ماجرای قدم زدن سعید جلیلی با ویلیام برنز چه بود؟

اما آیا ویلیام برنز آمریکایی جزییاتی از ۴۵ دقیقه قدم زنی خود و سعید جلیلی در مهرماه سال ۸۸ که در آن سال رسانه‌ای نشد را در کتاب خود نوشته است یا خیر؟

انصاف نیوز در چهارم بهمن ماه سال ۹۳ در گزارشی با تیتر «از قدم‌زنی علنی ظریف، تا گپ و قدم یواشکی جلیلی»نوشته بود:

«در ادامه‌ی حمله‌ی بخشی از اصولگرایان به قدم زنی وزرای امور خارجه‌ی ایران و آمریکا، ائمه‌ی جمعه‌ی سراسر کشور این اقدام را محکوم کردند؛ اما تاکنون هیچ یک از محکوم کنندگان درباره‌ی گپ و قدم زنی طولانی سعید جلیلی مسوول وقت پرونده‌ی هسته‌ای و ویلیام برنز آمریکایی در سال ۲۰۰۹ واکنشی نشان نداده‌اند. آیا اعتراضات به خاطر تفاوت دولت روحانی و احمدی‌نژاد نیست؟

سال ۲۰۰۹ در حاشیه‌ی نشست ایران و ۵+۱، سعید جلیلی به صورت کاملاً اتفاقی و بدون برنامه ریزی قبلی دستگاه دیپلماسی، به پیشنهاد نماینده‌ی انگلیسی، در فضای سبز با معاون وزیر خارجه‌ی آمریکا به مدت ۴۵ دقیقه در فضای سبز قدم زده و گپ می‌زنند؛ اتفاقی بی نظیر که هیچ گاه از آن عکسی گرفته نشد و درباره‌ی جزییات آن خبری به رسانه‌ها درز نکرد و گویا باید یواشکی می‌ماند.

نکته‌ی جالب، مقاومت اولیه‌ی جلیلی بود اما مشخص نیست که روی چه حسابی تن به این گپ غیر رسمی و هماهنگ نشده می‌دهد. جلیلی وقتی پیشنهاد نماینده‌ی انگلیس را می‌شنود، می‌گوید «نیازی به این کار نیست و نماینده‌ی آمریکا سخنش را در جمع و در دور بعدی نشست مطرح کند».

این بخشی از روایت یک اصولگرا از آن اتفاق است: «پس از او [یعنی نماینده‌ی انگلیس]، خاویر سولانا می‌آید و در ضرورت بهره برداری از این فرصت تاریخی سخن می‌سراید و حتی دست جلیلی را گرفته او را به رفتن برای مذاکره [با برنز] تشویق می‌کند اما با پاسخ قاطع منفی جلیلی مواجه می‌شود که به کنایه می‌گوید ما می‌خواهیم این فرصت تاریخی را از دست بدهیم. ضمن اینکه سایر اعضای نشست اغیار نیستند و نماینده‌ی آمریکا بهتر است در حضور جمع صحبت کند».

حالا این گپ طولانی ۴۵ دقیقه‌ای خارج از دستور سعید جلیلی، کاندیدای جبهه‌ی پایداری اصولگرا در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ را باید با رفتار دولت روحانی مقایسه کرد:

هفته‌ی گذشته محمد جواد ظریف و جان کری در حاشیه‌ی یکی از مذاکرات علنی و رسمی دو کشور بر سر پرونده‌ی هسته‌ای، ۱۵ دقیقه با هم قدم زدند؛ هم خود مذاکرات رسمی و برنامه‌ی جمهوری اسلامی و از قبل برنامه ریزی شده بود و هم کاملاً شفاف و علنی.

برخی نمایندگان تندروی عضو جبهه‌ی پایداری حتی جواد ظریف را به خاطر این قدم زدن به مجلس فراخوانده‌اند؛ به نظر می‌رسد دولت آقای روحانی می‌تواند برای خنثی کردن موج‌های هجمه‌ی مخالفین، گزارشی از رفتارهای غیرشفاف و ناهماهنگ در دولت اصولگرای احمدی‌نژاد و به ویژه گپ ۴۵ دقیقه‌ای با ویلیام برنز را به اطلاع مردم برساند».

دو روز بعد از انتشار آن گزارش که بازتاب بسیار زیادی داشت، سایت اصولگرای رجانیوز نزدیک به جبهه پایداری که به دلواپسان برجام مشهور شدند، با خیالپردازی خواندن آن ملاقات و قدم زنی، مدعی شد:

«بازخوانی روند مذاکرات هسته‌ای ایران با ۱+۵ در دوره قبل نشان می‌دهد در مهرماه سال ۸۸ در حاشیه مذاکرات ژنو، بعد از یک دور مذاکره تیم ایرانی با ۱+۵، ویلیام برنز چندین نوبت از دکتر جلیلی تقاضای دیدار دوجانبه می‌کند که این درخواست با موافقت جلیلی همراه نمی‌شود».

اما ساعاتی بعد از ادعای رجانیوز، این بار سایت «تریبون» که در همان جریان قرار دارد، در متنی با تیتر «ماجرای پیاده روی جلیلی و معاون وزیر خارجه آمریکا چه بود؟»، روایت یک اصولگرا از این قدم زنی ۴۵ دقیقه‌ای را با جزییات بیشتری منتشر کرد.

