آیت‌الله غروی، عضو شورای عالی حوزه‌ علمیه قم: امیدواریم گروه های مقاومت فعال و بار دیگر بر سوریه مسلط شوند/ آسیب های جنگ با اسرائیل باعث شده تا مقاومت نتواند در آینده نزدیک در سوریه نقش آفرینی کند/ حاکمان فعلی دمشق قابل اعتماد نیستند

دیده‌بان ایران؛ محمدحسین خودکار - حدود یک هفته است که گروه‌های مسلح مخالف بشار اسد با محوریت «هیات تحریر الشام» بعد از فروپاشی حکومت مرکزی سوریه، کنترل دمشق و بخش‌های زیادی از کشور را به دست گرفته‌اند و یک دولت موقت را تشکیل داده‌اند. البته هنوز کنترل بخش‌هایی از سوریه در اختیار گروه‌های کُرد و دیگر معارضان مسلح قرار دارد که با «تحریر الشام» اختلاف دارند. یعنی هنوز مشخص نیست که آیا در آینده‌ای نزدیک، یک دولت مرکزی در سوریه شکل خواهد گرفت یا خیر و اگر چنین دولتی شکل بگیرد، تحریر الشام در آن چه نقشی خواهد داشت، اما با این وجود، موضع‌گیری‌های این گروه بخصوص سرکرده آن یعنی «ابومحمد جولانی» مورد توجه ناظران و تحلیلگران تحولات خاورمیانه قرار دارد، زیرا شاید این موضع‌گیری‌ها بتواند بخشی از آینده سیاسی و اجتماعی سوریه را مشخص کند. 

در این میان اگرچه در روزهای اخیر مقامات دولت موقت سوریه اعلام کرده‌اند که حقوق مدنی و آزادی‌های فردی را محترم می‌شمارند و همچنین تاکید داشته‌اند کسی حق ندارد حجاب را بر زنان این کشور تحمیل کند، اما گزارش‌هایی نیز در فضای رسانه‌ای منتشر شده است که برخی اعضای این گروه به شکلی احتمالا سازمان‌یافته، به زنان مسلمان تذکر حجاب می‌دهند. نکته قابل توجه دیگر این است که از زمان به قدرت رسیدن تحریر الشام در دمشق که یک گروه اسلامگرای افراطی محسوب می‌شود، علاوه بر این که پرچم سوریه تغییر کرد، مسئولان دولت موقت در کنار پرچم جدیدی که برای این کشور در نظر گرفته‌اند، از پرچمی مشابه پرچم گروه طالبان در افغانستان نیز استفاده می‌کنند؛ یعنی پرچم سفیدرنگی که روی آن با خط مشکی، عبارات شریفه «لا اله الا الله و محمد رسول الله» به چشم می‌خورد.

همچنین باید توجه داشت که بخش اصلی هیات تحریر الشام را اعضای گروه موسم به «جبهه النصره» تشکیل می‌دهند که پس از توقف جنگ‌های داخلی سوریه در سال ۲۰۱۷، با سایر گروه‌های مسلح ادغام شدند و این هیات را تشکیل دادند. در حالی که خود جبهه النصره قبلا بخشی از «القاعده» بود که البته در سال‌های نخست شروع جنگ داخلی سوریه، رسما از این سازمان تروریستی جدا شد، اما در زمان برقراری حکومت داعش در سوریه یعنی در فاصله سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷، اگرچه جبهه النصره هیچ‌گاه رسما هم‌پیمان داعش نبود، اما عملا همکار این گروه تروریستی محسوب می‌شد. بررسی عقیده‌های مطرح‌شده توسط فرماندهان جبهه النصره که بخش زیادی از آن‌ها اکنون جزو فرماندهان تحریر الشام هستند نیز نشان می‌دهد که اعضای این گروه به ایدئولوژی‌های «سلفی» و حتی «تکفیری» نزدیک هستند.

در این میان، اگرچه در روزهای اخیر ابومحمد جولانی اعلام کرده است که تحریر الشام برای تمام اقلیت‌های قومی و مذهبی در سوریه احترام قائل است و می‌خواهد یک دولت فراگیر را تشکیل دهد، اما با توجه به پیشینه ایده‌های سلفی این گروه، به نظر می‌رسد که حاکمان جدید دمشق نمی‌توانند با شیعیان و علوی‌های سوریه ارتباط مناسبی برقرار کنند. در روزهای اخیر نیز با وجود این که تحریر الشام جرات نکرده‌ است که به حرم‌های مطهر حضرت زینب (س) و حضرت رقیه (س) تعرض کند، اما صدور دستور جمع‌آوری مفاتیح، زیارتنامه‌ها، مهرها و پرچم‌ها در حرم حضرت رقیه نشان می‌دهد که این گروه با نمادهای شیعی رابطه خوبی ندارد. توجه به این نکته نیز ضروری است که بعد از تصرف دمشق، بعضی اعضای گروه تحریر الشام، قبر معاویه را به عنوان زیارتگاه خود قرار داده‌اند و به خاندان بنی‌امیه ابراز ارادت کرده‌اند.

