"جمهوری اسلامی"در حدوث و بقاء

به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران؛ محمد صالح نقره کار؛ حقوق دان، وکیل دادگستری و فعال سیاسی در یادداشتی به تشریح  ماهیت جمهوری اسلامی ایران در قالب گفت و گوی ملی و مردم سالاری پرداخته است متن این یادداشت در ذیل آمده است: 

1. گفتگوی ملی برای فردای مردم سالارانه تر

ایران امروز به نقد بی پیرایه و پاک شدیدا محتاج است.همه صداها را باید شنید و برای حل مسائل ملی به گفتگوی ملی و نه  محدود یا گزینشی یا نمایشی پرداخت.به یاد جمله علوی که "لا تخالطونی بالمصانعه"تعارف ها و ظاهر آرایی ها را باید کنار گذاشت و با نقد صادقانه و دلسوزانه، خیر عمومی را وجهه همت قرار داد.فرصت ها از کف می رود و یک ایران داریم که همه برای سرنوشت وطن دلواپسیم.پس از سپران چهار  دهه از انقلاب و جشن " آری" به جمهوری اسلامی،ضرورت دارد  از تجارب و سوابق عبرت بگیریم و کشور را به سمت توسعه و اصلاح واقعی ببریم.

سال نو با سخنان مقام رهبری در خصوص تضمین ازادی نقد و بیان همراه شد و این دلالت التزامی را در پی داشت که کسی نباید به خاطر عقیده اش یا نقد حکمرانی  یا اعتراض به رفتارهای غلط یا تفاوت در نگرش مورد شماتت کیفری و انتقام  توسط مقامات عمومی  قرار گیرد. اشارت نوروزی  رییس جمهورنیز مبنی  بر اینکه نقد و اعتراض باید حق مردم تلقی و نگاه مردم هراسانه یا نقد پرهیزانه نباید نهادین گردد تاکیدی برای توجه کشور به شنیدن همه صداها برای بهتر اداره شدن و توسعه مبتنی بر خیر همگانی  بود.

البته شایسته این است که سطح رضایت عمومی از عدالت و ازاد ی و حاکمیت اراده  ملی و حقوق اساسی همواره توسط قوه حکمرانی رصد گردد و نقاط اسیب شناسایی و رفع گردد.بدترین و اسفبارترین وضعیت کشور استقرار سالوس ریا و رودربایستی ها و لاپوشانی ها و نگفتن ها برای خوشامد حاکمان است و به تعبیر امام علی ، خدا دوست ندارد بلادی را که صدای مظلوم با لکنت و محنت در میان غوغای صاحبان قدرت گم می شود و لبیکی نمی شنود.

همواره باید زمینه گفتگو و شنیدن همه صداها را فراهم کرد تا جمهوری اسلامی از عهد نخست خود با ملت کژی و کجی نبیند.

ایران امروز بیش از هر چیز نیازمند گفتگوی ملی است.باید در مورد مشکلات جدی کشور که کم هم نیست وارد گفتگو شویم و دست ار تعارف با یکدیگر و تصنع برداریم.

1. قرائت مردم مدارانه امام از "جمهوری اسلامی"

متن بیانیه تبریک امام در فردای رفراندوم جمهوری اسلامی دلالتهای فراوانی از مراد مردم و امام نسبت به ماهیت و اهداف رژیم نوپای برامده از انقلاب دارد؛چنانچه در این متن می خوانیم"...حکومت جمهورى اسلامى، (یک) حکومت دموکراسى واقعى است. (صحیفه امام، ج 4، ص 503) جمهورى به همان معنایى است که همه جا جمهورى است، لکن این جمهورى بر یک قانون اساسى‌اى متکى است که قانون اسلام مى‌‌باشد. این‌که ما جمهورى اسلامى مى‌‌گوییم، براى این است که هم شرایط منتخب و هم احکامى که در ایران جارى مى‌‌شود، این‌ها بر اسلام متکى است. (صحیفه امام، ج 4، ص 479)"...فرعون زمان را از پاى درآوردید و با رأى قاطع به جمهورى اسلامى، حکومت عدل الهى را اعلام نمودید؛ حکومتى که در آن، جمیع اقشار ملت با یک چشم دیده مى‌‌شوند و نور عدالت الهى بر همه و همه به یک طور مى‌‌تابد و باران رحمت قرآن و سنت بر همه کس به یکسان مى‌‌بارد. مبارک باد شما را چنین حکومتى که در آن اختلاف نژاد و سیاه و سفید و ترک و فارس و لر و کرد و بلوچ مطرح نیست؛ همه برادر و برابرند، فقط و فقط کرامت در پناه تقوا و برترى و به اخلاق فاضله و اعمال صالحه است. مبارک باد بر شما روزى که در آن تمام اقشار ملت به حقوق خود مى‌‌رسند، فرقى بین زن و مرد و اقلیت‌هاى مذهبى و دیگران در اجراى عدالت نیست.(صحیفه امام، ج 6، ص 453)امام سرخط های هدف جمهوری اسلامی را ترسیم می کند.براندازی شاه و موهبت سقوط رژیمی که سمبل وابستگی ، استبداد ، دیکتاتوری ، تکبر ، بی اعتنایی به مردم ، سرکوب و فساد مالی و اخلاقی بود،فرصتی شد تا طراحییک قالب برای مطالباتی که نقطه مقابل حکمرانی مستبد پهلوی باشد در دستور کار قوه عاقله انقلاب قرار گیرد.جمهوری اسلامی تابلویی شد از آن چیزی که رژیم شاه نبود و نداشت

