شمارش معکوس اتمام مهلت قانونی برای پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف

به گزارش دیده بان ایران، متاسفانه هنوز هم میان موافقان و مخالان داخلی و حتی خارجی این کار توافق چشمگیری حاصل نشده و باید دید در روزهای آینده آیا CFT و پالرمو چه سرنوشتی خواهند یافت و آیا مجمع تشخیص مصلحت نظام این لوایح را تایید می‌کند یا خیر. 

در ماه ها و هفته های گذشته در برخی رسانه ها و حتی سخنرانی ها شدت انتقاد و مخالفت با FATF بیش از پیش پررنگ شده و منتقدان موارد مختلفی را مطرح می کنند که در این نوشتار به برخی از این موارد پاسخ داده شده است. 

ضرورت رعایت کامل استاندارهای FATF

نگاهی به اخبار و اظهار نظرات منتشر شده نشان می دهد، بعضی از منتقدان بر این باور بوده و مدعی هستند که برخی از کشورهای دیگر هم آیتم های FATF را به صورت ناقص اجرا می کنند. به دلیل اینکه آنها این استانداردها را ناقص اجرا می کنند بنابراین لازم نیست ما (ایران)  همه موارد را کامل اجرا کنیم. 

در پاسخ به این گونه اظهار نظرات باید گفت؛ نخستین کاری که FATF انجام می دهد، این است که آیا بستر حقوقی کافی وجود دارد یا خیر؛ قانون جامع برای مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریسم لازم الاجرا هست یا خیر؟‌ سازوکارهای اجرایی مانند بخشنامه ها،‌آیین نامه ها برای هر بخش ذیربط وجود دارند یا نه؟‌ از دپارتمان های ویژه نظارتی برخوردار هستند یا خیر؟‌ 

در مرحله نخست همه این موارد ارزیابی می شود و در واقع رتبه بندی کشورها در مرحله اول بر اساس بسترهای حقوقی و سازوکارهای نظارتی انجام می شود و در مرحله های بعدی اگرکشوری برخی از استانداردها را ( توصیه های FATF) را به درستی اجرا نکرد آنجا ارزیابی می شود که برای نمونه فلان توصیه در حد ناقص اجرا شده و یا دیگری به طور کامل اجرا شده است. این موارد برای مراحل بعدی است نه مرحله نخست. 

کشوری که در واقع استانداردهای FATF  را رعایت می کند ولی برخی از استانداردها کامل رعایت نمی شود با کشوری که اصولا بستر حقوقی لازم را ندارد و اصلا وارد این گردونه نشده، برابر نیست. 

اجرای استانداردهای FATF و دادن امتیاز به طرف خارجی 

یکی دیگر از موارد مهمی که در رسانه ها مطرح می شود، این است که آیا اجرای استانداردهای FATF به معنای دادن امتیاز به طرف خارجی است؟‌

در جواب  این انتقاد باید گفت؛ مگر زمانی که استانداردهای مربوط به هوانوردی بین المللی اجرا می شود به معنای دادن امتیاز به کسی است؟‌

یا اینکه مگر رعایت استانداردهای مربوط به کشتیرانی در آب های بین المللی به معنای دادن امتیاز به کسی محسوب می شود؟‌ یا رعایت استانداردها در زمینه راه ها (راه آهن، جاده، ترانزیت) و غیره به معنی دادن امتیاز به کسی است؟‌

همه این موارد، مجموعه ای از استانداردها هستند که اگر کشورها بخواهند با یکدیگر تعامل داشته باشند باید آنها را رعایت کنند و این به معنای دادن امتیاز به هیچ طرفی نیست. 

تبعات بازگشت اقدامات مقابله ای FATF

 کشورمان در دوره های مختلف با مشکلات و مسایل مختلفی دست و پنجه نرم کرده و تجارب گوناگونی را پشت سر گذاشته است. 

