نظر کمیسیون عمران مجلس درباره «متروپل»: تخلفات اداری و نظامی محرز است +متن گزارش

به گزارش سایت دیده‌بان ایران؛ عبدالجلال ایری سخنگوی کمیسیون عمران مجلس در نشست علنی امروز (سه شنبه 25 مردادماه) مجلس شورای اسلامی، گزارش کمیسیون عمران در خصوص فروریزش ساختمان متروپل آبادان را به شرح زیر قرائت کرد:

مقدمه

در ساعت 30 :12 روز دوشنبه مورخ 2 / 3 / 1401 قریب چهل درصد از ساختمان شماره ( 2 ) از ساختمان های دوگانه موسوم به " متروپل " واقع در آبادان، خیابان امیری ( امیر کبیر)، فروریخت. طبق آخرین آمار رسمی اعلامی تا زمان تهیه این گزارش، متاسفانه در حادثه مذکور 43 نفر جان باخته و تعدادی نیز مجروح شده اند. حسب مأموریت محوله ریاست محترم مجلس شورای اسلامی درخصوص بررسی حادثه ساختمان متروپل آبادان، این کمیسیون با اخذ گزارش از دستگاه¬های نظارتی و اجرائی و نهادها و مراجع ذیربط و بررسی قوانین مرتبط با موضوع و همچنین اعمال تبصره 1 ماده 45 آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی مبنی بر بررسی موضوع و قرائت گزارش در صحن علنی ، نتایج بررسی¬ها تقدیم می¬گردد.

مشخصات ، مختصات فنی و سازه ای و کاربری ساختمان متروپل

بر اساس ضوابط طرح جامع آبادان که در تاریخ 15/7/1387  به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسیده و درتاریخ 27/8/1388 از طریق استانداری خوزستان به دستگاه های اجرایی استان ابلاغ شده است، همچنین در تاریخ های 30/08/1396 و 03/04/1397 بطور مجدد توسط شورای عالی شهرسازی و معماری ایران به سازمان منطقه آزاد اروند ابلاغ شده است، ساختمان متروپل در پهنه مختلط M-2  با کاربری تجاری-اداری- فرهنگی- تفریحی- ورزشی در شرح آبادان واقع شده است.

تاریخ ابلاغ طرح تفصیلی آبادان 14/6/1395 بوده و مساحت زمین پروژه به استناد مستندات دریافتی از اداره ثبت اسناد و املاک شهرستان آبادان در انطباق با طرح تفصیلی شهر آبادان ابلاغی 1395، برابر 80/3401 مترمربع (قبل از اصلاح بر) می باشد که حدود 57/1500 متر مربع آن دارای کاربری فرهنگی- هنری، 36/381 مترمربع آن دارای کاربری تاسیسات شهری، 21/816 مترمربع آن دارای کاربری حمل و نقل و انبار داری و 47/574 مترمربع دارای کاربری تجاری خدماتی و مابقی آن 19/129 مترمربع در اصلاح بر قرار گرفته است.

نخستین پروانه ساختمانی برای این ملک درتاریخ 7 / 4 / 1396به شماره سیستمی 2515 در پرونده شماره  33608 به شماره دبیرخانه 2110 و تاریخ دبیرخانه 4 / 5 / 1396 با مدت اعتبار سه ساله توسط مدیریت منطقه 1 شهرداری آبادان به نام متقاضی آقای حسین عبدالباقی صادر شده است. در این پروانه مساحت زمین پس از اصلاحی 60 / 3053 متر مربع قید شده است.

توضیح اینکه این پروژه از پروژه های مشارکتی شهرداری آبادان بوده و قرارداد بین سازمان امور سرمایه گذاری و مشارکت های اقتصادی شهرداری آبادان و آقای حسین عبدالباقی منعقد شده است. در بررسی مشخصات ساختمانی این پروانه ایرادات زیر مشهود است:

الف- نوع پروانه مشخص نیست و صرفا پروانه ساختمان قید شده است.

ب- تعداد کل پارکینگ مورد نیاز صفر واحد قید شده است.

پ- سطح اشغال صفر درصد قید شده است.

ت- در ردیف سایر طبقات در جدول های بنای مجاز و بنای قابل احداث، در حالی 367 مترمربع برای 74 واحد تجاری در سایر طبقات قید شده که تعداد این طبقات مشخص نیست و مجموع طبقات فقط 4 طبقه قید شده است. بنابراین در این پروانه ساختمانی معلوم نیست " سایر طبقات" و نهایتا کل طبقات ساختمان چند طبقه بوده است؟ در ردیف تعداد طبقات، تعداد طبقات زیرزمین، سایر و کل صفر طبقه درج شده است.

ث- منظور از دستور شهردار برای صدور پروانه در قسمت اخیر یادداشت های ذیل جدول بنای مجاز مشخص نیست.

امضا و مهر طراح و ناظر در پروانه های ساختمانی جزء الزامات و فرآیندهای صدور پروانه ساختمان نیست، اما شرکت مهندسان مشاور نقشیاد با امضا و مهر پروانه مذکور اطلاع از مفاد آن بخصوص نظارت خود و پذیرش آن را اعلام کرده است.

