امنیت سازی منطقه ای در سایه تقویت همکاری های تهران- مسکو
پیامدهای مثبت همکاری های ایران و روسیه در بحران سوریه در یک سال گذشته، الگوی موفقی از تعامل و گسترش مناسبات در حوزه های مختلف نظامی، سیاسی و امنیتی پیش روی دو کشور قرار داده و یک بار دیگر اثبات کرده که تعامل ایران با همسایه شمالی برای منطقه امنیت و ثبات به ارمغان خواهد آورد.
تهران و مسکو برای حفاظت از صلح و ثبات در منطقه خاورمیانه و قفقاز، مبارزه با تروریسم و افراط گرایی، حمایت از روند صلح در سوریه، مبارزه با ترانزیت مواد مخدر، حمایت از توافق هسته ای و .. را در دستور کار خود قرار داده اند تا از سویی خود را از منافع پیگیری این سیاست ها منتفع کنند و از سویی دیگر امنیت و ثبات را در منطقه افزایش دهند. این در حالی است که تجربه های موفقی از روابط دو کشور به دست آمده است.
**سوریه؛ الگوی موفق همکاری های تهران- مسکو
بحران سوریه که از 6 سال پیش روز به روز بر دامنه و ابعاد آن افزوده می شد، از یک سال پیش، یعنی درست از زمانی که تهران و مسکو ابتکار عمل را در دست گرفتند و مذاکرات طرف های درگیر در سوریه را در «آستانه» پایتخت قزاقستان کلید زدند، در مسیر فروکاهش قرار گرفت.
این در حالی بود که تلاش های بین المللی برای پیش برد روند سیاسی در سوریه به بن بست رسیده بود. مذاکرات ژنو از مدت ها پیش در جریان بود ولی با برگزاری چند دور گفت و گو میان نمایندگان گروه های معارض در خارج از کشور با نمایندگان دولت قانونی سوریه و نادیده گرفتن بخش مهمی از نیروهای اصلی درگیر نتوانسته بود در کاهش تنش ها و حل بحران کاری از پیش ببرد.
در شرایطی که دخالت های خارجی بر بحران داخلی سوریه دامن زده و زمینه رشد و فعالیت گروه های تروریستی تکفیری را بیش از پیش فراهم کرده بود، روسیه و ایران توانستند با دیپلماسی مشترک، ترکیه را از صف مخالفان بشار اسد خارج کنند و به ابتکار مشترک نشستی را ترتیب دهند که برای نخستین بار بخش مهمی از معارضان دولت و نمایندگان دولت قانونی سوریه را پای یک میز بنشانند تا در وهله اول مبارزه با داعش را در دستور کار خود قرار دهند.
این نشست های سلسله وار با متمرکز کردن اهداف بر مبارزه با تروریست ها و تعیین مناطق کاهش تنش تا اندازه زیادی توانست از حجم تنش و درگیری میان گروه های درگیر در بحران سوریه بکاهد و مبارزه با داعش را وارد فاز تازه ای کند. همکاری های نظامی، امنیتی و سیاسی تهران- مسکو -آنکارا توانست در عرض یک سال تحولات میدانی سوریه را به طور کامل به ضرر داعش و به نفع مردم منطقه تغییر دهد.
مورد سوریه نمونه ای آشکار از پیامدهای مثبت همکاری های تهران- مسکو در منطقه است؛ همکاری هایی که قرار است عمق و گستره آن افزایش یابد تا نه تنها منافع دو طرف، بلکه اسباب ارتقای امنیت منطقه خاورمیانه و قفقاز را هم فراهم کند.
**زمینه های مشترک همکاری سیاسی- امنیتی تهران- مسکو
خاورمیانه و آسیای مرکزی به عنوان دو منطقه ای که ایران و روسیه در آن منافع مشترک دارند، از دیرباز موضوع همکاری های تهران و مسکو بوده است؛ همکاری هایی که اگرچه بنا به مقتضیات، فراز و فرودهایی را در طول تاریخ تجربه کرده، اما هیچ گاه قطع نشده است.