اکنون که کمتر از یک ماه تا پایان مهلت قانون یپوستن به FATF و رعایت استانداردهای آن باقی مانده برخی منتقدان بر این باورند که با بازگشت اقدامات مقابله ای FATF ، اتفاقی رخ نخواهد داد.  

در حال حاضر اقدامات مقابله ای یا (Counter Measures) تعلیق شده اند. منتقدان می گویند اگر آنها برگردند، اتفاقی نمی افتد و همین وضعیت حاکم خواهد بود. وضعیت اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی در ارتباط با بانکهای دنیا رعایت احتیاط سطح بالا در رابطه با تراکنش های مالی است. ولی اقدامات مقابله ای فقط رعایت احتیاط سطح بالا نیستند. در این شرایط دولت ها و اعضای FATF موظف می شوند که سلسله اقداماتی را علیه بانکها و موسسات مالی ما اجرا کنند. از جمله اینکه شعب بانکی ایران در همه کشورها تعطیل می شود و روابط کارگزاری بشدت تحت تاثیر قرار می گیرد. بنابراین می توان گفت اگر اقدامات مقابله ای هیچ نتیجه ای نداشت که کشورها از ترس این اقدامات بسیاری از فعالیت ها را انجام نمی دادند. 

متاسفانه همان کسانی که در سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ می گفتند که تحریم های شورای امنیت ملل متحد اثری ندارد و بی توجهی نسبت به تحریم های شورای امنیت را ترویج می کردند، اکنون هم می گویند که اقدامات مقابله ای اثری نخواهد داشت و کشور را دچار محدودیت هایی می کنند و بعدا هم پاسخگو نیستند. در نهایت مردم و دولت از تبعات منفی این مسایل و اقدامات مقابله ای رنج خواهند برد و این تبعات گریبانگیر دولت و مردم می شود. 

در مبحث احتیاط سطح بالا، منشاء پول باید مشخص شود. یعنی بانک باید دقت کند پول شما به عنوان یک ایرانی از کجا آمده است، صاحب پول کیست؟ نوع معامله چیست؟‌ (برای خرید چه کالا یا خدماتی) بانک باید نهایت دقت را انجام دهد و ابعاد معامله را بررسی کرده و زیر نظر بگیرد و کشف کند.

 این پروسه برای بانک بسیار هزینه بر بوده و سخت است و باید زمان زیادی صرف آن شود در نتیجه بانک زیر بار این روند نمی رود. این اقدام احتیاطی است اما درCounter Measures دولت یا بانک باید اقداماتی را انجام دهد که جلوی هرگونه معامله با آن کشور را بگیرد. 

روابط بانکی و حضور ایران در لیست سیاه FATF

با توجه به این شرایط  بعضی از منتقدان می گویند؛ قبلا در فهرست سیاه  FATF قرار داشتیم و روابط بانکی ما هم برقرار بود بنابراین اتفاقی نمی‌افتد. 

در پاسخ به این انتقاد باید گفت؛ توجه داشته باشیم که روز به روز هم حوزه دولت ها (jurisdiction ) و صلاحیت هایی که استانداردها و توصیه های FATF را رعایت می کنند در حال گسترده شدن است و هم شکل رعایت این استانداردها و توصیه ها در حال جدی تر شدن و پیشرفته تر شدن است. 

به چه دلیل گروه های منطقه ای FATF و نهاد اصلی FATF که مقر آن در پاریس است هر ۴ماه یکبار جلسه دارند (هم گروه ها و هم FATF) دایم چالش ها و مشکلات اجرای استانداردهای FATF را بین خود ارزیابی می کنند، راه های فرار را بررسی کرده و برای مقابله با آنها راهکار ارایه می دهند. پس می توان نتیجه گرفت FATF مانند یک نهاد زنده در حال رشد است بنابراین شما نمی توانید FATF فعلی را با این نهاد در ۱۰ سال پیش یکی بدانید و یا FATF الان را با FATF ۱۰ سال آینده در یک سطح بدانید. این نهاد به صورت مرتب در حال تقویت خود است. مرتب نحوه ارتقای اجرای استانداردها را بین خود به بحث می گذارند و بررسی می‌کنند و راهکاری جدید می دهند. در همین راستا ذیل هر توصیح ۴۰گانه، تفاسیر جدید ارایه می دهند که  به دولت ها برای رعایت کامل استانداردها  کمک می کند. 

