گزارشی از آزمون یک‌ساله مجلس؛از تکرار ریاست لاریجانی تا استیضاح وزیر/ دردسر پلاسکو و حقوق‌های نجومی برای مجلسی‌ها / سایه انتخابات پاستور بر سر بهارستان

 به گزارش پایگاه خبری و تحلیلی دیده بان ایران؛ اولین سال کاری مجلس دهم که با انتخابات جنجال برانگیز هیئت رئیسه و صف بندی های سیاسی به یادگار مانده از انتخابات هفتم اسفند 94 آغاز شده بود، دیروز با انتخاباتی دیگر که این بار از جنس رقابت مثلثی فراکسیونها بود به پایان رسید.

در این یکسال، نماینده های مجلس نه فقط با تصویب برخی قوانین خبرساز شدند، بلکه سوالات، تذکرها، کارتهای زرد و استیضاح هایشان باعث شد تا در کانون توجه رسانه ها قرار بگیرند.

بهارستان نشینان که در آخرین سال دولت یازدهم تلاش کردند تا نشان دهند در مواجهه با دولت روحانی برخوردی متفاوت از مجلس نهم دارند، حال درشرایطی سال دوم خود را آغاز می کنند که دولت دوم روحانی تا دو ماه دیگر اولین سال کاری خود را آغاز می کند، بنابراین از هم اکنون می توان رای اعتماد به وزرای پیشنهادی کابینه دوازدهم را مهمترین کنش سیاسی مجلسی ها در دومین سال کاری شان ارزیابی کرد.

از ریاست لاریجانی تا ریاست لاریجانی

اما اولین سال مجلس دهم چگونه گذشت؟ مجلسی که بیش از دوسوم ترکیب آن را نمایندگانی تشکیل می دهند که برای اولین بار قدم به بهارستان گذاشته اند.

اولین سال کاری نماینده ها با انتخابات هیئت رئیسه آغاز شد. انتخاباتی که نوعی وزن کشی سیاسی میان اصلاح طلبان و اصولگرایان بود. در جریان این انتخابات بود که اصلاح طلبانی که مدعی در اختیار داشتن اکثریت مجلس بودند و پیروزی مطلق در پایتخت به آنها اعتماد به نفس بالایی داده بود، با این واقعیت روبرو شدند که جنس لابی گری در مجلس از جنس سیاست ورزی به شیوه متداول نیست.

شکست محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید مجلس از لاریجانی در این انتخابات، عارف را برای یک سال در سکوتی سوال برانگیز فروبرد. سکوتی که با نقش آفرینی او در دومین انتخابات هیات رئیسه شکست و دیده بوسی او با رئیس مجلس پس از پیروزی در دومین انتخابات هیات رئیسه به سوژه ای برای عکاسان در صحن علنی پارلمان تبدیل شد.

1+2 فراکسیون در پارلمان

پس از برگزاری انتخابات هیئت رئیسه، نوبت به یارگیری های سیاسی در پارلمان رسید. روشن بود که دو فراکسیون امید به نمایندگی از اصلاح طلبان و ولایی به نمایندگی از اصولگرایان تشکیل خواهند شد. هر یک با حدود یکصد عضو، با کمی نماینده بیشتر در فراکسیون اول یعنی امیدی ها.

اما افزون بر این دو فراکسیون، آن فراکسیونی که نقش اصلی در میانه توازن فراکسیونی در مجلس دهم را ایفا می کند، فراکسیون مستقلین است. فراکسیونی که با پیوستن به اصلاح طلبان یا اصولگرایان و شکل دهی به ائتلاف های پارلمانی، در عمل تکلیف موضع گیری ها در مجلس را روشن می کند.

نقش آفرینی این فراکسیون در مقاطع مهم، یکی از موضوعاتی است که در مقاطع مختلف واکنش هایی را در دو طیف اصلاح طلب و اصولگرا برانگیخته است.

شکل گیری کمیسیون ها و مظلومیت فرهنگ

در جریان آغاز به کار مجلس، موضوع شکل گیری کمیسیون های تخصصی نیز یک عرصه مهم برای رقابت میان فراکسیون ها بود.

