معصومه ابتکار: معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری طرح های تاب آوری اجتماعی را در مناطق سیل زده اجرا می کند

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران  سیل اخیر در کشور خسارات زیادی به دنبال داشت؛ وقوع سیل پیش‌بینی نشده بود و به همین دلیل خانه‌های زیادی را ویران و مردم را آواره کرد. نخستین سوالی که این روزها و پس از فروکش کردن بحران سیل در اذهان شکل می‌گیرد دلایل وقوع سیل و مقصران عدم پیش‌بینی و عدم آموزش به مردم برای مواجهه با چنین شرایطی است. بی‌تردید تغییر اقلیم موضوعی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت اما ساخت‌وساز در حریم و حتی داخل بستر رودخانه، ریختن فاضلاب‌های شهری و زباله در داخل رودخانه‌ها و غیره را در تحمیل خسارات زیاد نمی‌توان نادیده گرفت. در راستای بررسی چرایی وقوع سیل و آنچه برای کاهش هزینه و خسارت باید انجام می‌شد، معصومه ابتکار که اکنون معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری است، اما پیش از آن دو دوره ریاست سازمان محیط زیست در دولت‌های اصلاحات و اعتدال را بر عهده داشت، با «آرمان» به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

سیلی که از حدود یک ماه پیش در بخش‌هایی از کشور جاری شد، خسارت‌های زیادی را به بار آورده است و عده‌ای دلیل چنین سیلی با این ابعاد تخریبی را ناگزیر دانستند و علل طبیعی را در بروز این اتفاق دخیل می‌دانند. نظر شما درباره علل روان شدن این سیل در چند بخش کشور چیست؟

در ابتدا باید به 2 نکته اشاره کرد. نخست اینکه تغییر اقلیم در تمام جهان تجربه می‌شود و این پدیده در بسیاری از نقاط جهان قابل مشاهده است. از سوی دیگر سازمان هواشناسی کشور هم اشاره داشت که در 30سال گذشته افزایش دمای قابل ملاحظه‌ای در کشور رخ داد؛ هرچند میزان بارش‌های اخیر خوب بوده و سال فوق‌العاده‌ای در زمینه بارشی داشتیم اما روند 3 دهه گذشته موضوع دیگری را می‌گوید. بنابراین تغییر اقلیم در ایران وجود دارد. یکی از عوارض تغییر اقلیم هم وقایع شدید آب و هوایی مانند سیل و طوفان‌های ناگهانی است که خسارتی به بار می‌آورد. باید توجه داشت تغییر اقلیم باعث می‌‌شود کشورها اهتمام زیادی برای آمادگی در زمان مواجه شدن با بحران‌ها داشته باشند. در کشور ما علاوه بر موضوع تغییر اقلیم، مدیریت منابع، عدم ارزیابی‌های صحیح زیست محیطی و مسائل اینچنینی نیز سبب بروز مشکلات سیل اخیر شد یعنی باید توجه داشت که عامل انسانی را نمی‌توان نادیده گرفت. همچنین عدم استفاده صحیح از رودخانه‌ها، کم‌توجهی به‌لایروبی، ساخت‌وساز در حریم و حتی داخل بستر رودخانه، فرستادن فاضلاب‌های شهری و وجود زباله در داخل رودخانه‌ها و رودها و موضوعاتی از این قبیل از دلایل خسارات سنگین ناشی از سیل اخیر در کشور است که در این راستا باید برنامه‌ریزی‌های جدی و صحیح انجام شود. مدیریت منابع طبیعی به‌ویژه رودخانه‌ها، آبخیزداری بالادست‌ها، توجه ویژه به رودخانه‌ها به‌عنوان شریان حیاتی و مهم و نه نگاه کنونی که رودخانه‌ها را مملو از فاضلاب کرده و به حریم آنها تجاوز شده است، باید در دستور کار قرار گیرد. حفاظت از جنگل‌ها بسیار مهم است که باید توجه جدی‌تری به آن شود و اعمال قانون‌های جدی برای حفاظت از منابع طبیعی و زیست‌محیطی کشور و تغییر رویکردها و سیاست‌ها نیز ضروری است.

اشاره داشتید قوانین محیط زیستی باید محکم‌تر و جدی‌تر اجرا شوند. مگر تاکنون چنین نبوده است و اگر قصور قانونی بوده، چه نهاد یا دستگاهی را باید مورد پرسش قرار داد؟

در بخش‌هایی، شوراهای شهر، شهرداری‌ها، مدیران استانی و برخی دستگاه‌ها در ضربه وارد آمدن به محیط زیست قصور داشته‌اند. بارندگی‌ها بسیار شدید بود. علاوه بر مساله تغییر اقلیم، ضعف برخی مدیریت‌ها، تخریب جنگل‌ها و بالادست، دخل و تصرف‌های غیرقانونی در محیط زیست را می‌توان عامل آثار تخریبی سیل یک ماه گذشته دانست.

