معصومه ابتکار: دولت چهاردهم فرصت منحصر به‌فرد و کم‌نظیری برای کشور است
معصومه ابتکار در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد ضمن تاکید بر پویایی دیپلماسی برای ارتباط با جهان از برخی تندروی‌ها گلایه کرد. او تاکید داشت که «دولت چهاردهم فرصت منحصر به‌فرد و کم‌نظیری برای کشور است، همه باید کمک کنیم تا از این فرصت به نحو احسن استفاده شود. حضور دکتر پزشکیان در نهادهای بین‌المللی و مجمع عمومی سازمان ملل، سفر به عراق و اقلیم کردستان عراق و رویکرد مثبت ایشان برای تنش‌زدایی و حل و فصل مسائل، نشان دهنده افق‌های تازه است.»
به گزارش سایت دیده‌بان ایران، سرنخ بسیاری از رخدادهای مهم این روزهای کشور از ریشه‌های ۴۵ساله «قطع ارتباط با امریکا» و «حضور زنان در کابینه» گرفته تا پرونده‌هایی «چون ممنوعیت استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها»، «لایحه منع خشونت علیه زنان» و… یک نام را به ذهن متبادر می‌سازد. درواقع برای آگاهی از ابعاد گوناگون بسیاری از پرونده‌های مهم جاری در کشور باید باب گفت‌وگو را با معصومه ابتکار، بانوی سرد و گرم چشیده عرصه سیاست و مدیریت کشورمان باز کنیم. وقتی این ضرورت احساس شد، مانند همیشه معصومه ابتکار پذیرای گروه سیاسی «اعتماد» شد و سوالات طرح شده را پاسخ گفت.
همچون اغلب موارد در کشاکش یکی از برنامه‌های دانشگاهی و در حالی که صدای دانشجویان در پس‌زمینه گفت‌وگو شنیده می‌شد، برنامه گفت‌وگو با معصومه ابتکار فعال سیاسی اصلاح‌طلب و یکی از کارگزاران مدیریتی اجرایی شد. این گفت‌وگو به‌طور کلی دو بخش داشت؛ بخش نخست مرتبط با مسائل سیاسی کشور، فعالیت‌های دولت چهاردهم، انتصابات مدیریتی، ظهور دوباره ترامپ و بحث رابطه با امریکا و بخش دوم نیز به موضوعاتی چون سرنوشت لایحه منع خشونت علیه زنان و موضوع ممنوعیت استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها اختصاص داشت؛ موضوعاتی که خانم دکتر ابتکار از زمان شورای شهر پنجم تهران تا به امروز پیگیر آن بوده است.
برخی دولت‌ها مانند دولت روحانی و پزشکیان پذیرای تحقیقات و داده‌های مستند او درباره مضرات مازوت شدند و برخی دیگر از دولت‌ها مانند دولت سیزدهم بی‌توجه به تذکارها و هشدارها راه خود را رفته و مسیر خود را پیمودند. بخش اول گفت‌وگو در این شماره در اختیار مخاطبان «اعتماد» قرار می‌گیرد و بخش دوم را به آینده موکول می‌کنیم.
اغلب تحلیلگران معتقدند برای نخستین ارزیابی‌ها از عملکرد دولت حداقل باید ۱۰۰ روز به کابینه و دولت وقت داد. امروز که دولت چهاردهم ۱۰۰روزگی فعالیت‌های خود را پشت سر گذاشته، فکر می‌کنید در مسیر درستی قرار دارد؟
دولت چهاردهم در شرایطی استثنایی و با یک انتخابات زودرس روی کار آمد. هم شرایط کشور خاص بود و هم وضعیت مشارکت مردم اوضاع مساعدی نداشت. در این میان اتفاق ویژه‌ای رخ داد که پس از سال‌ها یک نامزد اصلاح‌طلب توانست تاییدیه شورای نگهبان را بگیرد و وارد گود انتخابات شود. دکتر پزشکیان، هم سابقه روشن و شفافی در مجلس داشتند و هم در دوران مسوولیت‌شان به عنوان وزیر بهداشت دولت آقای خاتمی دستاوردهای قابل توجهی کسب کرده بودند. در نهایت با حمایت جبهه اصلاحات، نهادهای مدنی و جریانات همفکر در دور دوم توانستند از دل انتخاباتی با مشارکت ۵۰ درصدی راهی پاستور شوند.
