد از گذشته و حداقل در چند دهه اخیر در مناسبت‌های مختلف از جمله ماه محرم و ماه رمضان و برخی از اعیاد، به جز کمک‌های مردمی و خیرین، مشمول کمک‌های دولتی و عمومی می‌شوند. کمک‌هایی که اگرچه در تقسیم‌بندی میان مساجد و اولویت‌بندی مدیران رقم زیادی نیست اما رقم مجموع آن که از محل بیت‌المال است، برای مدیریت شهری رقم درخورتوجهی است. معاون شهردار در گزارشی از عملکرد کمک به مساجد در محرم امسال گفته بود که شهرداری تهران کمکی هشت‌‌میلیاردی به مساجد و حسینیه‌ها در ایام محرم داشته است. این رقم فارغ از کمک‌های غیرنقدی و اقلام و تخفیف‌ها و بن‌هایی است که بین این مساجد و حسینیه‌ها پخش می‌شد.

عبداللهی در نشست خبری‌ای که داشت، در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره برخورد سلیقه‌ای و رانتی برخی از مساجد و حسینیه‌ها در گرفتن کمک و اقلام از سوی برخی مدیران و افراد خاص دیگر اذعان کرد: «سال‌های گذشته شاهد بودیم که برخی از هیئت‌های مذهبی بن‌های‌ میلیونی دریافت کردند و علت آن نیز این بود که برخی از شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی فعال در شهرداری از معاونت اجتماعی طلب بن کرده و این بن‌ها را به افراد خاصی واگذار می‌کردند. در سال جاری و زمان برپایی نمایشگاه عطر سیب بازرس‌های شهرداری تهران به صورت ویژه تردد داشته و مشکلات را به طور دقیق رصد می‌کنند».

در واقع کمک‌هایی از این دست به مساجد و حسینیه‌هایی که هر مسئول یک عدد را درباره تعدادشان اعلام می‌کند، مدل‌ها و ردیف‌های مختلفی دارد، اما درنهایت، واقعیت مساجد و حسینیه‌هایی که در سطح شهر شاهد هستیم، چیز دیگری است و همچنان در ظاهر و باطن و در کیفیت و کمیت دچار فقر است.

اما مجتبی شاکری، در پاسخ به «شرق» درباره اینکه آیا در مورد اعتبارات اختصاص‌یافته برای امور مساجد، چه در بخش ساخت مساجد جدید و ردیف‌های کمکی دیگر می‌توان رقمی را اعلام کرد، گفت: ما چندین بار گزارش تکمیلی خواسته‌ایم اما در اختیارمان نگذاشته‌اند و نمی‌توانیم رقمی را به طور تقریبی اعلام کنیم، ضمن اینکه این عدد در حال تغییر است.

او یادآور شد ممکن است عبدالمقیم ناصحی، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا که مسئول اصلی در پاسخگویی به این سؤال است، چنین آماری را داشته باشد،

اما ناصحی هم در پاسخ به این سؤال «شرق»، اطلاعی از رقم دقیق یا حدودی آن نداشت و او هم منتظر گزارش از سوی شهرداری بود.

این سؤال را از مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران هم پرسیدیم و او هم اعلام کرد که منتظر گزارش است.

او  گفت: مدتی است که گزارش تکمیلی خواسته‌ایم اما هنوز نداده‌اند. این آمارها باید جمع و تکمیل شوند تا بتوان درباره آن قضاوت کرد.