غلامحسین کرباسچی، شهردار اسبق تهران: دولت به جای انتقال پایتخت از این مسیر درآمد کسب کند / دولت پولی ندارد که پایتخت را منتقل کند

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ هنوز پنج ماه از عمر دولت چهاردهم نگذشته که موضوع پایتخت و انتقال آن برای چندمین بار از سوی دولت مطرح شده و ابهامات بسیاری را به وجود آورده است. اگر دولت‌های گذشته سعی می‌کردند به تهران و مشکلات آن تمرکز کمتری داشته باشند، این دولت به صراحت و بدون هیچ ابایی این مشکلات را بیان کرده و از انتقال پایتخت می‌گوید. درست است کم‌توجهی به چالش‌های تهران پایتخت تهران را به ابرشهر معضلات تبدیل کرده اما راه برون رفت از این چالش‌‌ها مسلما انتقال پایتخت نیست. هر چند که برخی نیز از انتقال پایتخت اقتصادی خبر می‌دهند.  

آن زمان که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری موضوع انتقال پایتخت را مطرح کرد، برخی از  کارشناسان آن را تغییر مثبت ارزیابی نکردند. با این حال به نظر می‌رسد دولت در این شرایط اقتصادی مصمم به انتقال پایتخت است. اما با وجود بیش از 1800میلیارد تومان کسری بودجه، برآوردی از هزینه‌های انتقال پایتخت ارائه نکرده است. دولت حتی اعلام نکرده که هزینه‌های انتقال پایتخت را از چه منابعی تامین می‌کند؟ اگر دولت چنین منبع کلانی دارد، چرا آن را برای حل معضلات تهران و دیگر شهرها هزینه نمی‌کند؟ یعنی قرار است تهران در ابرمعضلات و مشکلات رها شود؟ 

«بهترین اتفاق در ایران این است که هزینه‌های هنگفت انتقال پایتخت جهت توزیع امکانات عادلانه در کلانشهرها و شهرهای دیگر شود. تمرکززدایی تنها راه پیش روی مسئولان کشور جهت حل معضلات پایتخت است و تا زمانی که تمام امکانات در تهران خفته باشد، معضلات تهران هر روز بیشتر می‌شود.» این چکیده‌ای است که می‌توان از اظهارنظر غلامحسین کرباسچی، شهردار اسبق تهران برداشت کرد. 

او درباره انتقال پایتخت اقتصادی به دیده‌بان ایران گفت: «پایتخت متشکل از نهادهای حکومتی، وزراتخانه‌ها و ارکان‌های است و انتقال شرکت‌ها، سازمان‌ها و موسسات از تهران، یکی از راه‌کارها و اقدامات درستی است که من هم بارها روی آن تاکید کردم. در سال 75 حدود 160 نهاد و موسسه و نهاد دولتی غیرلازم در تهران مشخص شدند که باید به خارج از تهران منتقل شوند. این انتقال هم باید براساس فعالیت نهادها و موسسات باید صورت گیرد. به عنوان مثال شرکت‌ها و سازمان‌های مربوط به صنعت چای به شمال، شرکت شیلات به شمال و جنوب، کشتیرانی به جنوب کشور منتقل شوند. اما انتقال این موسسات و سازمان‌ها به معنای انتقال پایتخت اقتصادی نیست.» 

کرباسچی با اشاره به این که مراکز اقتصادی می‌تواند از تهران خارج شوند، افزود: «قرار است بانک مرکزی یا وزراتخانه‌ها از تهران خارج شوند؟ وقتی وزارتخانه‌ها از تهران منتقل نشوند که نمی‌توان گفت پایتخت منتقل شده است. پایتخت جایی است که دولت، حکومت و حکمرانی در آن قرار دارد. سال 75 ما با سازمان برنامه و بودجه، سازمان امور استخدامی کشور، وزارت اقتصاد و دارایی، دو استاندار و وزارت کشور جلساتی برگزار کردیم و نتیجه این شد که حضور حدود 160 موسسه، نهاد و شرکت دولتی در تهران ضرورتی ندارد. این موسسات می‌توانند به جایی منتقل شوند که کاربری مورد فعالیت‌شان وجود دارد. البته نباید تمام این نهادها در یک شهر جمع شوند و دوباره تراکم جمعیت و مشکلات را به وجود آورد. از سوی دیگر باید تمرکز در تهران شکسته شود.» 

شهردار اسبق تهران در پاسخ به این سوال که با شکسته شدن تمرکز در تهران، شاهد مهاجرت معکوس خواهیم بود؟ تاکید کرد: «حتما موجب مهاجرت معکوس می‌شود و عده زیادی از کارمندان دولت که در تهران به دلیل اجاره مسکن و... تحت فشار هستند، از تهران مهاجرت کرده و در محل کار جدید خود مستقر می‌شوند. حتی اگر فرض کنیم که این افراد از تهران مهاجرت نکنند، با فراهم شدن اشتغال در استان‌ها از مهاجرت بیشتر به پایتخت جلوگیری می‌شود و افراد برای کسب اشتغال و... به پایتخت مهاجرت نمی‌کنند.» 

