اظهارات کدخدایی درباره ورود نظامیان به انتخابات،حمایت اعضای شورای نگهبان از نامزدها وترس از ردصلاحیت

دیده بان ایران - سخنگوی شورای نگهبان معتقد است شروط قانون اساسی و قانون انتخابات برای کاندیداهای ریاست جمهوری کلی، ناقص و نیازمند تبیین است و می گوید انتظار شورای نگهبان این است که رسانه ها این قوانین را تبیین کنند.

 -  بخش هایی از این گفتگو را در ادامه بخوانید؛

آیت الله جنتی در اجلاس روز سه شنبه خبرگان رهبری فرمودند نظارت شوراهای اسلامی شهر و روستا مصیبت است چون هیچ حساب و کتاب منظمی ندارد و صلاحیت ها درست رسیدگی نمی شود. منظور از این صحبت این بود که نظارت و برسی صلاحیت شوراها هم باید توسط شورای نگهبان صورت گیرد یا صرفاً یک ابراز نگرانی بود؟

می‌دانید که نظارت بر انتخابات شوراها بر عهده شورای نگهبان نیست، ایشان از این زاویه مطلب را مطرح نکردند؛ بلکه از این رو که نظارت مؤثری نسبت به شوراها نمی‌شود ابراز نگرانی کردند و البته این موضوع و صحبت ایشان خیلی به شورای نگهبان ارتباطی ندارد، آیت الله جنتی در جایگاه رئیس مجلس خبرگان آن را مطرح کردند.

منظورشان این نبود که می‌شود این نظارت هم زیر نظر شورای نگهبان باشد؟

نه، اصلاً چنین چیزی مطرح نبود صرفاً یک ابراز نگرانی از طرف رئیس مجلس خبرگان بود. آیت الله جنتی در همین جلسه بحثی را در مورد اصل ۱۱۵ قانون اساسی مطرح کردند و گفتند که این اصل، اصل عجیب و غریبی است و برای ریاست جمهوری شروطی را دارد و باید به آن ها عمل شود. از جمله اینکه یک رئیس جمهور باید مدیر و مدبر و رجل سیاسی و مذهبی باشد .

این موضوع در مقطع فعلی توجه به شورای نگهبان را به خود جلب کرده یا در دوره های قبل هم بوده است؟

اصل ۱۱۵ قانون اساسی تنها هسته ای است که شرایط رئیس جمهور را عنوان کرده و البته این شرایط در قانون انتخابات نیز تکرار شده است و شورای نگهبان نیز براساس این معیارها صلاحیت کاندیداهای ریاست جمهوری را بررسی می کند. صحبت ایشان نیز این بود که دقت لازم باید در این رابطه صورت گیرد.

اما در رابطه با بحث رجال سیاسی و مذهبی این بحث خود ما هم هست، در حال حاضر ما در این خصوص در شورای نگهبان بحث‌های کارشناسی داریم چرا که خود این موضوع موجب ابهاماتی شده بود. به همین خاطر مقام معظم رهبری اخیراً در سیاست‌های کلی انتخابات در ذیل بند ۱۰ و جزء 5خواستار تبیین این اصل شده اند. یک بخش این بود که شورای نگهبان شاخص‌ها، معیارها و شرایط را بر اساس چهار محوری که در قانون اساسی آمده تبیین نماید، یعنی شاخص های رجال سیاسی- مذهبی و مدیر و مدبر و... را مشخص کند. طبیعتاً در این جهت مشکلاتی وجود دارد؛ چون این قوانین به نوعی کیفی یا کلی اند و نیازمند تفسیر مشخص تری هستند.

دبیر شورای نگهبان در واقع انتظارشان این است که رسانه‌ها به تبیین این شرایط بپردازند و برای مردم روشن کنند که واقعاً رجال سیاسی و مذهبی چه کسانی می توانند باشند و یا کسی که می خواهد رئیس‌جمهور شود باید توانایی چه کارهایی را داشته باشد. البته این نکته ای بود که آیت الله جنتی در جاهای دیگر هم فرموده بودند. درخواست ما این است که رسانه‌ها بیشتر به تبیین این شرایط بپردازند تا مردم آگاه باشند مخصوصاً کسانی که می‌خواهند برای ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کنند، بدانند که چه شرایطی وجود دارد و بر اساس آن شرایط کاندید شوند.