قول‌ها و وعده‌های دکتر پزشکیان ایجاد تغییرات و اصلاحات گسترده در عرصه‌های مختلف بود. چینش کابینه و رخدادهای بعدی هم حاکی از همین رویکرد بود. رییس‌جمهور جدید، کلید واژه دولت وفاق ملی را اصل قرار داد که محتوای کلی آن قبلا در دوره اصلاحات امتحان شده بود. اساسا شعار «ایران برای همه ایرانیان» که در دولت اصلاحات مطرح شد، ترجمان دیگری از دولت وفاق ملی است. آقای خاتمی هم رویکردش در جهت وفاق ملی بود و تلاش کرد از همه نیروها در کابینه خود بهره برده و مسیر توسعه را هموار سازد. خود من در سازمان محیط زیست تلاش می‌کردم از نیروهای متعلق به طیف‌های سیاسی رقیب با تخصص بالا و درک رویکردهای دولت استفاده کنم. آن زمان نتایج خوبی هم کسب شد. بنابراین به نظرم ایده وفاق ملی در دولت چهاردهم، الگویی بود که در امتداد برنامه‌های دولت اصلاحات طرح و اجرایی شد.
اجازه بدهید قبل از اینکه از این بحث خارج شویم درباره چینش کابینه و سایر حوزه‌های مدیریتی پرسشی را طرح کنم. برخی افراد و جریانات از طیف‌های مختلف انتقادات دامنه‌داری را در خصوص انتصاب مدیران متوجه دولت کردند. شما روند کلی انتصاب‌ها را چطور دیدید؟
کسب رای اعتماد از مجلس اصولگرا اقدام قابل توجهی بود. با توجه به اینکه رویکرد اکثریت مجلس با دولت متفاوت بود، اما رای اعتماد مجلس به کلیت کابینه یک دستاورد بود. ورود مدیران جدید و تحولاتی که در بخش‌های مختلف دولت از منظر ساختاری و رویکردی باید شکل بگیرد، افق‌های تازه‌ای را طی ۱۰۰ روز گذشته ایجاد کرد. از مهم‌ترین اتفاق در درون دولت، انتصاب یک وزیر زن متخصص، معاون رییس‌جمهور اهل سنت و حضور ۴ زن در پست‌های مختلف اجرایی است. البته تجربه انتصاب یک زن به عنوان وزیر و حضور زنان در معاونت‌های رییس‌جمهور در گذشته آزموده شده بود اما اینکه مجموعه این رخدادها در یک دولت به وقوع بپیوندد و در آن واحد هم وزیر زن، هم معاون رییس‌جمهور اهل سنت، هم سخنگوی زن و… داشته باشیم برای نخستین بار رخ داده است. این انتصاب‌ها نشان داد که رییس‌جمهور به وعده‌های خود با مردم پایبند است و درخصوص استانداران اهل سنت هم تکرار شد و برای استان‌های کردستان و سیستان و بلوچستان و خوزستان افرادی متناسب با مذهب و قومیت‌ها منصوب شدند.
البته برخی از وعده‌های دولت هنوز عملی نشده‌اند؛ مثل رفع فیلترینگ به عنوان نیاز و ابزار کار مردم یکی از همین وعده‌هاست که هرچند تلاش‌های زیادی برای تحقق آن صورت گرفته اما مردم همچنان منتظر تحقق آن هستند. همچنین حضور دکتر پزشکیان در نهادهای بین‌المللی و مجمع عمومی سازمان ملل، سفر به عراق و اقلیم کردستان عراق و رویکرد مثبت ایشان برای تنش‌زدایی و حل و فصل مسائل و سایر دیدارهایی که مقامات سیاست خارجی کشورمان داشته‌اند، نشان‌دهنده افق‌های تازه است. این گام‌ها با وجود شرایط منطقه‌ای که به صورت واقع‌بینانه وضعیت کشور را خاص می‌کند، بسیار مهم است و تاثیرگذاری زیادی داشته‌اند. این به دلیل شخصیت علمی و آکادمیک دکتر پزشکیان و گفتمان خاص ایشان که تلاش می‌کند با «دوستان مروت و با دشمنان مدارا» داشته باشد، واجد اهمیت ویژه است. در اثر این رویکرد است که خبر دفاع تمام‌قد عربستان از ایران در سطح منطقه‌ای منتشر شده و سایر همسایگان هم مناسبات متفاوتی را با ایران پایه‌ریزی می‌کنند.
