معمای شاه یا معمای تحریف/بودجه میلیاردی و مخاطبانی که ناراضی هستند!

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی دیده بان ایران، سریال «معمای شاه» که دوران زندگی و حکومت محمدرضا پهلوی را روایت می‌کند، حدود یک سالی است که از شبکه اول سیما پخش می‌شود؛ ساخت این سریال از سال 1391 در 80 قسمت 60 دقیقه‌ای با 160 بازیگر اصلی در کنار 254 بازیگر فرعی و 700 لوکیشن کلید خورد. 

پیرامون بودجه تخصیص یافته برای سریال معمای شاه اقوال مختلفی نقل می‌شود؛ برخی بودجه آن را بالغ بر 3 هزار میلیارد تومان دانسته‌اند؛ البته علی لدنی تهیه کننده این سریال ضمن تکذیب این بودجه‌های نجومی، بودجه آن را بین 40 تا 50 میلیارد تومان تخمین زده است.  

 فارغ از اینکه این سریال تا چه اندازه در جذب مخاطب موفق بوده، بحث اصلی تحریفاتی است که در این سریال در رابطه با برخی رخدادهای تاریخی و یا شخصیت‌های اثرگذار انجام گرفته است.

نخستین گاف؛ شعر شاعر معاصر، چند دهه قدمت یافت!

اولین گاف تاریخی سریال معمای شاه در قسمت دومش عیان شد؛ زمانیکه دکتر وزیری با بازی سعید نیکپور در سال 1318 در حال خوشنویسی این بیت شعر است که «یاعلی گفتیم و عشق آغاز شد»؛ حال آنکه  سراینده این شعر معروف، دکتر محمود اکرامی از شاعران معاصر است که در سال‌های اخیر این شعر را سروده و بارها آن را در تلویزیون و محافل هنری و ادبی خوانده است!

جعفر والی: خیلی پشیمانم

نخستین بار "جعفر والی" ایفاگر نقش "روح الله خالقی" در معمای شاه بود که از بازیگری در این سریال اظهار ندامت کرد؛ وی در مراسم تقدیری که از سوی انجمن منتقدان و نویسندگان خانه تئاتر در تالار ایوان شمس برگزار شد، گفت:«من در طول عمرم یک کار انجام دادم که خیلی پشیمانم؛ سریال معمای شاه. ما در این دوران زندگی کردیم. والله این‌طور نبود. به خدا این‌طور نبود که این سریال روایت می‌کند.»

این اظهار ندامت آقای والی موجب شد تا صادق زیباکلام مفسر تاریخ و تحلیلگر سیاسی به روی سن تالار بیاید و دستان وی را ببوسد و بگوید: "بوسیدن دست برخی جا دارد، دست او را بوسیدم چون بدون تعارف و شیوا راجع به هنر حکومتی یعنی معمای شاه صحبت کردند".

وقتی 30 سال بر سن آهنگساز سرود ای ایران افزوده شد!

البته ابوالحسن مختاباد، منتقد موسیقی هم با انتقاد از چگونگی نشان‌دادن روح‌الله خالقی در سریال معمای شاه گفته بود: «در سریال پیرمردی فرتوت را نشان می‌دهد که از دیدن نمایش بیرون آمده و در سرسرای سالن تئاتر عده‌ای تماشاگر دوره‌اش کرده‌اند درحالی‌که قد او از همه کوتاه‌تر است. سپس دیالوگی بین او (بازیگر نقش روح‌الله خالقی) و محمدرضا شریفی‌نیا و سعید نیکپور و امیریل ارجمند بعد از دیدن نمایش هملت برقرار می‌شود که از کار آقای خالقی تعریف و تمجید می‌کنند. اما مشکل در اینجاست که روح‌الله خالقی در آن تاریخ (سال ١٣٢٠) بیش از ٣٥ سال نداشته و قالب‌کردن مردی با گریم بالای ٦٥ سال به جای خالقی عملا نوعی دیگر از تحریف تاریخ است که به سراغ این سریال آمده. ضمن آنکه روح‌الله خالقی فردی بلند‌قد بود و استفاده از هنرپیشه‌ای کوتاه‌قد به‌جای او هم باز تحریفی دیگر است».

بیانیه تند فرزند آیت الله کاشانی

اما ناخرسندی از تحریفات سریال معمای شاه صرفا منحصر به بازیگر این سریال نبود، بلکه برخی از بستگان شخصیت‌های تاریخی نیز نسبت به این تحریفات واکنش نشان دادند؛ محمود کاشانی پسر آیت الله ابوالقاسم کاشانی از جمله این شخصیت‌ها بود.

وی که پیش از آغاز پخش سریال معمای شاه، طی نامه‌ای به "محمد سرافراز" رییس وقت رسانه ملی، خواستار پیشگیری از پخش این سریال شده بود، در اول دیماه سال جاری نیز طی بیانیه‌ای، تحریفات صورت گرفته در این سریال را پایان ناپذیر دانست.

کاشانی در بیانیه‌اش تولید و پخش این سریال را با انگیزه پرده‌پوشی بر رویدادهای دوران نهضت ملی ایران و تلاش‌های پیشگامان این نهضت برای برگزاری انتخابات آزاد و اجرای اصول قانون اساسی مشروطیت دانست.

یکی از اشاره‌های مستقیم پسر آیت‌الله کاشانی به قسمتی از سریال معمای شاه است که در آن نشان داده می‌شود، آیت‌الله کاشانی در فروردین 1340 در مجلس ترحیم آیت‌الله بروجردی که از سوی شاه برگزار شده بود به روی منبر رفته است حال آنکه از منظر محمود کاشانی پدرش در روز 11 فروردین 1340 شخصا در مسجد پامنار برای آیت الله بروجردی مجلس ترحیم گرفت و حتی در این مجلس هم به روی منبر نرفت.

گلایه دیگر محمود کاشانی از دست‌اندرکاران سریال معمای شاه به قسمتی از این سریال مربوط می‌شود که روایتگر ملاقات محمدرضا پهلوی از آیت‌الله کاشانی در اسفند 1340 است؛ ملاقاتی که از منظر محمود کاشانی جز شخص شاه و آقای رضا رفیع کسی در آن حضور نداشت و به مدت 20 دقیقه ادامه یافت اما در سریال معمای شاه به گونه دیگری به تصویر کشیده شده است؛ پسر آیت الله کاشانی در بیانیه اش متذکر شده که در این سکانس اتهامات رذیلانه‌ای به گونه‌ای ضمنی به آیت‌الله کاشانی نسبت داده شده است.

چرا مبارزات آیت الله طالقانی خلاصه به تصویر کشیده شده است؟

اما علاوه بر محمود کاشانی پسر آیت‌الله کاشانی، اعظم طالقانی فرزند آیت‌الله طالقانی هم به تحریفات سریال معمای شاه واکنش نشان داده است؛ وی در مصاحبه اخیرش گفته است: «در این سریال عملکرد، مبارزات و فعالیت‌های آیت‌الله طالقانی بسیار مختصر و خلاصه به تصویر کشیده شده است و حتی قسمت‌هایی از این سریال به دور از واقعیت است. این اعتراض بر این سریال وارد است که چرا برخی قسمت‌ها بیش از حد طولانی و به تفصیل است اما نهضت آزادی (جبهه ملی اول و جبهه ملی دوم)، این‌قدر کوتاه و تبعیض‌آمیز به تصویر کشیده شده‌اند؛ بنابراین در بهترین حالت، می‌‌توان گفت که این سریال شصت درصد با واقعیت آیت‌الله طالقانی مطابقت دارد.»