مساحت بنای قابل احداث قید شده در جداول این پروانه ساختمانی 2 / 22029 متر مربع می باشد. شهرداری آبادان در تاریخ 25 /12/1398 پروانه دیگری برای این پروژه صادر می نماید که در آن مساحت بنای قابل احداث نیز 67/ 14809 مترمربع و جمع بنای مجاز درتصویر پروانه ساختمان خوانا نیست،  اما در نامه شماره 0010 / 99 مورخ 7 / 3 / 1399 منسوب به رئیس دفتر نمایندگی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خوزستان در آبادان عدد    44 / 45565  متر مربع در 13 طبقه درج شده است. افزایش بیش از دوبرابری مساحت پروژه و زیربنای مجاز قابل تامل است.

ساختمان متروپل، نهایتا با مجموع 13 طبقه شامل بام، 10 طبقه تجاری– اداری- پارکینگ به علاوه همکف و زیرزمین و با سطح اشغال 100 % در حال ساخت بوده است.

علل و عوامل حادثه و تخریب ساختمان

آنچه مشخص است ضعف سازه ای در پروژه ای با دهانه های وسیع به طول 16 متر، بار ثقلی بسیار زیاد که باحذف یک تیر یا ستون امکان باز پخش مجدد را ندارد، فقدان محاسبات مربوط به انهدام پیشرونده، نامناسب بودن اتصالات تیرها و ستون ها، ضعیف بودن ستون ها، فقدان شکل پذیری لازم در اتصالات، ضعف جوشکاری، ضعف بتن به نحوی که میلگردها بدون هیچگونه پیوستگی و چسبندگی از بتن خارج شده و بتن در موارد متعدد خرد شده است، همچنین موارد دیگر را می توان از علل فنی ریزش ساختمان بر اثر بار مرده و بخشی از بارزنده- در حالی که بارگذاری و بهره برداری کامل از آن صورت نگرفته بود - در کنار عدم رعایت ضوابط شهرسازی و عدم اجرای الزامات قانونی در تقبل و انجام وظایف و خدمات مهندسی و عدم اجرای صحیح وظایف و تکالیف قانونی، همچنین تعارض منافع شهرداری در مقام کارفرمای پروژه و مقام کنترل کننده ساختمان برشمرد.

علل فنی

با توجه به بررسی های کارشناسی، عوامل فنی که باعث بروز حادثه ی ریزش ساختمان متروپل است بشرح ذیل می باشد:

• عدم اتصال مناسب و جوش های ضعیف و اتصال ناکافی

•عدم اتصال صحیح سقف به ستون ها

•تعداد کم ستون ها با توجه به دهانه های بزرگ باعث افزایش بار برروی ستون های موجود ساختمان شده که موجب کمانش و گسیختگی ستون ها می شود.

•از مشکلات اساسی ،کیفیت پایین مصالح در اجرای ساختمان متروپل علی الخصوص بتن سقف ها ،با توجه به خرد شدن کامل بتن  و بیرون کشیده شدن کامل آرماتور ها

•عدم ارائه ی نتایج آزمایش های بتن به سازمان نظام مهندسی،ناظر ساختمان و شهرداری با توجه به کیفیت پایین بتن

•عدم طراحی ،نظارت و اجرای صحیح ساخت

طراحی

در بحث طراحی،آنچه مشاهده می شود این است که طراحی ساختمان متروپل در حد طراحی برای یک ساختمان 12 طبقه نیست. در خصوص موضوع اجرا طبق ماده ی 7 مبحث 2 مقررات ملی ساختمان آمده است که تمامی عملیات اجرایی ساختمان باید منحصرا توسط دفاتر مهندسی اجرای ساختمان یا مجریان حقوقی و یا دارندگان صلاحیت اجرا دارای پروانه ی اشتغال از وزارت مسکن و شهرسازی باشند. مجری ذی صلاح نماینده ی فنی مالک در اجرای ساختمان بوده و باید پاسخگوی تمامی مراحل اجرای کار به ناظر و دیگر مراجع کنترل ساختمان باشد که این پروژه عملا مجری ذی صلاح نداشته است.

عدم حضور ناظرین واجد صلاحیت در بخش عمده دوران اجرای ساختمان ابهام عمیقی در کیفیت و مشخصات چون ساخت این ساختمان ایجاد نموده است. گزارشات پراکنده ناظرهایی که در مقاطعی از زمان ساخت سازه در ساختمان حضور داشته اند بیانگر وجود ضعف های شدید هم در طرح سازه و نیز در اجرا بوده است. اما متاسفانه پس از انصراف ناظرین و طراحان اولیه تعیین شده توسط سازمان نظام مهندسی به علت عدم توافق مالی با کارفرما، نظام مهندسی در زمان معرفی ناظر جدید نقشه های ساختمان را براساس این سیستم ساختمانی غیر مجاز تایید کرده است.