مردم چگونه باید تشخیص دهند و این تبیین چگونه باید صورت گیرد؟ چون برداشت‌های مختلفی از این مدیر و مدبر بودن یا رجل سیاسی وجود دارد.

نکته موضوع همین است، یعنی وقتی شرایط به این صورت کلی آمده است و به صورت مشخص برای مردم تبیین نشده است، هر کسی یک برداشتی دارد. بنده یک برداشت دارم و شما یک برداشت دیگر، به همین خاطر هم بود که اخیرا مقام معظم رهبری فرمودند: شورای نگهبان این ها را تدوین و شاخص ها را تعریف کنند. در خواست ما این است که حالا تا زمانی که ما این کار را انجام می دهیم و شاخص‌ها را مشخص می کنیم، رسانه‌ها این شرایط را با مناظره و گفتگو مورد بحث قرار دهند و تفهیم کنند که مقصود از این رجال سیاسی و مذهبی و مدیر و مدبر بودن واقعاً چیست. اگر این موضوع ولو در سطح کارشناسی برای مردم تبیین شود، قطعاً ما هیچ وقت با ثبت نام ۱۱۰۰ نفر برای ریاست جمهوری مواجه نمی‌شویم.

در همین موضوع رجال سیاسی بحث شرکت و رئیس جمهور شدن زنان به کجا رسید؟

هنوز ما در شورای نگهبان در این خصوص بحث کیفی نداشته ایم، البته اگر در آینده بحث شد و به نتیجه ای رسیدیم اعلام می‌کنیم.

در حال حاضر اگر یک زن کاندید ریاست جمهوری شود بررسی صلاحیت او به چه شکلی خواهد بود؟

صلاحیتش مانند دیگر افراد بررسی می‌شود.

یعنی زن بودن ملاک است؟

روال مانند گذشته است. در دوره های پیش هم خانم ها ثبت نام کرده اند و شورای نگهبان بر اساس شاخص های خودش صلاحیت ها را بررسی کرده است. در این دوره هم به همین شکل خواهد بود.

همانگونه که می‌دانید هم امام خمینی(س) و هم مقام معظم رهبری بر عدم دخالت نیروهای نظامی در انتخابات تآکید داشته اند که آخرین بار هم این موضوع در سیاست‌های کلی انتخابات مقام معظم رهبری مطرح و بر آن تأکید شد. ولی با این وجود ما می‌بینیم که افرادی هستند که با وجود نظامی بودنشان در گرد همایی های انتخاباتی شرکت می کنند و فعالیت انتخاباتی دارند. در این رابطه شورای نگهبان چه تمهیداتی دارد؟

دخالت نیروهای نظامی در انتخابات به این شکل است که این افراد از جنبه حقوقی نباید در سرنوشت انتخابات تأثیرگذار باشند. یعنی اگر پست نظامی دارند نباید در راه انتخاب فردی مانع ایجاد کنند و یا تلاش کنند که فردی رای بیاورد و شرایط را تغییر دهند. اما عدم دخالت به معنای عدم مشارکت نیست؛ کما اینکه همان نظامی که حق ندارد دخالت کند حق دارد که کاندیدا و رئیس جمهور شود، دخالت معیار دارد، یعنی اینکه یک نظامی نفوذ ناروا داشته باشد و از امکانات نظامی به نفع یکی از کاندیداها استفاده کنید. اما شخص نظامی می‌تواند از سمت خود کناره‌گیری کند و در انتخابات نامزد شود؛ همچنین مانند همه می توانند در انتخابات رأی دهند و مشارکت کند.

