سطح مخالفت، نشانگر جایگاه اپوزیسیون است/ اپوزیسیون خارج از کشور مابه‌ازای عینی در داخل کشور ندارد/ اپوزیسیون داخلی به دنبال تغییر حکومت نیست
علیرضا رجایی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، گفت: اگر حکومتی اساساً تفکیکی میان اپوزیسیون‌ها قائل نشود، احتمال دارد با یک جریان اصلاح‌طلب با همان خشونتی برخورد کند که با یک گروه زیرزمینی و برانداز برخورد می‌کند.
علیرضا رجایی، چهره سیاسی اصلاح‌طلب، در همین رابطه به پرسش‌های طرح‌شده پاسخ گفته است:
مخالفت‌ها باید مسئولانه باشد
*چه تعریفی از اپوزیسیون می‌تواند تعریفی واقع‌بینانه باشد؟
هیچ معیار از پیش تعیین‌شده‌ای برای یک جریان سیاسی از جمله برای اپوزیسیون وجود ندارد. به هر حال هر اپوزیسیونی تا اندازه‌ای مخالف وضع موجود است. سطح مخالفت و ابزاری که برای مخالفت به کار می‌رود، جایگاه آن را در طیف‌بندی اپوزیسیون روشن می‌کند.
*مخالفت باید با توجه به چه متر و معیارهایی طرح شود؟
همان‌طور که گفته شد، معیار و ضابطه مشخصی در این زمینه وجود ندارد. به طور کلی شاید بتوان گفت انتظار این است که مخالفت‌ها مسئولانه باشد؛ یعنی این مخالفت‌ها براساس ظرفیت‌های واقعی اجتماعی و نیروی سیاسی و مبتنی بر برنامه‌های روشن و واقعی و قابل تحقق صورت بگیرد.
اپوزیسیون داخلی مسیرهای اصلاح‌طلبانه را دنبال می‌کند
*چه تفاوت‌ها و احیاناً اشتراک نظرهایی بین منتقدان وضع موجود، اپوزیسیون داخلی و خارجی قابل مشاهده است؟
باید گفت تفاوت‌ها بیشتر است. در واقع اپوزیسیون داخلی عمدتاً مسیرهای اصلاح‌طلبانه را دنبال می‌کند و تغییر حکومت لزوماً برایش در اولویت نیست. هرچند در تقابل با سیاست‌های جاری قرار دارد. بخشی از اپوزیسیون خارج از کشور هم به همین مشی معتقد هستند. اما گروه وسیعی هم وجود دارد که اصولاً هیچ تحول عمده‌ای را در چارچوب جمهوری اسلامی ممکن نمی‌دانند. با اینکه جغرافیا و مصونیت‌های خارج از کشور را نمی‌توان در این مورد نادیده گرفت، اما این تفاوت تا حدود زیادی ناشی از اختلاف تحلیل است.
*اپوزیسیون‌ها را باید با چه وجهه‌ای بشناسیم؟
همان تفکیکی که عنوان شد، یعنی «برانداز بودن یا نبودن»، مهم‌ترین وجه تمایز اپوزیسیون‌هاست و بحث و جدل وسیعی هم در این بین در جریان است. اما آنچه به وضوح مشاهده می‌شود فقدان سازمان و نهادهای منسجم در میان اکثر آنهاست، به ویژه اپوزیسیون‌های خارج از کشور که عمدتاً فاقد مابه‌ازای عینی و سازمانی در داخل کشور هستند.
*سوال این است که آیا می‌توان بین اپوزیسیون‌ها رابطه یا هدف مشترکی قائل شد؟
چنین ارتباطی را تنها اپوزیسیون‌های اصلاح‌طلب می‌توانند برقرار کنند که پیوسته احتمال سطحی از گفت‌وگو را میان خود و حکومت ممکن می‌دانند. هرچند ممکن است چنین ارتباطی تا مدت‌های طولانی محقق نشود به ویژه که اگر حکومتی اساساً تفکیکی میان اپوزیسیون‌ها قائل نشود، احتمال دارد با یک جریان اصلاح‌طلب با همان خشونتی برخورد کند که با یک گروه زیرزمینی و برانداز برخورد می‌کند.
طبعاً در چنین حالتی امکان ارتباط و گفت‌وگو منتفی خواهد شد و چه بسا بخشی از اپوزیسیون اصلاح‌طلب را به سمت براندازی سوق دهد. تجربه تاریخی نشان می‌دهد برخی رژیم‌های اقتدارطلب از این تحول استقبال می‌کنند و آن را فرصتی برای سرکوب و بسته شدن فضای سیاسی و ایجاد یکدستی و انسجام می‌دانند.