پس از آنکه رئیس و نواب رئیس کمیسیون ها انتخاب شدند، علاقه نماینده ها برای عضویت در کمیسیون های حساسی چون برنامه و بودجه و امنیت ملی، باعث شد تا کمیسیون هایی مانند فرهنگی مغفول واقع شوند. موضوعی که داد خیلی ها را در آورد و بالاخره با فشار رئیس مجلس و پیگیری های رسانه ای، این کمیسیون سرانجام به حدنصاب اعضا رسید.

با این حال کمیسیون حقوقی و قضایی همچنان با چنان بحرانی در عضوگیری روبروست که هنوز پس از یکسال از حدنصاب آئین نامه ای برای تشکیل جلسات برخوردار نیست.

وقتی حقوق های نجومی دامن گیر بهارستان شد

مجلس دهم در اولین سال خود با موضوعات بحث برانگیز زیادی روبرو بود. از ماجرای FATF و قراردادهای جدید نفتی گرفته تا مساله حقوق های نجومی و سند 2030.

یکی از بحث برانگیزترین موضوعاتی که در صحن علنی پارلمان به بحث گذاشته شد، موضوع حقوق های نجومی بود. حقوق هایی که هرچند ریشه آن در دولت بود ولی مصوبه ای از مجلس درباره سقف حقوق مدیران، در جریان بررسی لایحه بودجه 96 ناگهان نقدهای بسیاری را متوجه خانه ملت کرد. این نقدها چنان بالا گرفت که در نهایت علی لاریجانی با انتقاد از منتقدان مجلس، به کنایه، آنها را متهم به کار انتخاباتی کرد.

مجلس دهم همچنین در ارتباط با موضوعاتی چون FATF و قراردادهای نفتی هم شاهد حرف و حدیث ها و نطق های تند فراوانی بود که البته هیچ یک در نهایت به اقدام جدی علیه دولت منتهی نشد. حتی بحث حساسیت برانگیزی چون سند 2030 که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم به نقل محافل منتقدان دولت تبدیل شده بود هم در نهایت با اقدامی عملی از سوی مجلسی ها همراه نشد که اینها خود نشانه هایی بود از همراهی قابل توجه بهارستان با پاستور.

البته این فقط دولت نبود که از نوعی همراهی نماینده ها برخوردار بود. نمایندگان با شهردار پایتخت هم همراهی قابل توجهی داشتند. به ویژه پس از دو حادثه افشای املاک نجومی و فروریختن ساختمان پلاسکو که برخی نماینده ها تقاضای تحقیق و تفحص از شهرداری تهران را داشتند و اما نماینده های حامی قالیباف به دادش رسیدند و مانع از تصویب این طرح شدند.

نماینده هایی که حاشیه ساز شدند

اما این همراهی اکثریت مجلس با دولت روحانی دلیل بر آن نیست که خانه ملت در اولین سال دوره دهم، به تمامی پشت دولت ایستاده بود.

در این میان بودند نماینده هایی که با نطق های خود جنجال آفریدند. از جواد کریمی قدوسی گرفته که با اظهارنظرهای پیاپی خود علیه وزیر خارجه - مثلا افشای اظهارات وزیر در یک جلسه محرمانه یا خبرسازی درباره اتفاقات پشت پرده، به سوال و جوابهایی تند در صحن علنی انجامید- واکنش ظریف را برانگیخت. و یا حتی نادر قاضی پور که پس از جنجال بر سر اعتبارنامه اش به دلیل انتشار اظهارنظرهایی که ضدزن توصیف شد، در نهایت با درگیری فیزیکی با یک خبرنگار، رسانه ها را معطوف به حاشیه های مجلس کرد.

به جز اینها، علی مطهری نیز در اولین سال مجلس دهم حاشیه هایی را شکل داد. حاشیه هایی که عمدتا معطوف به اظهاراتش درباره رفع حصر و نیز واکنش به انتشار نواری منسوب به آیت الله منتظری بود. همین حاشیه ها وقتی به پرونده دیدار نایب رئیس مجلس با رئیس دولت اصلاحات اضافه شد، موجی از انتقادات اصولگرایان را برانگیخت که وی را تهدید کردند رای شان به وی به عنوان نایب رئیس مجلس را پس می گیرند. اتفاقی که البته با برگزاری دومین انتخابات هیئت رئیسه مجلس رخ نداد و رای مطهری حتی به اندازه 30 نماینده، بیش از انتخابات دوره اول شد.