البته این دیدار در ژنو سوئیس قابل پیش بینی بود؛ سایت دیپلماسی ایرانی در آن سال نوشته بود که «شب گذشته مقام‌های آمریکایی گفته بودند احتمال نشست دو جانبه مقام‌های واشینگتن و تهران در گفتگوهای امروز گروه پنج بعلاوه یک در ژنو سوئیس، دور از ذهن نخواهد بود و اگر موقعیت پیش آید، ویلیام برنز، رئیس هیات آمریکایی در مذاکرات، دیدار رو در رو با سعید جلیلی، رئیس هیات ایرانی را رد نخواهد کرد».

اما تا سال‌ها بعد از آن، جزییاتی از این که دیدار دو نفره انجام شده است یا نه، رسانه‌ای نشد.

نهم اسفندماه سال ۹۳، یعنی یک ماه پس از آن، خبرآنلاین به نقل از صادق خرازی، دیپلمات سابق، نوشت که «جلیلی به خاطر مذاکره‌ی دوجانبه با ویلیام برنز، بدون اجازه مقام معظم رهبری، برای دومین بار از ایشان تذکر گرفت».

محمدجواد ظریف در اسفندماه سال ۹۴، یعنی یک سال بعد، در گفت‌وگویی با اعتماد در لا به لای توضیح درباره‌ی چگونگی قدم زنی مشهور خود با کری و پیش بینی احتمال اینکه دلواپسان به آن واکنش نشان بدهند، گفت:

«این مساله که بعدها به یکی از تصاویر مورد توجه دلواپسان قرار گرفت پس از یک مذاکره بسیار بسیار سخت بود. مذاکره در سطح وزرا پایان یافت و قرار شد کارشناس‌ها به ما در هتلی در ژنو که مذاکرات در آان انجام می‌گرفت، بپیوندند.

من در هتل محل مذاکرات اقامت داشتم اما کارشناس‌های ما در هتل دیگری بودند و پیوستن آنها به ما اندکی زمان بر بود. ما یک فاصله زمانی یک ربع داشتیم و چند نکته در خصوص بحث‌های هسته‌ای بود که من ترجیح می‌دادم داخل اتاق مذاکره که قطعاً شنود می‌شد، مطرح نکنم. فضای مذاکرات هم بسیار ملتهب و تند و جلسه بسیار تلخی بود. من به آقای کری گفتم که نیاز به هواخوری و پیاده روی دارم. ایشان هم پیشنهاد کردند که با من همراهی کنند تا در خصوص موضوعاتی که شنود آن را به صلاح نمی‌دانستم با هم در این فاصله حرف بزنیم. محل اقامت من در همان هتل بود اما محل اقامت آقای کری هتل دیگری بود و به همین دلیل پالتویی به همراه نداشت، دوستان پالتوی من را آوردند اما من وقتی دیدم آقای کری پالتو ندارند ترجیح دادم بدون پالتو به پیاده روی بروم. در عکس‌های آن روز هم کاملاً مشهود است که احساس سرما می‌کنم و دستانم را در جیب‌ها جمع کرده‌ام.

به دم در هتل که رسیدیم متوجه شدیم هتل حیاط ندارد. در دوره قبلی مذاکرات دکتر جلیلی و معاون جان کری، بیل برنز در حیاط هتل با هم گفت و گو کرده بودند اما دوربینی وجود نداشته و عکسی هم باقی نمانده است اما زمانی که به مقابل در هتل رسیدیم متوجه شدم که تنها فضای آزاد خیابان است».

آقای ظریف در پاسخ به این پرسش که «متوجه حضور خبرنگاران و عکاسان بودید؟» هم گفته بود:

«بله من خبرنگاران را دیدم و به آقای کری گفتم که این قصه بزرگی خواهد شد. ایشان گفت اگر برای تو مشکلی ایجاد خواهد شد، برگردیم. با این جمله آقای کری دیدم اگر تا این اندازه ضعف مقابل طرف مذاکره کننده خودم نشان دهم وی گمان کند که من در برابر یک فشار کوچک حاضر به عقب نشینی هستم. این برای آینده مذاکرات خوب نیست و نقطه ضعف اساسی از خودم نشان داده‌ام. با توجه به این مسائل جواب دادم: نه، نگرانی ندارم و برویم. من کاملاً به تبعات این اتفاق اشراف داشتم و این فشار را به جان خریدم اما این تصور را به طرف مذاکره کننده خود ندادم که اگر من را تحت فشار بگذارند حاضرم عقب نشینی کنم.

مساله ای که باید به آن توجه داشت این است که مذاکره کنندگان با مجموعه رفتاری هم کار می‌کنند. در حال حاضر کتاب‌هایی در خصوص رفتارهای مذاکراتی آمریکایی‌ها، انگلیسی‌ها و ایرانی‌ها نوشته شده است و اگر رفتار مذاکراتی ما این باشد که به دلیل فشار داخلی عقب نشینی می‌کنیم دیگر صاحب مذاکره نخواهیم بود».