بنابراین این حرف که ما امروز اگر رعایت نکنیم و هیچ اتفاقی نخواهد افتاد، سخن درستی نیست و از بی توجهی به منافع و امنیت ملی کشور است. 

در گذشته رعایت نکردن توصیه های FATF خیلی جدی نبود اما اکنون دولت ها از ترس اینکه در ارزیابی FATF در شرایط و موقعیت بدی قرار نگیرند و بر اقتصاد آنها اثر نگذارد ، طوری جلوه می کنند و همچنین با گزارش ها و اقدامات خود سعی می کنند به گونه ای نشان می دهند که استانداردها FATF را مو به مو اجرا می کنند. الان دولت ها باید ثابت کنند که به بهترین نحو توصیه ها را رعایت می کنند و گزارش می دهند. در عین حال که ملاحظات و اولویت های خودشان را دنبال می کنند. تقابل ها هست منتهی هوشمندانه و با رعایت جوانب امر به شکلی که محدودیت ها را به حداقل برساند.  

رعایت استانداردهای FATF در شرایط تحریم 

آخرین موردی که منتقدان از آن بارها یاد کرده اند،‌این است که می گویند چون جمهوری اسلامی ایران تحریم است و کشورهای دیگر وضعیت ایران را ندارند بنابراین ایران نباید استانداردها و توصیه های FATF را رعایت کند.  زیرا ما تحریم هستیم و ممکن است اثرات تحریم ها را بیشتر کند. 

این صحبت که هیچ کشوری وضعیت ایران را ندارد، سخن دقیق و درستی نیست. البته از جنبه ای درست است که تحریم هایی که علیه ایران اعمال شده، بسیار شدید است و کشور را در شرایط سختی قرار داده است. ولی دولت های دیگری هم هستند که تحت تحریم آمریکا قرار دارند. نمونه بارز آن روسیه است، این کشور یک بسیار فعال FATF است و بالاترین میزان مشارکت در جلسات FATF را بعد از آمریکا به خود اختصاص داده است. روسیه سازمان دهنده و عضو اصلی یک گروه منطقه ای به نام اورآسیاست که ایران هم عضو ناظر این گروه است. همه اینها با وجود تحریم های زیادی است که علیه روسیه وضع شده است. دشمنی آمریکا با روسیه چیز پنهانی نیست و همه کشورها از آن آگاه هستند. 

روسیه هیچ گاه به سمت عدم رعایت استانداردهای FATF نرفته تا خود را منزوی کند و اقتصاد خود را ایزوله کند بلکه هم این استانداردها را رعایت کرده و هم فعالانه در این نهاد فعال است و کار می کند و هم با تحریم ها مقابله می کند. یعنی به این شکل نیست که مقابله با تحریم ها در مقابل رعایت استانداردهای FATF قرار بگیرد. هم می شود با تحریم ها مقابله کرد، هم با آمریکا دشمنی کرد و هم استانداردها را رعایت کرد و عضو فعال شبکه FATF هم بود. علاوه بر روسیه، کوبا، ونزویلا و سوریه نیز این شرایط را دارند. 

همان طور که ذکر شد، اکنون شمارش معکوس برای پایان مهلت پیوستن به FATF آغاز شده و نمایندگان مجلس، شورای نگهبان ، مجمع تشخیص مصلحت نظام باید با بررسی دقیق این لایحه هر چه زودتر اقدام به تصمیم گیری کنند زیرا به حتم آینده روابط بین المللی ایران به شکل تنگاتنگی در گرو پیوستن به این نهاد و رعایت استانداردهای آن است در غیر این صورت اوضاع می تواند در مراودات خارجی بیش از پیش سخت تر شود.