طراحی اولیه پروژه ظاهرا توسط شرکتی به نام "مهندسین مشاور نقشیاد" صورت گرفته است. این شرکت طبق مندرجات سایت اینترنتی خود، دارای صلاحیت مشاوره از سازمان برنامه و بودجه برای نظام فنی و اجرایی کشور، عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران و پروانه اشتغال به کار مهندسی شخص حقوقی در رشته های معماری، عمران، تاسیسات مکانیکی و تاسیسات برقی به شماره 00036-10-16صادره به تاریخ 6/ 2 / 1388 در رشته های معماری، عمران، تاسیسات مکانیکی و تاسیسات برقی در پایه 2 می باشد. شرکت مذکور این پروانه را تمدید ننموده و پروانه اشتغال شخص حقیقی مدیرعامل شرکت نیز بیش از ده سال تمدید نشده است. از این رو شرکت مذکور برای فعالیت در ساخت و ساز شهری و روستائی فاقد صلاحیت محسوب می شود. در پروانه ساختمانی اول نام این شرکت به عنوان مهندس ناظر قید شده است.

حال آنکه شرکت مذکور طی بیانیه خود که در سایت اینترنتی شرکت و فضای مجازی منتشر نموده است اعلام داشته که " نقشه‌های تهیه شده توسط این مهندسین مشاور برای پروژه الماس شهر که بعدها به متروپل تغییر نام یافت به‌طورکلی تغییر کرده است و نقشه دیگری با سطح اشغال بزرگ‌تر، ۳ طبقه بیشتر و تغییرات عمده در ستون‌گذاری با حذف بیش از ۲۵ ستون از ۱۰۰ ستون طراحی شده توسط این مشاور، حذف ۲ درز انقطاع، تغییر سیستم سقف به وافل و بزرگ‌شدن دهانه‌ها تا بیش از ۱۶ متر که توسط افراد و یا گروه‌های دیگری طراحی شده، ساخته شده است. این مهندسین مشاور به دلیل احساس مسئولیت حرفه‌ای حاضر به ادامه همکاری با کارفرما نشد و در دو مرحله در تاریخ 27/12/1396 طی نامه شماره 1-96/1227 انصراف از همکاری و در تاریخ4/12/1397طی نامه شماره 1-97/1204 خاتمه همکاری را اعلام کرده است و پس از آن هیچ‌گونه مسئولیتی بابت کار اجرا شده از ابتدا تا پایان پروژه نداشته است. کلیه مدارک فنی شامل نقشه‌های اجرایی و فایل‌های محاسبات سازه این مهندسین مشاور موجود و قابل‌مقایسه با کار اجرا شده است. یک نگاه اجمالی به مدارک و نقشه‌ها نشان‌دهنده تفاوت انکارناپذیر آن با فیلم‌ها و تصاویر سازه ساختمان در حال ویرانی است. تاکید می‌شود که پروژه طراحی شده توسط این مهندسین مشاور هیچ ارتباطی با کار اجرا شده ندارد و توسط گروه‌های دیگری طراحی و اجرا شده است. این مهندسین مشاور از بعد فنی و بر اساس مستندات، قاطعانه از نقشه‌های طراحی شده توسط خود دفاع می‌کند و اکیداً هرگونه ارتباطی با نقشه‌های اجرا شده را تکذیب می‌نماید. لازم به ذکر است ساختمان در ابتدا متراژی در حدود 32000 مترمربع داشت که به دلیل پلان بسیار نامنظم با استفاده از درز انقطاع به سه بخش تقسیم شده بود. بنا بر درخواست کارفرما، ابتدا ساختمان از نوع فولادی با اتصالات پیچ‌ومهره طراحی شده بود. بعد از ارسال طرح و نقشه‌ها، کارفرما درخواست محاسبه ساختمان به‌صورت بتنی نمود که مجدداً سازه طراحی و نقشه‌های سازه بتنی با سقف تیرچه بلوک برای کارفرما ارسال شد."

برغم قید نام این شرکت در ردیف مهندس ناظر پروژه در پروانه ساختمانی و مهر و امضای پروانه توسط این شرکت که دلالت بر اطلاع از نظارت خود بر عملیات اجرایی این ساختمان و پذیرش آن دارد، این شرکت در بیانیه خود هیچ اشاره ای به این مهم ننموده و به نظر می رسد تصور شرکت بر این بوده که وظیفه ای در نظارت ندارد یا با اعلام خاتمه همکاری به صاحبکار وظیفه نظارتی وی نیز خاتمه یافته که البته چنین تصوری- در صورت وجود-  طبق ضوابط جاری فاقد اعتبار قانونی است. از سوی دیگر سابقه ای از عمل این شرکت به مفاد تبصره 2 ماده 22 آئین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375 و بند 3-1-1 پیوست مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ( نظامات اداری ) و نیز ارائه گزارش های مرحله ای نظارت توسط این شرکت مشاهده نشد.