مطهری در اولین سال، با پیگیری یک استفساریه که مربوط به حدومرز نظارت شورای نگهبان در انتخابات بود و بحث اصلی آن به موضوع مینو خالقی منتخب ردصلاحیت شده اصفهان مربوط می شد، بار دیگر در کانون خبرها قرار گرفت. استفساریه ای که در نهایت پس از چند بار رفت و برگشت بین مجلس و شورای نگهبان، روی میز مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفت.

محمود صادقی هم از نماینده های خبرساز در اولین سال مجلس بود. او که بیشتر با کنایه های توئیتری اش شناخته می شود، پس از اظهارنظری درباره حساب های جنجالی قوه قضائیه، با تعقیب قضایی روبرو شد و اقدام برای بازداشت شبانه وی که در نهایت با وساطت رئیس مجلس منتفی شد، صادقی را به چهره ای آشنا در مجلس تبدیل کرد.

کارت زرد، استیضاح و استعفا

مجلسی ها هرچند در عمل با دولت یار بودند اما برخی وزرا در این یک سال عملکردشان زیر ذره بین نماینده ها قرار داشت.

مثلا بهارستانی ها در اولین سال خود به رحمانی فضلی به دلیل بلاتکلیفی سهامداران پدیده شاندیز کارت زرد نشان دادند. آنها همچنین به سبب آتش سوزی قطار مشهد - تبریز، عباس آخوندی وزیر مسکن و شهرسازی را استیضاح کردند که البته به برکناری او منتهی نشد.

علی اصغر فانی، وزیر پیشین آموزش و پرورش نیز دیگر وزیری بود که وکلای مردم در خانه ملت مصمم به استیضاحش بودند. آنقدر مصمم که در نهایت به استعفای وزیر منجر شد. با رفتن فانی، وزرای ارشاد و ورزش هم کناره گیری کردند و به این ترتیب نماینده ها در اولین سال، به سه وزیر جایگزین روحانی رای اعتماد دادند. این رای دهی نشان از آن داشت که نماینده ها احتمالا با نگاهی مثبت به کابینه پیشنهادی حسن روحانی در دولت دوازدهم خواهند نگریست.

تذکرها و تحقیق و تفحص ها در اولین سال

مجلس دهم در بُعد نظارتی در اولین سال خود، کارنامه ای مبسوط در تذکرها و درخواست برای سوال و تحقیق و تفحص داشت.

آمارهای رسمی نشان می دهد در این یک سال، نمایندگان مجلس دهم دو هزار و ۶۸۹ مرتبه به اعضای هیات وزیران تذکر کتبی داده‌اند که بیشترین تذکر یعنی ۴۳۵ فقره به رئیس جمهور و کمترین تذکر یعنی ۱۴ فقره به وزیر اطلاعات بوده است. ضمن اینکه از ۴۳۵ مورد تذکر به رئیس جمهور تعداد ۷۶ تذکر مربوط به عملکرد شخص رئیس جمهور بوده و مابقی تذکرات در خصوص عملکرد دستگاه‌های اجرایی زیرمجموعه روحانی بوده است. همچنین در این مدت مجموعا ۷۸۰ تقاضای سوال از وزرا به هیات رئیسه تقدیم شده و از مجموع سوالات ارجاعی به کمیسیون ها نیز ۱۵۲ سوال مطروحه به دلایل انصراف،‌ اقناع و یا منتفی بودن در مراحل اولیه خاتمه یافته است. از تعداد کل سوالات نمایندگان وزیر راه و شهرسازی با ۹۵ سوال مخاطب بیشترین و وزیر اطلاعات با ۶ سوال مخاطب کمترین سوال نمایندگان بوده اند.