بعید است که معارضان مسلح بتوانند سوریه را به ثبات برسانند

در چنین شرایطی از آیت‌الله سید محمد غروی، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درباره جریان‌شناسی فکری – فرهنگی معارضان مسلح سوریه به‌ویژه گروه «تحریر الشام» پرسیدیم، که او نیز در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: آنچه از گذشته معارضان مسلح سوریه می‌دانیم، این است که آن‌ها قرابت‌های فکری با طالبان و القاعده دارند، اما فعلا برای این که بتوانند مواضع خود را تحکیم کنند و مقداری هم واقع‌بینی نشان بدهند، اظهاراتی را بیان کرده‌اند که با مواضع قبلی‌شان متفاوت است؛ مثلا گفته‌اند که ما تهدیدی برای همسایگان سوریه نخواهیم بود یا به زیارتگاه‌های شیعیان احترام می‌گذاریم. ولی این‌ها در اصل همان تفکر سلفی‌گری افراطی را دارند و جای ابهام وجود دارد که بتوانند به حرف‌هایی که اخیرا زده‌اند، پایبند بمانند.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه ادامه داد: معارضان مسلحی که فعلا حکومت دمشق را در دست گرفته‌اند، رقبای زیادی در سوریه دارند و هنوز مشخص نیست که این‌ها چگونه می‌خواهند با رقبای خود کنار بیایند، یعنی معلوم نیست که این‌ها چگونه می‌خواهند با وجود گروه‌های مسلح متعدد در سوریه، حکومت را در تمام کشور به دست بگیرد؛ بخصوص که بسیاری از گروه‌های دیگر، تفکرات گروه‌هایی شبیه تحریر الشام را قبول ندارند. همچنین شیعیان و علوی‌ها در سوریه پایگاه‌هایی اجتماعی دارند و هنوز روشن نیست که حاکمان فعلی دمشق چگونه می‌خواهند با این گروه‌ها سازگاری کنند. البته این‌ها شعار داده‌اند که یک دولت فراگیر را در سوریه تشکیل خواهند داد، ولی بعید به نظر می‌رسد که بتوانند با همه اقلیت‌ها به صلح و سازش برسند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: اگر گروه‌های مسلحی که فعلا حکومت دشمق را به دست گرفته‌اند، احیانا بتوانند یک دولت مرکزی تشکیل بدهند، احتمال اندکی وجود دارد که این گروه‌ها بتوانند بدون درگیری، علوی‌ها، کردها و دیگر اقلیت‌ها را قانع کنند که حکومت آن‌ها را بپذیرند. همچنین معارضان مسلح دیگری که تفکرات ضد صهیونیسم دارند، به این راحتی با حاکمان فعلی دمشق سازگار نخواهد شد. در مجموع به نظر می‌رسد که این گروه‌ها نمی‌توانند سوریه را به ثبات برسانند و به درگیری‌های نظامی موجود پایان دهند. این درگیری‌ها، مشکلاتی را نیز برای سایر کشورهای منطقه ایجاد خواهد کرد، اگرچه معارضان مسلح گفته‌اند که آن‌ها تهدیدی برای کشورهای همسایه نخواهند بود، ولی ممکن است در آینده درگیری‌هایی در سوریه رخ بدهد که دود آن به چشم کشورهای همسایه برود. 

گروه‌های سلفی بارها به پیاده‌نظام آمریکا و اسرائیل تبدیل شده‌اند

غروی با اشاره به تداوم دخالت‌های خارجی در امور داخلی سوریه گفت: برخی کشورهای منطقه به‌ویژه دولت ترکیه به قسمت‌هایی از سوریه چشم طمع دارند و حتی این موضع خود را اعلام کرده‌اند. رژیم صهیونیستی نیز از زمان سقوط حکومت بشار اسد، هم اشغالگری خود را در سوریه گسترش داده است و هم بمباران گسترده‌ای را در این کشور انجام داده که باعث نابودی بخش زیادی از تاسیسات نظامی شده است. در حال حاضر، اسرائیل و ترکیه منافع نامشروع خود را در سوریه دنبال می‌کنند و حاکمان فعلی دمشق نیز با توجه به این که بسیاری از زیرساخت‌های نظامی خود را از دست داده‌اند، تنها در صورتی خواهند توانست دولت جدیدی در سوریه تشکیل بدهند که با همسایگان سوریه کنار بیایند و عملا تسلیم آن‌ها شوند؛ وگرنه به نظر می‌رسد که سوریه به این راحتی‌ها به ثبات نخواهد رسید.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که جریان‌های سلفی با وجود این که شعار «جهاد» می‌دهند، اما هیچ‌گاه حاضر نشده‌اند که با رژیم صهیونیستی وارد نبرد شوند، به دیده بان ایران گفت: سلفی‌ها هیچ‌گاه مانند گروه‌های مسلح شیعه، مواضع روشنی علیه صهیونیست‌ها نگرفته‌اند و حاکمان فعلی دمشق نیز تاکید کرده‌اند که به دنبال این نیستند که با اسرائیل وارد چالش شوند. در طول دهه‌های اخیر، آمریکا و رژیم صهیونیستی بارها از گروه‌های سلفی استفاده کرده‌اند و این گروه‌ها را به پیاده‌نظام خود تبدیل کرده‌اند. در تحولات اخیر سوریه نیز همین اتفاق افتاده است، یعنی گروه‌های سلفی مخالف بشار اسد، عملا پیاده‌نظام اسرائیل و ترکیه بوده‌اند، اما بازهم صهیونیست‌ها حاضر نیستند که امکانات نظامی سوریه به دست همین سلفی‌ها بیفتد و به همین دلیل، تاسیسات و زیرساخت‌های سوریه را به صورت گسترده بمباران کرده‌اند. 