در هردو پروانه اول و دوم علت خالی بودن ستون اسامی طراحان پروژه اعم از حقیقی و حقوقی و عدم درج اسامی طراحان پروژه همچنین مشخصات حرفه ای آنان  و ناظر در پروانه های ساختمانی مذکور توسط شهرداری آبادان جای تامل بسیار دارد.

در یکی از صفحات تبلیغاتی هلدینگ عبدالباقی، طراحی پروژه به آقای دکتر پارسافر رئیس اسبق سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خوزستان نسبت داده شده است،  مع الوصف در مهرماه 1398، بیش از 15 ماه پس از صدور پروانه ساختمانی اول، در حالی که ساختمان در دست احداث بوده و سازه طبقات زیرزمین، همکف، اول و دوم آن اجرا شده بود، چهار نفر از مهندسان به نام های آقایان احمد ایجادی به عنوان طراح سازه، علی دهار به عنوان طراح معماری، کیوان کاشه به عنوان ناظر سازه و محمد رضا صالحی وانانی به عنوان ناظر معماری با %25 تعرفه خدمات مهندسی سال 1398 تقبل وظیفه مسئولیت می نمایند.

در پذیرش این تعهد نکات زیر قابل تامل است:

الف- مهندسان مکلف بوده اندحسب بند 3–1 -1  پیوست مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ( نظامات اداری ) بلافاصله مراتب را با ذکر مشخصات فنی و ملکی، نوع خدمات، تعدادکار و زیر بنای آن کتبا به سازمان استان اعلام نمایند که مستندی بر این ارائه نشد.

ب-  با توجه به زیربنای پروژه، این پروژه خارج از ظرفیت اشتغال شخص حقیقی حتی در پایه ارشد که برابر جدول شماره 8 پیوست مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ( نظامات اداری) -/20000 مترمربع بوده است و تقبل آن توسط این مهندسان تخلف از ضوابط الزامی محسوب می شود.

پ- تائید طراحی پس از احداث زیرزمین، همکف و طبقات اول و دوم، آن هم منوط به انجام " برخی اصلاحات فنی مطابق نظر طراحان و ناظران !! در حین اجرای ساختمان" با هیچ یک از اصول و ترتیبات مهندسی ساختمان و نیز الزامات مقررات ملی ساختمان منطبق نمی باشد و اقدام مهندسان نامبرده و سازمان نظام مهندسی ساختمان استان  خلاف الزامات  قانونی جاری  بوده است.

مهندسان نامبرده در تاریخ 7 / 10 / 1398 طی نامه شماره 3086 / 98 " بعد از گذشت دو ماه از امضای نقشه ها و با توجه به عدم انجام اصلاحات و اعلام مخالفت مالک ساختمان با پرداخت مبلغ مورد توافق" انصراف خود را از ادامه پذیرش مسئولیت در پلاک فوق الذکر اعلام داشته اند. این روند با هیچ یک از ترتیبات قانونی موجود سازگاری ندارد. دفتر نمایندگی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خوزستان در تاریخ 11 / 10 / 1398 طی نامه شماره 3108 / 98 مراتب را به مدیر منطقه 1 شهرداری آبادان اعلام کرده و اظهار نموده که " مسئولیت نقشه های مربوطه از ایشان ساقط شده و نامه معرفی ارائه شده کان لم یکن اعلام می گردد. این بیان از نظر مبانی حقوقی و الزامات حرفه مهندسی ساختمان دارای ایراد است.

سازمان نظام مهندسی ساختمان استان حسب مفاد بند 5 ماده 15 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1374 و بند 5 ماده 73 آئین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375 و بخش " الف " از بند 2-7-1 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ( نظامات اداری ) مصوب 1384، " نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در طرح ها و فعالیت های غیر دولتی در حوزه استان و تعقیب متخلفان از طریق مراجع قانونی ذیصلاح را بر عهده دارد." مستندی از عمل سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خوزستان در پروژه حاضر به این تکلیف قانونی از زمان صدور پروانه ساختمان اول تا زمان ارسال این نامه،  به دست نیامد.

با روال فوق عملیات ساختمانی از تاریخ 7 / 10 / 1398 تا معرفی ناظران دیگر توسط دفتر نمایندگی سازمان استان در تاریخ 7 / 3 / 1399 به مدت پنج ماه فاقد مهندس ناظر و نظارت مستمر بوده و به این ترتیب نظارت مستمر موضوع تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری در آن محقق نشده است.

درجدول نقشه های تائید شده توسط طراحان و ناظران فوق، نام " مهندسان مشاور صنعت پویان سبز کویر" قید شده است. واضح است که این نقشه ها توسط امضا کنندگان آن تهیه و طراحی نشده و دلالت بر امضا فروشی دارد. با توجه به اینکه سقف ها در پروانه ساختمان "تیرچه بلوک" قید شده که اساسا برای این ساختمان مناسب نبوده است و در اجرا هم "وافل اسلب" اجراشده، از این رو بسیار محتمل است که طراحی انسجام مناسبی نداشته،  نقشه ها دارای ایرادات طراحی بوده و توسط امضا کنندگان آن بررسی نشده باشد.  اعمال بندهای 19-1-6 و 19-1-7 و 19-1- 8 پیوست مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ( نظامات اداری ) و کنترل طراحی توسط سازمان استان نیز مجهول است.