این را هم نباید نادیده گرفت که در سال اول مجلس دهم ۵۸ تقاضای تحقیق و تفحص به هیات رئیسه تقدیم شده که از این تعداد یک پرونده برای تعیین محورهای تحقیق و تفحص به نمایندگان متقاضی عودت شده و ۵۷ پرونده نیز به کمیسیون های تخصصی ارجاع شده است. همچنین در مجموع ۹۷ سفر و بازدید برای نظارت بر اجرای قوانین و پیگیری نزدیک امور صورت پذیرفته است و کمیسیون عمران با ۱۷سفر و بازدید بیشترین تعداد را در اجلاسیه اول دوره دهم به خود اختصاص داده است.

حاشیه های یک برنامه پرحاشیه

برنامه ششم از آن برنامه های جنجالی در سال نخست مجلس دهم بود. دولت و مجلس بر سر تدوین برنامه اختلاف نظر داشتند. این اختلافات که از مجلس نهم به یادگار مانده بود، آنقدر ادامه یافت تا سرانجام مجلسی ها آستین بالا زده و برنامه را بازنویسی کردند. برنامه ای که بندبند آن با حواشی گسترده ای روبرو شد. حامیان دولت، اقدام مجلس در ارتباط با برنامه نویسی را نوعی بدعت قلمداد می کردند و اما منتقدان دولت، مجلس را ناگزیر از این اقدام می دانستند.

بررسی لایحه بحث برانگیز بودجه 96 نیز از دیگر دستورکارهای مهم مجلس دهم در اولین سال بود که در جریان بررسی این لایحه نیز همسویی بهارستان و پاستور مشهود به نظر می رسید.

سایه انتخابات پاستور بر سر بهارستان

و در نهایت اولین سال مجلس دهم در حالی به پایان رسید که سایه انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم بر سر مجلس سنگینی می کرد.

مجلسی ها از یکسو به سبب نقش نظارتی که در جریان انتخابات شوراها داشتند، زیر ذره بین رسانه های رقیب قرار گرفتند و از سوی دیگر به دلیل یارگیری های انتخاباتی، روزهای پرکاری را بیرون از بهارستان سپری کردند. چرا بیرون؟ چون مجلس در اوج تبلیغات انتخاباتی در تعطیلات به سر می برد!

دیدار 170 نماینده مجلس با روحانی و دیدار بخشی دیگر از نماینده ها با قالیباف و رئیسی، نشان می داد که بهارستانی ها حضوری فعال در عرصه انتخابات دارند. مجلسی ها همچنین در جریان بررسی صلاحیت نامزدهای شوراها نیز با نقدهایی روبرو شدند که سرانجام پس از نقد دبیر شورای نگهبان از شیوه کنونی نظارت بر این انتخابات، علی لاریجانی پا به عرصه گذاشت و به آیت الله جنتی یادآوری کرد که نظر شورای نگهبان، اجرای نظارت بر انتخابات شورا به شیوه کنونی بوده است.

در جریان انتخابات 29 اردیبهشت، نام برخی نماینده ها نیز به عنوان نامزد ریاست جمهوری مطرح شد. از مسعود پزشکیان تا علی مطهری نامشان به عنوان نامزد انتخابات به میان آمد که البته هیچ یک پا به میدان نگذاشتند. با این وجود چهره هایی چون حمیدرضا حاجی بابایی، محمدعلی پورمختار، محمدمهدی زاهدی و حسن نوروزی از طیف مقابل خود را برای این انتخابات نامزد کردند که البته هیچ یک تایید صلاحیت نشدند. مصطفی کواکبیان از طیف اصلاح طلبان نیز دیگر نماینده نامزد انتخابات ریاست جمهوری بود که نتوانست از فیلتر شورای نگهبان برای حضور در عرصه نهایی رقابتها بگذرد.

مجلسی ها به استقبال دومین سال می روند

به این ترتیب اولین سال برای مجلس دهمی ها با فراز و نشیب های فراوان در نهایت سپری شد.

آنها دیروز با رای خود به هیئت رئیسه مجلس، در عمل آرایش تازه سیاسی را به نمایش گذاشتند. نماینده هایی که پیش بینی می شود در دومین سال، تشکیلاتی تر و منظم تر عمل می کنند، در دومین سال باید با دولتی کار کنند که تازه نفس با کابینه ای جدید کار خود را آغاز می کند. اینکه نماینده ها دومین سال خود را چطور سپری خواهند کرد، سوالی است که برای پاسخ به آن باید یک سال دیگر صبر کرد.