ظرفیت های ویژه ژئوپلتیکی، سیاسی و اقتصادی خاورمیانه و قفقاز، همواره این مناطق را در معرض طمع آمریکا و رژیم صهیونیستی و همپیمانان منطقه ای آنها قرار داده است. دخالت قدرت های غربی و تلاش برای نفوذ در این مناطق، در طول تاریخ بارها اهداف سیاست خارجی تهران و مسکو را بر هم منطبق کرده است. تلاش آمریکا برای پررنگ کردن حضور نظامی در حیات خلوت روسیه و تکاپو برای تشدید نفوذ در خاورمیانه همواره مورد مخالفت جدی و عملی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری روسیه قرار گرفته و همین امر زمینه های گسترش همکاری های نظامی، امنیتی، سیاسی و حتی فرهنگی میان دو کشور را فراهم کرده است.
تهران و مسکو همواره بر حق تعیین سرنوشت ملت های منطقه به دست خودشان و فارغ از دخالت خارجی تاکید می کنند؛ مساله ای که از نظر آنها خود به خود زمینه نفوذ قدرت های خارجی و تهدید و تنش ها را کاهش خواهد داد. از همین قرار بود داستان همکاری های ایران و روسیه در سوریه که با حمایت دو کشور از روندهای سیاسی، روند کاهش بحران را تجربه می کند.
مبارزه با تروریسم به عنوان یکی دیگر از زمینه های اصلی همکاری دو کشور، این روزها در دستورکار جدی مسوولان اجرایی دو کشور قرار دارد. شرایط ویژه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورهای خاورمیانه و قفقاز به شدت آنها را مستعد رشد و پرورش گروه های تروریستی کرده است؛ اهرمی که بارها از سوی قدرت های بزرگ برای پیشبرد برنامه های توسعه طلبانه و مداخله جویانه در منطقه مورد بهره برداری قرار گرفته است.
حال که حاکمیت داعش در عراق و سوریه به پایان رسیده و این گروه تروریستی و همچنین گروه های افراطی دیگر به دنبال لانه گزینی برای نمو و احیای خود هستند، همکاری های اطلاعاتی و امنیتی- سیاسی تهران و مسکو برای جلوگیری از تبدیل شدن دوباره خاورمیانه و قفقاز به مامنی برای اقدام های تروریستی مثمر ثمر خواهد بود.
ونیز همین گونه است داستان مبارزه با مواد مخدر در منطقه. آسیای میانه یکی از مهمترین مناطق در مسیرترانزیت مواد مخدر به اروپا است. همکاری هایی با محور مبارزه با مواد مخدر همواره در دستور کار جدی دولت های ایران و روسیه بوده است. مبارزه با تهدیدات سایبری به عنوان حوزه ای تازه از تنازع و مداخله جویی در روابط بین الملل، موضوع جدر همکاری های دو کشور است؛ مساله ای که نه تنها امنیت ملی ایران و روسیه، بلکه امنیت کل منطقه را در معرض خطر قرار می دهد.
از این رو است که «محمد جواد ظریف» در پیامی که به کنفرانس علمی بین‌المللی «ایران و روسیه - پنج قرن همکاری» در اواخر آبان ماه فرستاد، گسترش روابط ایران و روسیه را عامل مهمی در امنیت، ثبات و توسعه مناطقی چون آسیای میانه و خاورمیانه دانست.
ایران وروسیه این روزها فصل تازه ای از روابط سیاسی- امنیتی را تجربه می کنند. «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه در یک سال اخیر دو بار به بهانه شرکت در نشست های متفاوت به ایران سفر کرده و در هر دو مورد با رهبری و رییس جمهوری کشورمان دیدار و گفت و گو داشته است. همچنین رییس جمهوری کشورمان در سفر و دیدارهای متعدد با پوتین، تعمیق روابط با روسیه را در دستور کار قرار داد؛ روابطی که پس از مدت کوتاهی نتیجه عملی خود را در تحولات میدانی سوریه نشان داد و منطقه را از تبعات امنیت آفرین خود برخوردار کرد.
این روزها خاورمیانه و قفقاز بیش از هر زمان دیگری نیازمند امنیت و ثبات و همچنین در معرض تهدید و دخالت خارجی است. همکاری های تهران و مسکو در حوزه های مختلف سیاسی، فرهنگی، امنیتی و اطلاعاتی، ضمن تامین منافع مشترک، ضریب امنیت منطقه را هم ارتقا خواهد داد.