در مراجعه به سایت اینترنتی شرکت یادشده ملاحظه می شود این شرکت دارای صلاحیت از سازمان برنامه و بودجه برای فعالیت در نظام فنی و اجرایی کشور و نیز گواهی تشخیص صلاحیت و رتبه بندی مهندسین مشاور حقوقی از سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی جمهوری اسلامی ایران بوده و فاقد پروانه اشتغال به کار مهندسی شخص حقوقی موضوع ماده 4 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1374 است و بنابر این برای فعالیت در نظام ساخت و ساز شهری و روستائی فاقد صلاحیت قانونی می باشد.

در مهر مهندسان امضا کننده ذیل نقشه فوق، الزامات مقرر در ماده 19 آئین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375 رعایت نشده است.

اجرا

 بسیار محتمل است که در چنین فرایندی اجرای ساختمان نیز با نقشه ها انطباق نداشته باشد، در پروانه ساختمانی نام مجری دارای صلاحیت نیز ذکر نشده و معلوم نیست که هر قسمت از عملیات ساختمانی توسط چه اشخاصی اجراشده است. ناظران و دفتر نمایندگی سازمان استان به این نقص پروژه نیز هیچگونه تذکری نداده اند.

ظاهرا پذیرش تعهدات مهندسی فوق براساس تفاهم نامه ای صورت گرفته که در تاریخ 12 / 11 / 1397  به شماره 2898 / 97 بین دفتر نمایندگی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خوزستان در آبادان، شهرداری آبادان و شورای شهر آبادان تنظیم و امضا شده است. در این تفاهم نامه برخی از ایرادات شکلی و ماهوی و نکات زیر قابل تامل است:

الف- طبق مفاد بند 24 ماده 73 آئین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375، تعیین امضای قراردادها و اسناد و اوراق تعهد آور بر عهده هیات مدیره سازمان استان است. مشخص نیست که آیا هیات مدیره سازمان استان مصوبه ای بر اعطای امضای این تفاهم نامه به دفتر نمایندگی داشته یا خیر؟

ب- استنادات مقدمه تفاهم نامه، دلالت و مجوزی بر متن آن ندارد.

پ- برغم اینکه در صدر تفاهم نامه، بین شهردار و ظاهرا رئیس دفتر نمایندگی که سمت وی قید نشده است، تنظیم شده اما در صفحه آخر به امضای رئیس شورای شهر نیز رسیده است.

ت- بند " الف " تفاهم نامه مغایر با مفاد تبصره 2 ماده 117  آئین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375 و خارج از حدود اختیارت و وظایف دفتر نمایندگی سازمان استان است. کاهش حق الزحمه مهندسان تضییع حقوق اعضای سازمان استان محسوب می شود.

ث- ایجاد "کمیته قیمت گذاری تعرفه ها در نظام مهندسی و ساختمان استان" مندرج در صفحه دوم تفاهم نامه قطع نظر از اشتباهات فاحش در عنوان آن، فاقد ملاک قانونی است.

ج- دفتر نمایندگی علاوه بر وظیفه ذاتی خود در این تفاهم نامه" بررسی کلیه اسناد و نقشه ها و محاسبات ناظر" را پذیرفته که البته به نظر می رسد کلمه ناظر در این عبارت زائد است، لکن انجام صحیح این وظیفه در پروژه حاضر جای سوال است.

چ- جلوگیری از ادامه کار پس از گزارش تخلف ناظر منوط به همکاری نظام مهندسی شده که خلاف نص صریح تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری است.همچنین تشکیل کمیته رفع تخلف و اتخاذ تصمیم نسبت به تخلف نیز فاقد مجوز قانونی است.

ح- اصولا تفاهم نامه، توافقاتی فاقد تعهد است که در صورت تعهد طرفین، "قرارداد"  نامیده می شود.. این متن برغم عنوان "تفاهم نامه"، با توجه به تعهدات بین طرفین " قرارداد" محسوب می شود، لکن قراردادی که دارای شرایط نامشروع ( خلاف قانون) بوده است.

خ- عملکرد دفتر نمایندگی در اجرای بندهای 3 و 4 بخش " ج " این قرارداد موسوم به تفاهم نامه، در پروژه حاضر کامل نبوده است.

د- تهیه نقشه های لوله کشی گاز و نظارت بر اجرای آن  باید توسط مهندسان مکانیک دارای صلاحیت مربوط انجام شود و تعهد دفتر نمایندگی به تهیه این نقشه ها و نظارت بر اجرا و تائید نهائی صحت آن در بند 6 بخش " ج " این قرارداد موسوم به تفاهم نامه، خلاف قانون است.

ذ- بندهای 2 و 4 بخش " د " این قرارداد موسوم به تفاهم نامه از وظایف ذاتی شهرداری بوده و لزومی به انعقاد قرارداد یا تفاهم نامه برای آن ها نبوده و نمی باشد.