حواشی زیادی در هدایت و یا عدم هدایت آب به هورالعظیم وجود دارد.

کاربرد تالاب‌ها این است که جلوی سیلاب‌ها را بگیرند. تالاب هورالعظیم از دولت یازدهم برای ورود سیلاب‌های احتمالی پیش‌رو مانند آنچه که اکنون رخ داد، آماده شده بود.

بحث تعارضاتی که بین بخش نفت و میدان‌های نفتی واقع در هورالعظیم و بخش محیط‌زیست و محیط شهری پدیدار شد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

شرط تایید فعالیت‌های نفتی در هورالعظیم که از سال 84 به تصویب رسیده بود، طرح زیست محیطی آزادگان برای اکتشاف نفت این بود که به هیچ وجه سیستم اکولوژیک تالاب هورالعظیم آسیب نبیند. این شرط اساسی در آن منطقه برای تاسیسات نفتی بوده و هنوز هم هست.

چرا در استان لرستان، سیل به گِل و لای شدید و خسارت زیاد تبدیل شد؟

مهم‌ترین عامل این گل و لای فرسایش خاک است یعنی در بالادست آبخیزداری و آبخوان‌داری خوبی انجام نگرفته است و از خاک بالادست حفاظت نشده است. برای همین است که بر اصلاح و تغییر سبک زندگی اصرار دارم. سبک زندگی و سبک کشاورزی باید تغییر کند. نقشی هم که زنان در این امر دارند، ویژه است و باید به این سمت حرکت کرد.

قصور اصلی در پدید آمدن این حجم زیاد خسارت و تخریب محیط زیست متوجه چه افراد یا نهادهایی است؟

متاسفانه همه در این امر مقصر هستند. حتی مردم هم سهمی در این مشکلات پدید آمده دارند چرا که مردم در بسیاری از مناطق مسبب تخریب محیط زیست بوده‌اند، در بستر رودخانه‌ها ساخت‌و‌ساز کرده‌اند و... اما نکته مهم به نقش بیمه‌ها باز می‌گردد که باید بسیار زود و بیشتر از قبل به سمت بیمه کردن منازل، واحدهای تجاری، کارخانه‌ها، مدارس وغیره حرکت کرد. بیمه می‌تواند شدت این بحران‌ها و آسیب‌ها را کاهش دهد.

در جایگاه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در دو دولت، نوعی مدیر میدانی بودید. اکنون هم در معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به موضوعات محیط زیستی می‌پردازید؟

این معاونت بیشتر ستادی است. ما در استان‌ها و با همکاری دستگاه‌های اجرایی مختلف، همکاری بسیار زیادی را داشته‌ایم و در سیل اخیر هم به طور ویژه وارد عمل شدیم. در حوزه محیط زیست و توسعه پایدار هم برنامه‌هایی را به اجرا درآورده و در دست اقدام داریم.

دولت تا چه حد مصمم است تا خسارات ناشی از سیل را جبران کند؟

واقعا دولت و شخص آقای رئیس‌جمهوری در این زمینه بسیار جدی هستند. امیدواریم با مشارکت و کمک مردم این مشکلات رفع شوند. باید توجه داشت که حجم خسارت‌ها بسیار زیاد است. اگر هر نقطه دیگری و برای هر دولتی چنین اتفاقی رخ می‌داد، قطعا آن دولت با مشکلات و مسائل زیادی مواجه می‌شد. برای رفع این مشکلات و همچنین جلوگیری از اتفاقات اینچنینی، باید همه مسئولان، مردم، شهرداری‌ها، منابع طبیعی و... پای کار باشند.

نقش زنان و خانواده را در بحران شرایط پس از سیل چگونه ارزیابی می‌کنید؟

پس از طی دوران بحران، دوره بازسازی فرا خواهد رسید. در دوره بازسازی نقش زنان و خانواده‌ها بسیار مهم خواهد بود و آنها نقش عمده را خواهند داشت. باید شرایط روحی و روانی خوبی در مناطق سیل زده برای خانواده‌ها و زنان ایجاد کنیم. معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری در این باره طرح‌هایی را دارد از جمله طرح تاب‌آوری و طرح گفت‌وگوی ملی خانواده که از سال گذشته در حال اجرا بود که البته در مناطق سیل زده قرار است به طور جدی دنبال شود.