1. نگاه انسانی امام خمینی به زمامداری

نگاه امام خمینی به  اراده عمومی و حق تعیین سرنوشت،تزئینی و طفیلی نبود.او از خاستگاه عارفانه و متدینانهیک مشی انسانی به حکمرانی داشت و برای همین تز" نه یک کلمه کم - نه یک کلمه بیش "را برای ساختار جمهوری اسلامی داد. تلفیقی از مردم سالاری و اندیشه اسلامی که عقل و تجربه و عدالت را خمیرمایه مهندسی ساختار حکمرانی و تمشیت امر عمومی با چاشنی نگاه انسانی می داند.نگاه انسانی به حکمرانییعنی همه چیز برای مردم است نه مردم برای بقا و برخورداری حکمرانی.یعنی مردم زیر بار تحمل حکمران له نشوند.یعنی حکومت برای بقای خود حقوق و ازادی های مردم را ذبح نکند .یعنی انسان صرفنظر از پول و وابستگی به قدرت و عقیده اش،محترم انگاشته شود.یعنی سایه حکومت بر دوش مردم سنگینی نکند.یعنی حفظ حقوق مردم و ازادی های عمویم و فردی،از اوجب واجبات است نه حفظ بافت و ساخت قدرت و حراست از جایگاه و مسند صاحب منصبان عمومی.خطر مقدر قدرت میل سیطره مطلق استیلا و هوس مستدام استمرار است.چشم هوسناک و مشی سیری ناپذیر قدرت باید خود را در مقابل دژ مستحکم اراده ناب و حقوق مستطاب مردم ، زمینگیر و ناچیز دیده و از ترس شبح طغیان و عصیان ، دست از خصال مذموم ذاتی خود بشوید.دولت آنگاه نگاه انسانی دارد که خود را منقاد اراده غیر هدایت شده و خالص مردم دیده و مدام در معرض وزن کشی افواه عمومی حس کند.

1. قوه موسس "جمهوری اسلامی" مردمند و لاغیر؛

موتور محرک یک رژیم مردمی، اراده مردم است. رای مردم مثل سوخت برای خودرو عمل می کند. نیروبخش و پیش برنده است. اگر نباشد خاموشی و ایستایی و ناکارامدی را سبب می شود. قوه موسس چون خون در رگ باید حیات بخش باشد و اگر روزی نبود، قدرت میت محتزر می شود. قدرت زاییده اراده مردم است. اعتبار و مشروعیت هیات حاکمه به "قوه موسسی"است که امانت قدرت را به کف اختیار نمایندگان امین خود می سپارد. هیات موسس مرکب از یکایک شهروندانند. همان ها که حضور و رای و نظر و اقبال و فریاد و مال و خون و عمر و ثروت و تاریخ و زمانشان را به پای درخت حکمرانی ریخته اند تا بتوانند در سایه نظم و امنیت منبعث از قدرت "خیر عمومی"، "آزادی" و "حقوق شهروندی" برداشت کنند. سلسله رابطه مردم و نظام قدرت نباید قطع شود. همان اراده ای که در یک مقطع خاص صاحب توانایی برای نه گفتن به یک رژیم و اری گفتن به رژیم دیگری بود باید بتواند همین مسیر را تکرار کند. مردم باید بتوانند در یک چرخه کارامد اراده واقعی خود را در طول زمان به کرسی بنشانند. مردم یک دوره نباید برای دوره های قبل تعیین تکلیف کنند. مهمترین ابزار احراز مشروعیتیک سیستم با انتخابات است. هم در مقام حدوث و هم در بقاء این اصل باید جریان داشته باشد. چگونه است که ما براییک نسل حق انتخاب قائل می شویم اما همین حق را از نسل های بعدی منع می کنیم. این معیار دوگانه با استانداردهای اصل برابری و تساوی نمی خواند.امام خمینی با طرح این پرسش مشروعیت رژیم فاسد پهلوی را زیر سوال برده و محک اراده مردم را به رخ حکمران جائر می کشاند.