در دوره‌های گذشته مشاهده شده است که برخی از اعضای شورای نگهبان نظرات شخصی خودشان را در مورد کاندیداهای ریاست جمهوری اعلام و به نوعی از کاندیدای مورد علاقه خودشان حمایت می کنند. در شورای نگهبان برای این موضوع بحثی صورت گرفته است؟

همه اعضای شورای نگهبان اعتبار واحد دارند و هر کسی اختیار خودش را دارد. ممکن است یکی از همکاران من تشخیصش این باشد که حرفی در حمایت از کاندیدای بزند، شورای نگهبان نمی‌تواند در این زمینه مقرراتی وضع کند یا به کسی تحمیل کند که حرف بزنید یا نه. اما آنچه که در مرام شورای نگهبان بوده و معمولاً در جلسات شورا مورد تاکید قرار می گیرد این است که اعضای شورای نگهبان چون به اصطلاح در موضع داوری قرار دارند رفتار و صحبت های شان نباید به گونه ای باشد که شائبه جانبداری از یک کاندیدایی به وجود آید. البته انسان جایزالخطاست و ممکن است یک وقتی این کار هم صورت بگیرد.

بیان نظر شخصی از طرف اعضای شورای نگهبان به عنوان افراد حقوقی، در جایگاه شورای نگهبان به عنوان یک نهادی که لازمه کارش بی طرفی است اشکالی ایجاد نمی کند؟

در موضع داوری بی‌طرفی یک اصل است و اعضای شورای نگهبان چون در چنین موضعی قرار دارند نباید له یا علیه کسی حرف بزنند، شورای نگهبان هم این را از اعضای خود خواسته است. اما هر کدام از اعضای شورای نگهبان اعتبار واحد دارند و ما نمی توانیم صحبت کردن را برایشان منع کنیم. البته اگر بخواهند جانبدارانه صحبت کنند مورد ایراد شورا واقع می‌شود. ولی اینکه ما ساختار یا مکانیزمی برای این موضوع داشته باشیم، نه چنین چیزی نداریم.

مباحثی وجود دارد مبنی بر اینکه چرا شورای نگهبان جلسات بررسی صلاحیت ها و موارد دیگر را به صورت علنی برگزار نمی کند، در این زمینه قصد ندارید کاری انجام دهید؟

در مورد مذاکرات شورای نگهبان ما مذاکرات تقنینی خودمان را چاپ و منتشر می‌کنیم و در معرض عموم قرار می دهیم؛ بنابراین مشروح مذاکرات طرفین موجود است. اما در مورد جلسات بررسی صلاحیت ها به خاطر اینکه پرونده افراد در میان است ما نمی‌توانیم این جلسات را علنی یا منتشر کنیم چون آبروی افراد در میان است، وگرنه اگر منع شرعی و قانونی وجود نداشت ما از این امر استقبال می کردیم.

این جلسات برای ثبت در تاریخ ثبت و ضبط می‌شود؟

بله، همه جلسات شورای نگهبان از بررسی صلاحیت ها و ... به صورت کامل ثبت و ضبط می شود و شاید در اینده منتشر شود.

چرا انتخابات میان دوره ای خبرگان برای جانشینی آیت الله هاشمی چرا در این انتخابات برگزار نشده؟

برای برگزاری انتخابات میان دوره ای مجلس خبرگان روال این گونه است که خود مجلس خبرگان نامه ای به وزارت کشور می‌نویسد و اعلام می‌کند انتخابات میان دوره ای را برگزار کنید. وقتی این نامه ارسال شود بر اساس آن درخواست، وزارت کشور و شورای نگهبان عمل می‌کنند. در این دوره مجلس خبرگان نامه ای برای وزارت کشور ارسال نکرده است؛ وگرنه شورای نگهبان و وزارت کشور آمادگی برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای خبرگان را داشتند.

عده ای از همین حالا برای انتخابات 96 اعلام کاندیداتوری کرده اند و با وجود این که پرونده قضایی دارند اعلام می کنند که شورای نگهبان دلیلی برای رد صلاحیت این اشخاص ندارد و به نوعی مشغول تبلیغات هستند. برخورد شورای نگهبان با این افراد چگونه خواهد بود؟

نگاه شورای نگهبان شخص محور است. یعنی نگاه می‌کنیم که ببینم چه شخصی ثبت نام می کند و تا زمانی که ثبت نام نکرده است ما هیچ اظهارنظری نمی‌توانیم انجام دهیم. بنابراین این افراد فعلاً تا زمان ثبت نام موضوعیت ندارند، اگر ثبت نام کردند صلاحیت آن ها را بررسی می‌کنیم و اعلام خواهیم کرد.

