چرا مشارکت در انتخابات، کمتر از پیش‌بینی مراکز نظرسنجی شد؟
با اعلام نتایج انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری، این نتایج با پیش‌بینی تمام مراکز نظرسنجی از میزان مشارکت فاصله جدی دارد؛ اما دلیل آن چیست؟
به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ در یکی دو هفته منتهی به انتخابات، به دلایل مختلف، از جمله حضور دو نامزد اصولگرا و انتظار انصراف یکی از آن‌ها براساس میزان محبوبیت، نتایج پیمایش مراکز مختلف نظرسنجی در رسانه ها منتشر شد و مورد توجه افکار عمومی گرفت.
گرچه اکثر این مراکز در پیش‌بینی رتبه‌بندی کاندیداها و برنده‌های دور اول توفیق نسبی داشتند، اما میزان مشارکت ۳۹.۹ درصدی که در عمل رخ داد، با پیش‌بینی این مراکز که نوعا پیش‌بینی مشارکت حدود ۵۰ درصدی داشتند، شکاف زیادی داشت.
مجموعه‌های نظرسنجی در تخمین میزان مشارکت چه قدر خطا داشتند؟
در جدول زیر، پیش بینی مراکز مختلف نظرسنجی به همراه درصد خطای آن‌ها (به ترتیب کم‌ترین خطا) آمده است.
چرا مشارکت در انتخابات کمتر از انتظار مراکز نظرسنجی شد؟
دکتر مهدی رفیعی، رییس مرکز افکارسنجی آرا، در توضیح این پرسش،پاسخ داد: تقریبا از بعد از ظهر روز رای‌گیری این سوال به صورت جدی مطرح شد که چرا میزان مشارکت کمتر از پیش بینی ها خواهد شد. در این یادداشت کوتاه سعی می کنم به این سوال پاسخ بدهم.
برخی تحلیلگران این تفاوت بین نظرسنجی‌ها با نرخ مشارکت محقق شده را در نظر نگرفتن افرادی می‌دانند که حاضر به همکاری با پرسشگران نشده‌اند. در صورتی که برای کسانی که سال‌ها تجربه این کار را دارند در نظر گرفتن بی‌پاسخی‌ها یک امر بدیهی است و طبیعتا تعداد این افراد محاسبه و در فرمول مشارکت در نظر گرفته می‌شود.
در واقع مراکز نظرسنجی با متغیرهای تعدیل کننده سعی می‌کنند نتایج نمونه را به نتایج جامعه مشابه نمایند. اکثریت قریب به اتفاق مراکز نظرسنجی چهار ماه پیش نرخ مشارکت در انتخابات مجلس را بسیار دقیق پیش بینی کرده بودند. به طور طبیعی در آن مقطع هم تعدادی از مردم با پرسشگران همکاری نکردند و از این نظر تعداد بی پاسخی ها نسبت به زمان انتخابات مجلس تغییری نکرده است. با این حساب پس دلیل اصلی اختلاف نتایج نظرسنجی ها با مشارکت واقعی چه بوده است؟
مرددها، عامل افت مشارکت به ۴۰ درصد
واقعیت این است که در همه نظرسنجی‌های انجام شده جمعیت زیادی بودند که گفته بودند در انتخابات شرکت می‌کنند اما هنگامی که پرسیده می‌شد «به چه کسی رای می‌دهید؟» اسم نامزد مورد نظر خود را نمی‌گفتند. در آخرین نظرسنجی انجام شده این رقم به ۱۸.۵ درصد کل مشارکت‌کنندگان ( حدود ۹ درصد واجدان شرایط) رسید.
اعلام نتایج انتخابات نشان داد پیش‌بینی بعضی مراکز نظرسنجی در مورد رتبه‌بندی و فاصله کاندیداها و کشیده شدن انتخابات به دور دوم با حضور آقایان پزشکیان و جلیلی درست بوده است. به عبارت دیگر کاهش مشارکت تغییری در ترکیب آرا ایجاد نکرده است. این یافته ما را به این نتیجه می رساند که همین افرادی که در انتخاب نامزد مردد بودند در انتخابات شرکت نکردند.
برخی از افراد از ابتدا قصد مشارکت نداشتند و برخی هم احتمالا تا روزهای پایانی قصد شرکت داشتند اما به کاندیدای مناسب نرسیدند. اگر غیر از این بود باید ترکیب آرا به هم می ریخت. مثلا انتظار اولیه این بود کاهش آرا باعث کاهش رای آقای پزشکیان شود که چنین چیزی نشد.
اگر در آخرین نظرسنجی انجام شده کسانی که کاندیدا را نگفته‌اند، حذف کنیم درصد پزشکیان ۴۰ و درصد جلیلی ۳۵ می شود که بسیار به نتیجه انتخابات نزدیک می‌شود. در این بین میزان رای قالیباف طبق این نظرسنجی‌ها و پس از حذف مرددها باید ۲۰ می‌شد که در نهایت ۱۴ درصد شد. این نشان می‌دهد ریزش رای قالیباف و اضافه شدن به آرای جلیلی و پزشکیان تا لحظه آخر ادامه داشته است.
در انتخابات ۱۴۰۰ هم نسبت این افراد مردد که کاندیدا اعلام نمی کردند در نظرسنجی پایانی ۲۰ درصد بود که ۱۴ درصد آن باطله شد. اما چرا در این انتخابات این افراد نیامدند رای باطله بدهند؟ دلیلش این است که در انتخابات ۱۴۰۰ به دلیل همزمانی انتخابات ریاست جمهوری با انتخابات شوراهای اسلامی این افراد برای حضور در انتخابات شورا در محل رای گیری حاضر شدند و تعرفه ریاست جمهوری هم به آن ها داده شد که اکثر آن ها تبدیل به رای باطله شد. اما در این انتخابات به دلیل اینکه انتخابات شورا در کار نبود این افراد اصلا رای ندادند. در واقع میزان مشارکت واقعی انتخابات ۱۴۰۰ با ۱۴۰۳ تفاوت جدی نداشته است.
این هم پدیده ای است که در ۱۴۰۰ هم وجود داشت و در این انتخابات نیز خود را نشان داد و درس بزرگی برای مراکز افکارسنجی بود. مراکز نظرسنجی تصور می کردند بخشی از این افراد به کاندیداهای موجود رای خواهند داد و بخشی دیگر باطله رای خواهند داد، در صورتی که واقعیت این بوده که این افراد کلا رای نداده‌اند.
منبع: ایسنا