1. جمهوری اسلامی و مردمی سازی قدرت

قدرت حکمرانی منشاء مردمی دارد. لذا قیم مردم نیست، وکیل مردم است. به تعبیر امام خمینی و مقام رهبری خدمتگزار مردم است. مستخدم است. سلامت قدرت در یک کلام خلاصه می شود که فراموش نکند قدرت را از چه کسی اخذ کرده است! هر گامی که حکمرانی از اراده مردم دور شود یا هر قدر که خود را مستغنی از ان بداند یا هر اندازه که در کارکردهای تامین خیر عمومی و آزادی کم مایه بگذارد، در امانت خیانت صورت گرفته است. مردم حق دارند مرتب به این امانت سرک بکشند و وضعیت ان را رصد کنند. هیچ دستی حق ندارد خلع ید از مردم کند. هیچ اراده ای بالاتر از آن نیست که به مردم امر کند مرا نقد نکنید. گاهی خود قدرت فراموشی می گیرد گاهی خود مردم این فراموشی و القاگری را بر عهده می گیرند .آزادی حق تعیین سرنوشت انقدر که در حدوث قدرت معتبر بود در بقای ان نیز متشخص و ذی قیمت است.قدرتی که باید خود را توزین رای مردم ببیند باید مدام پایش و کنترل خود را اعمال کند. با بروز و ظهور حق تعیین سرنوشت، تحمیل و گردن فرازی به محاق می رود. اولین حق از حقوق مردم که تعرض به ان مرادف با تعرض به همه حقوق ملت است همین حق تعیین سرنوشت و لوازم ان است. مردم باید بتوانند اعتراض کنند. انتخاب کنند. تغییر دهند. اصلاح کنند."رژیم حقوقی" را بهتر کنند."رژیم حقیقی" را نو سازی نمایند. در یک کلام مردم باید "بتوانند".باید بتوانند وقتی اراده می کنند ابزار تحقق پذیری انرا مهیا ببینند. فهم گوهر این نوع حکمرانی معیار بنیادین شناخت هر انحراف و ایراد در روند  خواسته ملی تلفیق اسلامیت و حمهوریت است.چنانچه طی منازعه دیرین، نحوۀ ارتباط بین اسلام و دموکراسی و یا جمهوریت و اسلامیت ،از همان سال نخستین انقلاب آغاز شد و ادامه دارد.

1. ماهیت و هویت رفراندوم جمهوری اسلامی

قالب برای محتوا پدیدار شده و بخودی خود موضوعیت ندارد.محتوا تامین خیر عمومی است.تحقق عدالت و فضیلت و خیر همگانی است.اینکه مردم حس برخورداری از خیر و ازادی و رفاه و برابری و زیست شایسته و سلوک عقلایی را بیابند.بیش از هر مولفه،هویت اسلامی و ماهیت جمهوری ،در حق تعیین سرنوشت ضمن تحقق   3 شعار بنیادین استقلال و ازادی و مردم سالاری دینی جلوه گر می شود.اگر این مدل کارامد نبود و با اهداف انطباق نداشت حتما نیازمند بازبینی و اصلاح و رفع ایرادها و توانمند سازی است.یا مدل خوب نیستیا درست اجرا نشده.اگر همپای ارمانهای عمومی حرکت نکرد و نارسایییا اخلال در تمشیت به سمت مطلوب داشت باید کنترل و نظارت شود.اهداف متعالی ردم در انقلاب اسلامی و دادن این همه هزینه برای انقلاب و جمهوری اسلامی مستلزم وسواس در حفظ ارمانها و تلاش برای اصلاح و بهبود امور است.تلقی که امام ترویج کرد چنین است که الگویجمهوری "مردمی" است؛رهبری اصلی نظام با مردم است. رییس جمهور حاصل رای مردم و مشارکت در حق تعیین سرنوشت است. باید اختیارات در این الگو دست خود مردم باشد.... رییس جمهور معنایش این است که مقدرات دست خود مردم باشد. (صحیفه امام؛ جلد 4، ص 496) سلطنت چون بدون رای مردم و بر اساس یک صناعی با نام موهبت‌‎ بر مردم تحمیل شده، عملا در مقابل خواست و حق مردم قرار می‌گیرد. (صحیفه امام؛ جلد 4، ص  493) ؛ در اندیشه  امام مفهوم حقوق مردم همراه و در کنار حقوق خدا می‌آید. این همراهی نشانه آن است که معنای حقوق مردم در وضع عمومی است و حتی برتر از حقوق اولیا و انبیا است. حرمت و ارزش حقوق مردم همچون حقوق الله است. امام در مسئله 8 از تحریر الوسیله جلد دوم در ذیل صفات قاضی به نکته مهمی از نظر اندیشه سیاسی اشاره می‌کند و آن برتری حقوق عمومی است.این مشی و دعب امام از ان روست که شاخصه ممتازه جمهوری اسلامی را تقید و وسواس به حقوق مردم می دانستند.رمز پایداری و برکت جمهوری اسلامی نیز توجه و اولویت بخشی به حقوق مردم است.همه مردم در این وصف مشترکند و البته اقشار ضعیف و خصوصا محرومین در خط مقدمند.اگر امروز چنین بود راه را درست امده ایم.اگر نه باید به فکر اصلاح و ترمیم باشیم تا مدیون خون شهدا و میراث سترگ امام نگردیم.باید همه بدانند که  قوه موسس "جمهوری اسلامی" همچنان زنده و صاحب سمت است و "جمهوری اسلامی"در حدوث و بقا ، منوط به کسب نظر قوه موسس مردمی است.این قوه را قدر نهیم و به تعبیر امام،مردم را همیشه ولی نعمت جمهوری اسلامی بدانیم و رای و نظر و خدمت بدانها را مغتنم بشماریم.