این فعالیت ها تبلیغات انتخاباتی زودهنگام محسوب نمی‌شود؟

نمی‌دانم، این موضوع در شورا بررسی می شود. البته ممکن است افراد دیگری هم این اقدامات را انجام دهند. این اقدامات اگر تبلیغات تشخیص داده شود در نظر گرفته می شود اما اگر مثلاً سمت و سوی انتخاباتی داشته باشد می توانیم از کنار آن بگذریم. چون قانون انتخابات ما خیلی ناقص است و این موارد را اصلاح نکرده است. به همین جهت ما در حال حاضر نمی‌توانیم نسبت به قانونی یا غیر قانونی بودن اینگونه مسائل اظهار نظر کنیم.

این تبلیغات زود هنگام و مطرح کردن اشخاص اگر از طرف صدا و سیما باشد، چطور؟

اگه صداسیما کسی را معرفی و برای او تبلیغ کنند به نظر می‌رسد که خلاف عمل کرده است. ولی اگر این فرد به عنوان کارشناس در برنامه حاضر شده باشد و در مورد موضوع دیگری هم صحبت کرده باشد؛ شاید بتوانیم از کنارش عبور کنیم.

شورای نگهبان در دوره های مختلف انتخابات مخصوصاً در انتخابات های اخیر، بعد از اعلام وضعیت صلاحیت کاندیداها به شدت مورد نقد و هجمه قرار می گیرد و هر دوره به تعداد افرادی که به عملکرد شورای نگهبان نقد دارند افزوده می شود. بالاخره شورای نگهبان چه زمانی می خواهد این مسئله را حل کند یا حداقل در جهت کاهش نارضایتی ها قدم بردارد؟

این مسائل طبیعی است، چون شورای نگهبان در کانون تصمیم گیری و نظارت بر انتخابات های حساس کشور قرار دارد، طبیعی است کسانی که با نظام مشکل دارند با شورای نگهبان هم مشکل خواهند داشت. شورای نگهبان حرکت هایش در جهت حفظ نظام است. کسانی که این دشمنی را نداشته باشند در این فاز حرکت نمی‌کند. قطعاً شورای نگهبان باید بر اساس قانون عمل کند که این کار را می کند و نگاهش هم اینگونه نیست که همه چیز دستخوش تغییر شده یا از بین رفته است.

شورای نگهبان معیار قانونی دارد و بر اساس معیار قانونی خود عمل می کنند و افراد را اصطلاحاً گزینش یا صلاحیت‌های آنها را مورد بررسی قرار می دهد و با اینگونه مسائل هم عقب‌نشینی نمی‌کند. چون بسیاری از این ها غلط و اشتباه است و هجمه ها هم بر اساس این اشتباهات صورت می گیرد. پس ملاک شورای نگهبان قانون، قانون و قانون است.

ما بسیاری موارد شاهد بوده ایم که نمایندگان مجلسی که در یک دوره تایید شده است در دور بعدی رد صلاحیت شده اند. این موضوع ممکن است باعث عدم پویایی نمایندگان مجلس شود. در حال حاضر نیز در مجلس این موضوع وجود دارد؛ نمایندگان به خاطر ترس از رد شدن ترجیح می دهند از کنار بسیاری از مسائل عبور کنند؟

ادعایی که دارید نیازمند اثبات است. اثبات به این معنا که مثلاً نماینده ای در مجلس صحبتی کرده است و شورای نگهبان بخاطر آن صحبت نماینده را در دور بعد رد صلاحیت کرده است. شما یک نمونه اعلام کنید. البته شورای نگهبان ابایی ندارد که اگر کسی تخلف کرد بگوید من طبق قانون با او برخورد می‌کنم. یعنی قانون از ما خواسته است و تکلیف کرده است که این کار را انجام دهیم. مردم به عنوان یک شهروند از ما می‌خواهند که اگر نماینده ای مرتکب تخلفی شد ما مطابق قانون با او برخورد کنیم. اما در مورد مصداق ها باید بگویم که اگر کسانی در مجلس بوده اند که مثلا نسبت به مشکلات اقتصادی نطقی کرده اند و بعد شورای نگهبان آن ها را رد کرده است. شما یک نمونه به ما معرفی کنید، کافی است.