ر- در تبصره 1 بخش " د" از متولیان سازمان و نماینده سازمان نظام مهندسی نام برده شده که مشخص نمی باشد.  

در تاریخ  7 / 3 / 1399 دفتر نمایندگی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان خوزستان طی نامه بدون سربرگ دفتر و بدون عنوان امضای رئیس دفتر، ( که البته امید است نسخ اصل این ایرادات را نداشته باشد.) به  شماره 0010/99  آقایان علی معرفی شلحه را به عنوان طراح سازه، محمد سرمستانی را به عنوان طراح معماری، مهدی عباسی را به عنوان طراح تاسیسات مکانیکی و نوید میهن دوست را به عنوان طراح تاسیسات برقی همچنین محمد خواجه پور را به عنوان ناظر سازه، محمد سرمستانی را به عنوان ناظر معماری، حسین واقف پور را به عنوان ناظر تاسیسات مکانیک، پیام طیوری را به عنوان ناظر تاسیسات برقی و عبدالکریم مالکی را به عنوان ناظر نقشه برداری به شهرداری آبادان معرفی می کند. در صدر نامه به پلاک ثبتی 1/404 اشاره شده که جزء پلاک های ثبتی مندرج در پروانه های ساختمان نمی باشد.

در این نامه نام مالک حسین عبدالباقی و مساحت اعیان 44/ 45565 مترمربع در 13 طبقه با سازه بتنی قید شده که با مشخصات قید شده در پروانه ساختمان تفاوت دارد.

بر این نامه نیز پرسش های زیر وارد است:

الف- طراحی معماری، سازه، تاسیسات مکانیکی و برقی باید قبل از شروع عملیات اجرایی صورت گیرد، معرفی این طراحان توسط دفتر نمایندگی در مرحله احداث  طبقات سوم و چهارم و بعد از احداث طبقات زیر زمین، همکف، اول و دوم و در این مرحله از عملیات اجرایی چه معنائی دارد و با کدام اصول مهندسی و الزامات جاری منطبق است؟

ب- مراد از "نقشه های اجرایی" چیست؟

پ- آقای حسین عبدالباقی، متقاضی پروانه ساختمان و سرمایه گذار پروژه بوده و چگونگی احراز مالکیت وی توسط دفتر نمایندگی آبادان مشخص نمی باشد.

ت- اشخاص حقیقی معرفی شده حتی در پایه ارشد دارای ظرفیت اشتغال لازم مطابق جدول شماره 1 – پیوست مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ( نظامات اداری)، برای این پروژه با مساحت قید شده، نبوده اند.  با توجه به اینکه استان دارای مهندسان حقوقی در رشته های مختلف بوده چرا پروژه به اشخاص حقیقی احاله شده و اگر اشخاص حقوقی فعال در استان به هر دلیل از تقبل این پروژه معذور بوده اند، چرا طبق مفاد تبصره 2 ماده 22 آئین نامه اجرایی قانونی نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375 اقدام نشده و از مهندسان حقوقی استان های دیگر که دارای تجارب کافی در طراحی و اجرای ساختمان های بلند بوده اند، استفاده نشده است؟

ث- وضعیت نظارت عملیات ساختمانی بدون ناظر از تاریخ اعلام انصراف ناظران قبلی در دی ماه 1398 تا خردادماه 1399 چگونه بوده است و این ناظران ادامه عملیات ساختمانی را در چه وضعیتی تقبل نموده اند؟

ج- چرا در این نامه " ناظر هماهنگ کننده" معرفی نشده است؟ و وظایف هماهنگی نظارت پروژه به عهده کدام یک از این اشخاص بوده است؟

چ- چرا سازمان استان یا دفتر نمایندگی بر اجرای این پروژه با ویژگی های خاص آن توسط مجری دارای صلاحیت  تاکید ننموده و موضوع را به مرجع صدور پروانه ساختمان اعلام نکرده است؟

ح- امضای نامه با عنوان مسئول امور سهمیه دفتر نمایندگی ( کدام دفتر نمایندگی ؟) علاوه بر ایجاد پرسش مبنی بر اعطای اختیار توسط هیات مدیره سازمان استان موضوع ماده 74 آئین نامه، دارای این ایراد است که اساسا در قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و ضوابط منبعث از آن، واژه ای به نام "سهمیه" وجود ندارد و عدم استفاده از این واژه قبلا توسط معاونت وقت امور مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی کتبا تذکر داده شده بود.