اما آیا قبول دارید که هنوز وعده بهبود مطالبات اقتصادی و معیشتی مردم محقق نشده است؟ در زمینه اقتصاد عملکرد دولت را چطور ارزیابی می‌کنید؟
کاملا درست است؛ هرچند برخی از اقدامات ازجمله پرداخت بخشی از مطالبات پرستاران، کشاورزان، بازنشستگان، گندمکاران و… انجام شده اما همچنان فشار اقتصادی زیادی متوجه اقشار آسیب‌پذیر و محروم جامعه است. زنان سرپرست خانوار و سایر گروه‌های محروم با گرفتاری‌های اقتصادی بسیاری مواجهند و هنوز تا رسیدن به یک وضعیت با ثبات نسبی هم فاصله بسیاری باقی مانده است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند، دولت چهاردهم یک فرصت منحصر به‌فرد و کم‌نظیر برای کشور است که همه باید کمک کنند تا از این فرصت به نحو احسن استفاده شود. لازم است با بهبود معیشت این احساس در عموم مردم ایجاد شود که تحقق وعده‌ها ممکن است. امیدواریم این روند رو به جلو ادامه پیدا کند. شخصا ناامید نیستم و هرچند شرایط سخت است اما فکر می‌کنم دولت در مسیر درستی قرار دارد. البته روشن است ناکارآمدی‌ها، سوءمدیریت‌ها و تندروی‌های قبلی، کشور را به ورطه هولناک مشکلات فعلی انداخته است. برای برون‌رفت از مشکلات هم باید همه ظرفیت‌ها به کار گرفته شوند.
در شرایطی که دولت در کشاکش سبک سنگین کردن مشکلات و ارائه راهکار برای برون‌رفت از آن‌ها بود، ناگهان متغیر اثرگذاری مانند پیروزی ترامپ در انتخابات ایالات متحده به وجود آمد. در واقع دوگانه دولت‌های اصلاح‌طلب - جمهوری‌خواه در ایران و امریکا که در دولت‌های خاتمی، روحانی تکرار شده بود، دوباره شکل گرفت. نحوه مواجهه دولت پزشکیان با امریکای مدل ترامپ چگونه باید باشد؟
ایران به هر حال سابقه طولانی و تجربیات تلخی از دخالت‌ها و تسلط امپریالیسم بر سیاست‌های داخلی‌اش داشته است. روندی که باعث شکل‌گیری تابویی از رابطه میان دو کشور شده است. سایه این تابوی ارتباطی به اندازه‌ای سنگین شد که حتی فرصت‌های مغتنم برای متعادل‌سازی و ایجاد رابطه میان دو کشور هم از دست رفت. در مقاطع مختلف و دولت‌های گوناگون ایران برای اینکه احترام متقابل و رابطه متعادل میان دو کشور ایجاد شود تلاش شد، اما هر کدام بنا به دلیلی (بعضا به دلیل تصمیمات طرف امریکایی) به سرانجام مورد نظر نرسیدند.
آخرین مورد از این تلاش‌های ناکام، ماجرای برجام بود که در واقع دریچه تازه‌ای به سوی توسعه مناسبات ارتباطی و تلاش برای از میان برداشتن دیوار بلند بی‌اعتمادی گشوده بود؛ معاهده‌ای که می‌توانست بسیاری از معادلات را حل کند و زمینه توسعه مناسبات را فراهم کند. این فرصت با تندروی ترامپ در دولت اولش از دست رفت. البته نمی‌توان انکار کرد که این یک روی سکه‌عدم توسعه روابط با امریکاست. افراد و جریاناتی در داخل ایران هم وجود دارند که رویکردهای افراطی به مسائل داشته و توجهی به منافع ملی در عرصه دیپلماسی ندارند. این افراد و گروه‌ها اجازه حل و فصل معادلات میان دو کشور را ندادند.
زمانی که درباره انسداد در روابط ایران و امریکا صحبت می‌شود، بلافاصله پای کلیدواژه‌هایی همچون «کاسبان تحریم» هم به میان می‌آید. نقش کاسبان تحریم را در انسداد روابط ایران و امریکا چطور ارزیابی می‌کنید؟
به طور کلی کاسبان تحریم افرادی هستند که منافع جناحی، فردی و جریانی را مدنظر دارند و منافع ملی را در اولویت قرار نمی‌دهند. اساسا کاسبان تحریم اجازه نمی‌دهند معادلات ایران با امریکا و اروپا حل شده و تحریم‌ها رفع شوند و بدون تردید با حضور ترامپ دوباره تلاش خواهند کرد منافع فردی خود را به قیمت از دست رفتن منافع ملی دنبال کنند. در واقع کاسبان تحریم در دو سوی این پاره‌خط ارتباطی با طناب‌کشی سعی می‌کنند منافع فردی و جناحی بیشتری در مقایسه با منافع ملی کسب کنند. دولت پزشکیان باید به این کاسبی ضد ملی پایان بدهد.
