الکترونیک شدن انتخابات، سود یا ضرر؟/ بی‌نظمی در انتخابات تهران؛ نتیجه حرفه‌ای نبودن

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی دیده بان ایران؛ انتخابات یک فرآیند است که بخش‌های مختلف مدیریت انتخابات، نظارت انتخابات، طراحی صندوق رای، حوزه های رای، ورقه رای، نحوه اخذ رای و ... را شامل می‌شود. هرکدام از اینها می‌تواند الکترونیک باشد یا نباشد. وقتی می‌گوییم الکترونیک کردن انتخابات حداقل ده تا بیست فرآین است که می‌تواند الکترونیک شود. شمارش آرا، تجمیع آرا، ثبت نام از رای دهنده، احراز هویت رای دهنده و هرکدام از اینها میتواند الکترونیک باشد یا دستی باشد. انتخاباتی که دیروز انجام شد بیشتر فرآیندهایش الکترونیک است؛ اخذ رای است که دستی انجام می‌شود. اگر دقت کرده باشید حتی فرآیند ثبت نام از رای‌دهندگان هم الکترونیک است. اما درمورد معایب و محاسن انتخابات الکترونیک باید گفت که دنیا دارد به سمت الکترونیک شدن می‌رود. کاغذ زیادی در روش مکانیکی مصرف می‌شود و وقت زیادی صرف می‌شود؛ دنیا دیگر پذیرش روش‌های غیر الکترونیک را ندارد. مثل موبایل است؛ موبایل بحث‌های زیادی دارد که خوب است یا بد است؛ ضرر دارد یا ندارد اما با همۀ اینها دنیا به سمت موبایل رفته است و برنمی‌گردد. یعنی سعی می‌شود که عیب‌هایش برطرف شود وگرنه برگشتی از موبایل وجود نخواهد داشت.

آیا روش الکترون اخذ رای مانند فرایند مکانیکی آن شاخص شفافیت را تأمین می‌کند؟

هرچه بیشتر الکترونیکی کردن را مجبوریم داشته باشیم. وجود کارت ملی هوشمند نیز وجود دارد و به الکترونیک شدن انتخابات کمک می‌کند. در خیلی از کشورها از همین کارت ملی هوشمند برای انتخابات استفاده می‌شود. این الکترونیک بودن کارت ملی فرآیند انتخابات را به مراتب کوتاه‌تر می‌کند. همچنین، یکی دیگر از عوامل، استفاده گسترده از فضاهای مجازی و اینترنتی در ایران است. این دو امر امکانات زیرساختی و آموزشی الکترونویکی مردم را تأمین می‌کند. این را مقایسه کنید با کشورهای جهان سومی که اینترنت نیست و دسترسی پایین است با کشوری که این زیرساخت‌ها وجود دارد. اما مهمترین ایرادهایی که به الکترونیکی کردن می‌گیرند بحث حضور نمادین در فرایند انتخابات که مهمترین روش اعمال حق حاکمیت سیاسی و شفافیت است. در کشور ایران این حضور بسیار مهم است. این درحالی است که مردم می‌توانند با یک اس ام اس رای بدهند؛ اما در نظام سیاسی ایران این حضور اهمیت دارد. اما بحث دیگر، شفافیت و اعتماد به رای است. حتی اگر در یک انتخابات اعتماد مردم به دستگاه اجرای انتخابات بالا باشد و در عین حال انتخابات از طریق اس ام اس یا اینترنت انجام شود، معلوم نیست که خیلی به نتیجه انتخابات اعتماد کنند. اما وقتی که مردم وارد شعب اخذ رای می‌شوند و پای صندوق رای می‌روند آن رایی که می‎‌دهند نوشته شده است و اگر اختلافی ایجاد شود می‌توانند آن رای را مجددا بخوانند. یک مقداری میزان اعتماد به این نوع رای گیری بالاتر است. در ایران هم این دو ملاحظه وجود داشت و به همین دو دلیل به انتخابات الکترونیک تمایل زیادی نشان داده نشد. حتی در آمریکا که که از نظر الکترونیک کشور پیشرفته ای است نیز هنوز رای‌گیری مکانیکی حاکم است؛ گرچه ایالت به ایالت فرق می‌کند. در امریکا رای الکترونیکی نمی‌دهند رای مکانیکی می‌دهند و اینطور نیست که روی کاغذ بنویبسند بلکه از کارت-پانچ استفاده می‌کنند. کارت- پانچ کارتی است که آن کاندیدایی که می‌خواهید انتخاب بکنید جلوی اسمش را با دستگاه سوراخ می‌کنید. امتیازی که دارد این است که سریع‌تر خوانده می‌شود. در پیشرفته ترین کشورهای دنیا از روش ‌های مکانیکی استفاده می‌شود. مانند فرانسه و ترکیه.