گزارشی از ناظر- آقای محمد خواجه پور - به تاریخ 30 / 10 / 1399 در فضای مجازی منتشر شده است که قطع نظر از نواقص و ایرادات مترتب برآن، اعلام خیز بیش از حد مجاز تیرهای رمپ پارکینگ و ترک هائی در دیوارهای پیرامونی رمپ ها قید شده و با اشاره به افزایش سه طبقه مازاد بر طراحی ایجاد کمانش در برخی ستون ها که توسط مجری اصلاح گردیده و درخواست ارائه نقشه مقاوم سازی مشاهده می شود. همچنین در گزارش   6 / 2 / 1401 ایشان که نواقص و ایرادات گزارش قبلی برآن نیز مترتب است، به خیز بیش از حد تیرهای رمپ پارکینگ خیز بحرانی یکی از تیرها  اشاره شده و درخواست نقشه های مقاوم سازی و اصلاح اشکالات سازه ای  اشاره شده است. گرچه اساسا شهرداری باید با این دوگزارش عملیات ساختمانی را متوقف نموده و دستور تخلیه ساختمان و محوطه آن را برای تامین ایمنی لازم صادر می نمود و آن را به اجرا می گذاشت، اما درباره این دو گزارش نیز پرسش های زیر مطرح است:

1-رمپ ورودی پارکینگ مورد اشاره، در ضلع جنوبی ساختمان بوده و ریزش در ضلع شمالی ملک رخ داده است، گزارش ناظر حکایتی درباره وضعیت شمال ملک ( قسمت فرو ریخته ) ندارد.

2-اساسا کدام طراحی و کدام نقشه ها ملاک نظارت ایشان بوده و رسمیت این نقشه ها چگونه احراز شده است؟

3-آیا ایشان گزارش به موقع درباره احداث سه طبقه خلاف طراحی را در هر طبقه به شهرداری ارائه نموده است؟ طبعا سه طبقه فوق به یکباره احداث نشده است، آیا احداث این سه طبقه دارای پروانه ساختمانی

جدید بوده است؟

4-ذکر تعداد طبقات به تعداد 13 طبقه در نامه معرفی دفتر نمایندگی، بر اساس کدام پروانه ساختمانی بوده است؟ اگر سه طبقه خارج از طراحی به ساختمان اضافه شده، چرا در نامه دفتر نمایندگی قید نشده است؟

5-اصولا با توجه به طرح تفصیلی حداکثر طبقات مجاز ساختمان، 8 طبقه بوده است، مجوز احداث 5 طبقه اضافه در چه زمان هایی صادر شده یا کل این طبقات بدون مجوز احداث شده و تغییرات طراحی برای دو طبقه اضافی اولیه چگونه اعمال شده است؟

6-توضیح اینکه ناظر ( ناظران ) موظف بوده اند طبق قسمت اخیر بند 2-5-3 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان ( نظامات اداری ) گزارش تخلف را به سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یا دفتر نمایندگی آن نیز ارائه دهند که ظاهرا این امر انجام نشده است.

7-با لحاظ تاریخ های دو گزارش فوق ملاحظه می شود که بین این دو گزارش سه ماه فاصله زمانی بوده است. این امر با توجه به وضعیت بحرانی اعلامی توسط ناظر در گزارش اول، با نظارت مستمر موضوع تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری سازگار نیست.

برغم ایرادات فوق و فقدان انسجام انجام وظایف و ارائه خدمات مهندسی و آشفتگی در این خصوص، چنانچه پس از گزارش های فوق، از ادامه عملیات ساختمانی توسط شهرداری جلوگیری و ساختمان تخلیه می شد، حداقل از آسیب های جانی پیش گیری به عمل می آمد، به نظر می رسد شهرداری در اقدام لازم برای توقف عملیات اجرایی و تخلیه ساختمان دارای محذوراتی بوده است. در تاریخ 4 / 11 / 1399 پس از گزارش اول ناظر در خصوص بحرانی بودن سازه ساختمان، سرپرست معاونت سرمایه گذاری و مشارکت های اقتصادی شهرداری آبادان طی نامه شماره 163 / 21 ادامه روند اجرایی پروژه را بلامانع اعلام می نماید. این اعلام گرچه از موضع کارفرمای پروژه است، لکن با توجه به سرلوحه نامه مجوزی از ناحیه شهرداری نیز شمرده شود و این مهم از مصادیق بارز تعارض منافع است.