در حال حاضر جمهوری‌خواهان کل حاکمیت امریکا (دولت، مجلس نمایندگان و سنا) را در دست دارند. شاید ترامپ هم همان ترامپ دور اول نباشد و رویکرد متفاوتی را دنبال کند. چینش نیروهایش تغییراتی کرده است. شاید اینکه در مورد ایران اعلام کرد به دنبال براندازی نیست و دنبال حل معضل هسته‌ای است، تفاوت‌هایی در رویکردش دیده شود. البته که ایران طی ماه‌های اخیر توانایی و ظرفیت‌های خود را در حوزه نظامی نشان داده و همه جهان اذعان دارند که ایران به‌رغم دهه‌ها تحریم توانسته سیستم دفاعی بومی را نهادینه سازد. این ظرفیت‌های درونی ایران معادلات را تغییر می‌دهد.
در کنار این ظرفیت‌های نظامی، رای بیش از ۵۰ درصد رای‌دهندگان در شرایط دشوار در یک انتخابات خاص و دشوار به دکتر پزشکیان، وزن متفاوتی به دولت ایران داده و این فرصت را ایجاد کرده و اگر قرار بر انجام گفت‌وگو، ارتباط با جهان و احیای برجام باشد این دولت از این ظرفیت برخوردار است که بتواند با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، رای مردم و حمایت‌های رهبری در عرصه بین‌المللی از منافع کشور حفاظت کند. معتقدم دولت پزشکیان حتی می‌تواند با دولت جمهوری‌خواه ترامپ مذاکره کرده و شرایط بهتری برای منطقه و جهان ایجاد کند.
آیا در نقطه مقابل هم پذیرش این تحول در روابط بین دو کشور وجود دارد؟
ترامپ هم اعلام کرده به دنبال پایان دادن به تنازعات و معادلات منطقه‌ای و جهانی است و مایل است بحران‌های بین‌المللی تا زمان مراسم تحلیف او کاهش پیدا کند. امیدواریم این تمهیدات از یک طرف باعث استیفای منافع ایرانیان و از سوی دیگر آتش‌بس در منطقه و پایان دادن به جنایات و کشتار بی‌رحمانه اسراییلی‌ها شود. امیدواریم نسل‌کشی‌هایی که در غزه رخ می‌دهد با یک آتش‌بس عادلانه حل و فصل شود. صحبت‌هایی در خصوص آتش‌بس در منطقه مطرح شده که امیدواریم با آن هیولای افسارگسیخته و ماشین کشتار دولت اسراییل به نوعی متوقف شود. رفتارهای اسراییل همه چارچوب‌های اخلاقی و انسانی بشریت در طول تاریخ را زیر سوال برده است. در گذشته جنایات اسراییل مقطعی و چند روزه بود اما امروز به صورت لحظه‌ای و در یک بازه زمانی بلندمدت در حال وقوع است.
در نهایت باید بدانند که نتیجه این تندروی‌ها باعث گسترش رویکردهای رادیکال در سطح جهان می‌شود و ادامه این جنایات، صلح و تجارت جهانی و امنیت را برای کشورهای اروپایی و امریکایی هم از میان می‌برد. این واقعیت را ترامپ و بسیاری از کشورهای اروپایی متوجه شده‌اند که تلاش دارند هرچه سریع‌تر این ماشین کشتار جمعی یعنی اسراییل را متوقف سازند.
اسراییل تصور می‌کند جنایاتش اثری در افکار عمومی جهانی نخواهد داشت، این در حالی است که حتی در بطن جوامع اروپایی و امریکا هم صدای انتقاد از اسراییل و هیات حاکمه کشورهای غربی بلند شده است. در نهایت معتقدم اگر مذاکره ایران و امریکا از یک طرف باعث رفع تحریم‌ها و کاهش مشکلات معیشتی، ارتباطی و اقتصادی و… مردم ایران شده و از سوی دیگر باعث گسترش آتش‌بس و بهتر شدن نسبی وضعیت مردم منطقه به‌خصوص مردم مظلوم فلسطین و لبنان شود، حتما باید با توجه به منافع ملی و مصالح عالیه ترسیم شده از آن بهره برد و استفاده کرد.
منبع: روزنامه اعتماد