1. تکلیف رفع موانع دسترسی به  سطح مطلوب عدالت و آزادی

انچه که اخیرا رهبری در خصوص نارضایتی نسبت به وضعیت "عدالت" در کشور فرمودند در مورد "ازادی" هم صادق است و باید برای بهتر شدن وضعیت رفاه و عدالت و برابری و ضدیت با فساد و رانت و دلالی مخرب تولید ملی ، از ساحت ازادی با تمام توان دفاع کرد و شفافیت و پاسخگویی را مدام گوشزد نمود.

در جامعه ای که ازاد ی نقد کمرنگ است و تک صدایی و اطاعت محض ترویج می شود یا عرصه برای نقد تنگ می شود یا هزینه اعتراض مدنی زیاد می شود یا کنش گران سیاسی در تنگنا قرار می گیرند و ریسک مخالفت با نظر یا عمل حکمرانی بالا می رود حتما زنگ خطرها نسبت به سطح عدالت شنیده نخواهد شد و این چنین است که مصلحان همیشه عدالت خواهی وازادی طلبی را با هم قرین و همبسته خواسته اند تا همای سعادت و رفاه و اخلاق و معنویت در کشور سایه گستر شود.

در جامعه بسته شده یا واهمه مند از ازادی ،احساس اعتماد اولین قربانی است و وقتی هشدارها نسبت به تولید و اشتغال و واردات و نقادی و حمایت از محرومان و تناوب قدرت و حذف پولهای الوده و رانت پرهیزی توسط مصلحان شنیده نشود، زمینه برای تولید خشونت و رفتارهای افراطی و ویران گر و عقب برنده زیاد و استعداد تشنج و تجزیه بالا خواهد رفت.

قدر ایران و مردم خوب وطن را بدانیم و با باز کردن فضا و تامین امنیت ناقدان و حتی معترضان و کنش گران سیاسی منتقد ،حوزه عمومی غیر دولتی و ملی و عمومی را فعال کنیم و جامعه مدنی را حرمت گذاریم و مخالفت ها را برای بهتر شدن تحمل کنیم وسرمایه های انسانی را به جای هدم و حذف و نفرت افکنی،قدر بشناسیم و بجا و بموقع استفاده کنیم.گفتگو و نقد را از خودمان شروع کنیم.هم مقامات و هم احزاب و جریان های سیاسی ،هیچ کس بقول شهید بهشتی در نظام اسلامی مستثنی از خطاب و سوال مردم نیست.

جمهوری اسلامی معهود، مردمی می خواست که ازاد از ترس و رها از نیاز باشند ؛این سرمایه اجتماعی به مراتب فداکار تر و ایثار گر تر از مردمان کشورهایی هستند که پز مشارکت عمومی خود را می دهند و از خود گذشتگی مردمانشان را برای رونق و توسعه  به رخ می کشند.مردم ما بارها و بارها نشان داده اند که قابل اتکا تر و صاحب تشخص تر برای تولید و رونق و توسعه کشور خواهند بود و ضمن بازتولید و احیای اعتماد به حکمرانان،بمراتب بیشتر از مردم ژاپن و چین و المان و مالزی و ترکیه برای وطن خود ایثار می کنند.از کوتهی ماست که دیوار بلند است و باید و باید با رعایت اداب حکمرانی خوب و متواضع و مشارکت پذیر و پاسخگو ، مستظهر به اعتماد عمومی شد و  سرمایه های نغز ملی را بدون خودی و غیر خودی کردن های ناروا با سعه صدر و تاکید بر خیر عمومی  مصروف توسعه بی امان کشور کنیم که

 بفرموده مولا علی "آلَةُ الرئاسةِ سَعَهُ الصَّدرِ" و به تعبیر مولانا "حکمران باید که باشد همچو رب؛رحمتش مسبوق باشد بر غضب" .

محمد صالح نقره کار - حقوق دان