در مورد نطق های سیاسی چطور؟

ما حرفمان این است که نمایندگان مجلس اولاً تایید صلاحیت شان برای یک دوره چهار ساله است و هر دوره برای همان دوره ارزیابی می شود. ممکن است در این فاصله تخلفات و جرایمی اتفاق افتاده باشد و این دلیلش روشن است که اگر در این دوره چهار ساله مرتکب خطایی شود در صلاحیتش تردید ایجاد می شود. اما در مسائل سیاسی وقتی یک نماینده حرکتی از خود نشان می‌دهد یا صحبتی می‌کند که تلقی ناباوری نظام سیاسی است مثل چیزی که در مجلس ششم اتفاق افتاد و نمایندگان آن مجلس تحصن کردند نامه نوشتند و ادعای خلاف قانون اساسی کردند در این موارد شورای نگهبان نیز ورود بیدا می کند.

پس این اصل قانون اساسی که نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهار نظر و رأی خود کاملاً آزادند، چه می شود؟

نماینده آزاد است در بیان مطالبش اما آیا نماینده آزاد است در تحریک به مقابله با نظام؟ آیا نماینده ای که برای قانون اساسی سوگند خورده است و باید پاسدار قانون اساسی باشد می تواند در مجلس بگوید که من قانون اساسی را قبول ندارم؟ این یک قرارداد و توافق است. شما وقتی می‌خواهید نماینده شوید باید پاسدار قانون اساسی باشید و برای آن سوگند هم یاد کنید. وقتی نماینده ای علیه قانون اساسی بیانیه می دهید یعنی به قسمی که خرده است پایبند نیست. در ماده 28 قانون انتخابات آمده است که نماینده مجلس باید ملتزم به قانون اساسی باشد؛ اما وقتی نماینده اقدامی می کند که عدم التزام به قانون اساسی را نشان می دهد و یا رفتار یا حرکتی خلاف قانون اساسی انجام می دهد، شورای نگهبان نیز موظف به برخورد است. نمایندگان مجلس هر حرفی می خواهند بزنند، بزنند. نسبت به مشکلات اقتصادی، مشکلات سیاسی و فرهنگی از مسئولین اجرایی مطالبه کنند. ما کی نماینده ای را به خاطر این حرف ها رد صلاحیت کرده ایم؟ این همه نماینده ای که در ادوار مختلف هستند و حرفای مختلفی هم علیه خیلی از مقامات می زنند، چرا شورای نگهبان این ها را رد نکرده است. آنجایی منجر به رد صلاحیت می شود که نماینده در چهارچوب قانون اساسی عمل نمی‌کند و در صدد است که به نظام خدشه ای را وارد کند.

قبول دارید که همه این اختلافات از تفاسیر مختلف از قانون اساسی ناشی می شود؟ چون همان نماینده ای که حرفی میزند، اعتقاد دارد که به نفع نظام کار می‌کند و اتفاقاً به قانون اساسی عمل می‌کند.

ما از این امر استقبال می‌کنیم؛ نمایندگان به ما نظر حقوقی بدهد. به مسائل اجرایی انتقاد کنند ما استقبال می کنیم. اساساً کار نماینده مجلس این است، ما از نقد استقبال می کنیم اما نقدی که مستدل و با برهان باشد. اگر نماینده ای بخواهد پشت تریبون صحبتی کند که مثلاً بخواهد رأی یک عده ای را جمع کند و علیه همه ارکان نظام باشد، شورای نگهبان برخورد می‌کند.