آیا با توجه به اینکه نیروهای اجرای انتخابات از طریق نیروهای غیر حرفه‌ای مانند آموزش و پرورش انتخاب می‌شوند نباید به سمت حرفه‌ای شدن آنها پیش رفت؟

کسانی که در شعب و پای صندوق هستند از چند گروه اند. عده‌ای نمایندگان کاندیداها هستند که صرفا فرایند اخذ رای را مشاهده می‌کنند. نمایندگان هیات های اجرایی هستند که برای وزارت کشور کار می‌کنند. عده‌ای هم نمایندگان هیات نظارت اند که برای شورای نگهبان کار می‌کنند. میزان حرفه‌ای بودن این نیروها متفاوت است. افرادی که پای صندوق‌ها می‌ایستند از نظر حرفه‌ای نسبت به نیروهای سطح فرمانداری، استانداری و کشوری از سطح پایین‌تری برخوردار اند. به دلیل گستردگی کار که هزاران شعبه در کشور وجود دارد و به دلیل اینکه مردم خودشان در این فرآیندها شرکت داشته باشند این امر اجتناب‌ناپذیر است و همۀ دنیا اینچنین است و از مردم برای این کارها کمک می‌گیرند. طبق قانون انتخابات جدید سی نفر معتمد محلی نیز به این شعبه‌ها افزوده شده است و کارهای نظارتی هم انجام می‌دهند. هرچه قدر که برگذارکنندگان انتخابات آموزش‌دیده‌تر باشند کار بهتر انجام می‌شود. اما اشتباهاتی را هم در کار این افراد مشاهده می‌کنیم. اما نمی‌توانیم این تعداد کارمند در وزارت کشور داشته باشیم. این افراد باید از مردم باشند که هم خودشان در این فرآیندها مشارکت داشته باشند تا اعتمادشان بالاتر رود؛ بدانند که کار در دستان خودشان است و طبیعت دموکراسی همین است ضمن اینکه از نظر حرفه‌ای و لجستیک نیز حضور این همه آدم حرفه‌ای امکان‌پذیر نیست. اما این افرادی که برای اجرای فرآیند شعبه‌های اخذ رای انتخاب می‌شوند باید بی‌طرف باشند یا اگر طرفدار کاندیدا یا گروهی هستند، در درون شعبه بین طرز فکرهایی که وجود دارد تعادلی وجود داشته باشد. مثلا اگر بخواهند هزار نفر از نیروهایی انتخاب کنند که متعلق به جریان‌های سیاسی باشند باید از تمامی گروه‌های فکری و سیاسی انتخاب شوند.

آیا در اجرای فرایند انتخابات می‌توان از قوای نظامی و انتظامی استفاده نمود؟

برای امنیت فضای انتخابات از نیروهای انتظامی استفاده می‌شود اما در فرآیند اجرا استفاده نمی‌شود. چراکه خطر آن از امتیازش بیشتر است. اینکه از یک معلم استفاده شود این خطر وجود ندارد که انتخابات را تحت کنترل خود بگیرد؛ اما نیروهای نظامی این خطر را دارند و نمی‌توان اجرا را به آنان سپرد. آن هم نیروهای نظامی که در عین اینکه آنان را از دخالت منع می‌کنند اما باز دخالت می‌کنند؛ حال چه رسد به اینکه رسما اجرای انتخابات را به آنها بسپاریم و این خیلی خطرناک است. هیچ کجای دنیا من ندیده ام و نه شنیده ام که اینطور باشد. در برخی کشورها حتی قوای نظامی حق رای هم ندارند. یعنی نه تنها نمی‌تواند انتخابات برگذار کند بلکه حق رای هم ندارد.

شاخص‌های توزیع شعب و صندوق‌های اخذ رای چیست؟

از نظر شاخص توزیع انتخابات‌های مختلف فرق دارند. انتخابات ریاست جمهوری که همه شهروندان هر کجای کشور که رأی دهند فرقی ندارد یک حکایتی دارد و انتخاباتی که شهروندان با توجه به اینکه در کجای کشور زندگی می‌کنند باید در جای مشخصی رای دهند.ر ما البته یک نظام خوب مربوط به ثبت نام رای دهنده نداریم. رای دهنده باید بر اساس اقامت‌گاهش ثبت نام کند. مثلا رای دهنده ای که ساکن تهران است فقط برای انتخابات شورای شهر تهران بتواند رای دهد. در اینجا دقتی که در این صندوق‌ها وجود دارد بیشتر از تعادل جمعیتی است که در انتخابات ریاست جمهوری وجود دارد. توزیع شعب و صندوق در انتخابات ریاست جمهوری بر اساس تعادل جمعیتی است. یعنی رای دهنده بتواند به نزدیکترین شعبه دسترسی داشته باشد و رای دهد. و هیچ شهروندی کار آنقدر برایش سخت نباشد که از رای دادن منصرف شود. این توزیع بر اساس فرمول‌های جمعیتی و شاخص‌های جغرافیایی که وزارت کشور بکار می‌گیرد، انجام می‌شود.

برداشت شما از توزیع صندوق‌ها در انتخابات ریاست جمهوری چیست؟

این را باید کارشناسان بررسی بکنند ولی چیزی که ما فهمیدیم حوزه‌ها شلوغ بود. حتی تا ساعت یازده شب هم به دلیل صفوف طولانی برخی نتوانستند رای دهند. البته یک مقدار پیشبینی این امر دشوار است که میزان مشارکت چقدر خواهد بود. در کشورهایی که سابقه طولانی دموکراسی را دارند و انتخابات به نحو حرفه‌ای انجام می‌شود تعدادی آدم هستند که دست‌اندر کار مطالعه، بررسی و ارزیابی انتخابات اند. مرحله به مرحله افکارسنجی و آمارگیری می‌کنند. از شروع انتخابات تا روز رای‌گیری نظرسنجی و آمارگیری می‌کنند. به این امر می‌گویند: EXIT POLL . تشکیلات دولتی و بخش بزرگی از سازمان‌های غیر دولتی متصدی این کار اند. اما در ایران سازمان‌های غیر دولتی در حوزۀ افکارسنجی و آمارگیری انتخاباتی خیلی اجازه فعالیت ندارند.

خبرآنلاین