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که بعید است جریان‌های سلفی در سوریه قدرت مرکزی را به دست بگیرند، امیدوار هستیم که جوانان سوریه، گروه‌های شیعه و علوی و گروه‌های مقاومت در منطقه، در زمان مقتضی فعال شوند و بتوانند بار دیگر بر سوریه مسلط شوند و نظامی را بر این کشور حاکم کنند که مورد قبول همه ملت سوریه باشد. البته بخشی از امکانات جبهه مقاومت در نبرد اخیر با اسرائیل دچار آسیب‌های فراوانی شد و شاید گروه‌های مقاومت نتوانند در آینده نزدیک در تحولات سوریه نقش ایفا کنند، اما هنوز هم این احتمال وجود دارد که این گروه‌ها بتوانند در زمان لازم به نقش‌آفرینی بپردازند. 

اگر سلفی‌ها در ارتش و حکومت سوریه نفوذ نکرده بودند، اسد سقوط نمی‌کرد

غروی به ابراز ارادت برخی نیروهای تحریر الشام به معاویه و خاندان بنی‌امیه نیز اشاره کرد و گفت: از گذشته گروه‌های سنی‌مذهب افراطی به‌ویژه گروه‌های سلفی در نقاط مختلف سوریه حضور داشته‌اند، همان‌طور که چنین گروه‌هایی در منطقه تکریت عراق و برخی دیگر از نقاط کشورهای اسلامی نیز پایگاه داشته‌اند؛ اما به نظر می‌رسد که بخشی از این سلفی‌ها، آن‌قدر در جامعه سوریه تنیده شده‌اند که حتی در ارتش بشار اسد هم نفوذ داشتند. اگر جریان‌های سلفی در ارتش و حکومت سابق سوریه نفوذ نکرده بودند، حکومت به این راحتی‌ها سقوط نمی‌کرد. به نظر می‌رسد که خود اسد هم امیدش را نسبت به ارتش از دست داده بود و احساس می‌کرد که دیگر کمتر کسی حاضر است از او فرمان ببرد، وگرنه در سوریه می‌ماند و استقامت می‌کرد.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه درباره نوع رابطه احتمالی میان ایران با معارضان مسلح سوریه در صورت تشکیل حکومت مرکزی در این کشور نیز به دیده بان ایران گفت: گروه‌های مسلحی که فعلا حکومت دمشق را در دست گرفته‌اند، ادعاهای گزافی را علیه جمهوری اسلامی مطرح کرده‌اند و تا امروز دیدگا‌ه‌های خصمانه‌ای به ایران داشته‌اند. البته مقامات ما فعلا سعی کرده‌اند که خویشتن‌داری کنند و اجازه بدهند که این گروه‌ها کسب تجربه کنند تا احیانا اگر حکومت به دستشان افتاد، بتوانیم با آن‌ها رابطه برقرار کنیم. البته رابطه ما با آن‌ها در بهترین حالت شبیه رابطه ما با برخی کشورهای منطقه یعنی در یک حالت کج‌دار و مریز خواهد بود و فقط احترامات سیاسی معمول را به آن‌ها خواهیم گذاشت، آن هم صرفا برای این که ایران توسط این جریانات تهدید نشود و منافع ملی ما صدمه نبیند. اما به نظر می‌رسد که حاکمان فعلی دمشق برای برقراری رابطه حسنه قابل اعتماد نیستند.

وی در پایان تصریح کرد: جمهوری اسلامی در وقایع اخیر به بشار اسد پیشنهاد کرده بود که بازهم از او حمایت کنیم، ولی اسد حاضر به قبول این پیشنهاد نشد، البته علت این تصمیم رئیس‌جمهور سابق سوریه چندان روشن نیست، ولی به هر حال، یک کشور باید از کشوری دیگر درخواست کمک بدهد که کشور دوم به او کمک کند و ما بدون درخواست دولت رسمی سوریه، نمی‌توانستیم مجددا در آن کشور وارد عمل شویم. 

منبع: دیده‌بان ایران