کرباسچی با اشاره به ضرورت انتقال مراکز آموزش عالی، افزود: «مراکز آموزش عالی یکی از ارگان‌هایی که به افزایش مهاجرت دامن زده است. دانشجویانی که برای ادامه تحصیل به تهران می‌آیند، نه تنها به شهرهای خود برنمی‌گردند، بلکه خانواده خود را هم به تهران می‌آورند. یکی از راه‌کارها این است که موسسات آموزش عالی واقع در تهران، شعبه‌هایی در دیگر شهرها تاسیس کنند تا دانشجویان برای تحصیل به تهران نیایند و در همان شهرهای خود به تحصیل خود ادامه دهند. شاید  ابتدای کار دولت مجبور شود از چند استاد به صوت پروازی استفاده کند، اما فرستادن استاد پروازی بهتر از این است که صد یا دویست دانشجو هر ساله از شهرهای دیگر برای تحصیل به تهران آمده و پس از فارغ‌‌التحصیلی در پایتخت ماندگار شوند.» 

او در پاسخ به این سوال که آیا انتقال سازمان‌ها و موسسات دولتی به دیگر شهرها، حاشیه‌نشینی را هم کاهش می‌دهد؟ به دیده بان ایران گفت: «اگر این شرکت‌ها به شهرهای دیگر منتقل شوند، بخشی از خدمات مورد نیاز آن نیز به شهرهای دیگر انتقال پیدا می‌کند. معمولا حاشیه‌نشینی مربوط است به افرادی که در این موسسات و سازمان‌ها به کارهای خدماتی مشغول هستند. طبیعتا وقتی ورود این افراد به تهران متوقف شده و آنها به شهرهای دیگر مهاجرت کنند، حاشیه‌نشینی از بین می‌رود. در حقیقت این افراد نیز منتقل شده و در آن شهرها امکانات رفاهی، اجاره مسکن و... راحت‌تر در دسترس آنها قرار می‌گیرد. بنابراین موضوع حاشیه‌نشینی معلول «افزایش جمعیت در تهران» است.» 

دبیرکل سابق حزب کارگزاران سازندگی در تشریح مزیت انتقال شغل‌های رسمی از تهران، تاکید کرد: «فرض کنید که قرار است یک میلیون شغل به استان‌های دیگر منتقل شود. این به معنی مهاجرت 3،4 میلیون جمعیت از تهران است. صاحب هر شغلی خانواده‌ای 3،4 نفره دارد که با خود به استانهای دیگر می‌برد. از سوی دیگر مجموعه جمعیتی که قرار است به این 3،4 میلیون نفر خدمات ارائه کنند نیز به خودی خود از تهران مهاجرت می‌کنند و فشار جمعیت در تهران کم می‌شود.» 

کرباسچی در پاسخ به این سوال که آیا هزینه دولت برای انتقال پایتخت بیشتر است یا برای انتقال سازمان‌ها و موسسات؟ گفت: «دولت چنین پولی ندارد که بخواهد پایتخت را منتقل کند. اگر دولت بتواند کسری بودجه خود را تامین کند، کار بسیار بزرگی انجام داده است. کسری بودجه دولت هر سال افزایش می‌یابد، بنابراین سوال این است که از کدام محل می‌خواهد هزینه انتقال پایتخت را تامین کند؟ آن مجموعه‌ها و شرکت‌هایی که ما از انتقال آنها صحبت می‌کنیم، خارج از دولت هستند و درآمد و هزینه خود را دارند. هزینه انتقال این موسسات نیز از محل امکاناتی که در تهران دارند، تامین می‌شود. به عنوان مثال شرکت دخانیات اگر زمین‌های خود در تهران را بفروشد، می‌تواند 10 برابر آن را در شهرها دیگر فضا وساختمان تهیه کند. یا شرکت کشتیرانی با ارزش برج 17 طبقه خود در خیابان پاسداران، می‌تواند هر جای ایران ساختمان‌هایی را تهیه کند. بنابراین انتقال این موسسات و سازمان‌ها هزینه‌ای برای دولت ندارد، حتی شاید درآمدی هم ایجاد کند. اگر این شرکت‌ها به شهرهای دیگر منتقل شوند، فضاهای بسیاری در تهران تخلیه می‌شود و دولت می‌تواند از این فضاها کسب درآمد کند. ضمن آن که کمکی به ردیف بودجه مولدسازی هم می‌شود. بنابراین انتقال این موسسات و سازمان‌ها نه تنها هزینه‌ای برای دولت ایجاد نمی‌کند، بلکه درآمد هم دارد.»