افرادی که بیرون هستند فقط یک چهره بیرونی یک نماینده را می‌بینند، اما اینکه من در خلوت خودم چگونه و چه جرمی مرتکب شده ام و یا چه کلاه برداری کرده ام را می دانند؟ نه، از چه کسی می پرسیم؟ از وزارت اطلاعات، قوه قضاییه و نیروی انتظامی و... بنابراین حتماً یک مستنداتی از این نهاد ها به دست می آید که منجر به رد یک نفر می شود.

مستندات شامل اینکه این نماینده از چه طیف یا طرفدار چه گروهی باشد، نمی شود؟

اصلاً و ابدا چنین چیزی نیست. اگر این گونه بود که شما در همین مجلس دهم از جناح های مختلف نماینده نداشتید. یا مجلس های قبلی از یک طیف بوده اند؟ آن گروه هایی که ممنوعیت قانونی دارند تایید نمی شوند؛اما برای دیگر گروه‌ها و احزابی که در چهارچوب قوانین عمل می‌کنند هیچ منعی وجود ندارد. ما چند دبیر حزب در همین مجلس فعلی داریم این ها خود دلیلی است که شورای نگهبان نگاهش، جناحی و سیاسی نیست.

اساساً معیار شورای نگهبان برای برسی صلاحیت اعضای احزاب و گروه های سیاسی چیست. چون وجود دارند گروه هایی که اجازه فعالیت سیاسی دارند اما نامزدهایشان تایید نمی شوند.

در این موارد باید ببینیم که قوه قضاییه در مورد آن ها چه نظری دارد. آیا قوه قضاییه آنها را به عنوان یک گروه سیاسی قانونی می‌شناسد یا خیر یا وزارت کشور آنها را قانونی می داند یا خیر. اگر قانونی بودند که شورای نگهبان ایرادی نمی گیرد اگر قانونی نباشد، شورا نگهبان صلاحیتشان را رد می کند.

در این دوره، انتخابات میان دوره مجلس نیز برگزارمی شود که یکی از مراکز مهم آن انتخابات اصفهان است. افرادی در این استان اعلام کاندیداتوری کردند که یک سال پیش در تهران رد صلاحیت شده اند. آیا فرد می تواند از هر حوزه ای که خواست کاندید شود؟

در انتخابات مجلس شرط و محدودیت مکانی وجود ندارد و هرکس از هر جایی می تواند ثبت نام کند. این که فردی یک سال پیش رد شده است هم بحث صلاحیت است که طبیعاً یک بار دیگر بررسی می شود و اعلام خواهد شد.

اخیراً بین رای شورای نگهبان در مورد بازاریابی شبکه ای و فتوای یکی از مراجع اعظام اختلافی پیش آمد که که ایشان فرمودند: شورای نگهبان در کار مرجعیت دخالت نکند. این گونه مسائل را چگونه باید حل کرد؟

توضیح ما این بود که دیوان عدالت اداری نسبت به مصوبات غیر از قوانین می‌تواند بررسی کند که آیا اینها منطبق با قوانین هستند یا نه و از جهت انطباق شرع مقدس از فقهای شورای نگهبان استعلام می کنند و بعد موضوع در جلسه فقهای شورای نگهبان بررسی می شود. در این مورد آقایان فقها موضوع را خلاف شرع تشخیص ندادند. کار فقهای شورای نگهبان صدور فتوا نیست بلکه انجام وظایف قانونی است و طبق قانون این وظیفه را دارند که در مورد شرعی یا غیر شرعی بودن مسائل نظر بدهند.

شایعاتی در مورد رد صلاحیت آقای روحانی مطرح است در این مورد نظرتان چیست؟

من شفاف عرض می کنیم که شورای نگهبان فقط وظیفه قانونی خودش را انجام می‌دهد و همه افرادی که ثبت نام می کنند السویه هستند و بر اساس سوابقی که دارند و اختیاراتی که شورای نگهبان دارد صلاحیتشان بررسی می‌شود و بعد از آن اعلام نظر خواهیم کرد.