توضیح اینکه دفتر نمایندگی آبادان در سال 1396 طی مکاتبه ای با نمایندگان محترم مردم شریف آبادان در مجلس شورای اسلامی موارد ایراد در روند خدمات طراحی را اعلام کرده است که این اعلام در سلسله مراتب اداری و اجرایی مناسب نبوده و دفتر نمایندگی باید از طریق سازمان استان مراتب را به استاندار و اداره کل راه و شهرسازی استان و شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان اعلام و از طریق مراجع مذکور پیگیری می نمود. بدیهی است که شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان نیز قادر بود موضوع را در سطح ملی از طریق وزرای کشور و راه و شهر سازی و حتی ریاست جمهور پی گیری نماید. دفتر نمایندگی آبادان همچنین طی نامه شماره 3617/ 99 به تاریخ 12/11/1399 خطاب به سرمایه گذار پروژه ( متقاضی پروانه ساختمان ) مواردی کاملا فنی با الفاظ تخصصی را برای رفع نقص به وی ابلاغ نموده، درخواست گزارش های دوره ای، فایل های سازه ای و نقشه های ممهور را می نماید. ظاهرا این مکاتبه پیرو بازدید تیمی از این دفتر از پروژه صورت گرفته است. مخاطب این نامه و روش اقدام دفتر نمایندگی اشتباه بوده است، زیرا هیچ قانون، مقررات و ضابطه ای به دفتر نمایندگی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان اذن ابلاغ موارد فنی به مالک یا نماینده وی و دستور اصلاح یا اخذ گزارش از وی را نداده است. بنابر این این نامه وجاهت قانونی ندارد و آثاری برآن مترتب نیست. دفتر نمایندگی به عنوان بخشی از سازمان نظام مهندسی ساختمان استان حسب مفاد بند 5 ماده 15 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1374 و بند 5 ماده 73 آئین نامه اجرایی قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1375 و بخش " الف " از بند 2-7-1 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان (نظامات اداری ) مصوب 1384، " وظیفه نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در طرح ها و فعالیت های غیر دولتی در حوزه استان و تعقیب متخلفان از طریق مراجع قانونی ذیصلاح را بر عهده دارد." با توجه به اینکه طراحان و ناظران اخیر پروژه توسط این دفتر معرفی شده بودند، دفتر نمایندگی باید این اطلاعات و موارد را از مهندسان عضو سازمان متبوع خود مطالبه می نمود نه مالک یا نماینده وی که نه تنها در امور ساختمانی فاقد صلاحیت است، بلکه اطلاعی از واژگان مورد استفاده در متن نامه نیز ندارد.

وظایف و مسئولیت های قانونی و عملکرد دستگاه های ذیربط قبل و حین حادثه :

نظر به اینکه ساختمان متروپل در محدوده ی طرح جامع منطقه آزاد اروند قرار گرفته است وبر همین اساس مقررات مربوط به این منطقه در آن لازم الاجرا و ضروری است. طبق ماده 65 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه ی کشور و بند الف ماده 112 قانون برنامه پنجم کشور ،مدیران سازمان های منطقه آزاد به نمایندگی از طرف دولت ،بالاترین مقام منطقه محسوب می شوند و کلیه ی وظایف ،اختیارات و مسئولیت های دستگاه های اجرایی دولتی مستقر در این مناطق به استثنای نهادهای دفاعی و امنیتی به عهده ی آنهاست .باتوجه به اصلاحیه ی ماده 8 آئین نامه مناطق آزاد نحوی استفاده از زمین و منابع ملی در مناطق آزاد تجاری –صنعتی جمهوری اسلامی ،استفاده از زمین صرفا در چهارچوب طرح جامع منطقه آزاد که به تصویب شورای عالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی و ویژه ی اقتصادی میرسد امکان پذیر است.

با توجه به تبصره 1 این مصوبه ،تصویب طرح های تفصیلی در محدوده ی شهرها و تغییرات در طرح تفصیلی توسط کارگروهی متشکل از مدیر عامل سازمان به عنوان رئیس کارگروه ،نمایندگان وزارت راه و شهرسازی ،وزارت جهاد کشاورزی ،وزارت کشور ،حفاظت محیط زیست ،سازمان میراث فرهنگی بررسی و تصمیم گیری خواهد شد.

طبق طرح تفصیلی مصوب از تاریخ 11/4/1396 به بعد و با تشکیل کارگروه ماده 8،حداکثر طبقات مجاز ساختمان با توجه به نوع کاربری تا سقف 8 طبقه و حداکثر سطح اشغال مجاز 70 درصد بوده است در حالیکه ساختمان متروپل 13 طبقه و با سطح اشغال 100 درصد ساخته شده است

مطابق ماده 35 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان کشور مسئولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمامی ساختمان ها و طرح های شهرسازی و عمران شهری که اجرای ضوابط و مقررات مذبور در مورد آن ها الزامی است ،برعهده وزارت مسکن و شهرسازی خواهد بود.. براین اساس مسکن و شهرسازی در موضوع ساختمان متروپل آبادان واجد مسئولیت هایی بوده است که ترک فعل به وضوح در آن نمایان است.

طبق بخشنامه ی تعارض منافع وزارت راه و شهرسازی هریک از اعضای هیئت مدیره ،شورای انتظامی و بازرسان سازمان نظام مهندسی که هر نوع ارائه خدمات با استفاده از پروانه ی اشتغال به کار و امتیاز های ناشی از آن بصورت شخص حقیقی یا حقوقی نباید داشته اند. در حالیکه در سال 1398 آقای محمد رضا صالحی(رئیس فعلی سازمان نظام مهندسی آبادان) عضو هیئت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان آبادان بودند.

پروژه متروپل با متراژ بالای 46000متر مربع است که با توجه به جدول فوق در گروه(د) قرار می گیرد. و تاریخ اخذ نظارت معماری پروژه ی متروپل توسط آقای محمد رضا صالحی در سال 1398 بوده ،که ایشان در این سال پایه 2 بوده است و صلاحیت اخذ نظارت گروه( د) را نداشته است.

با توجه به اینکه ساختمان شماره ی 2 متروپل در مرحله ی ساخت بوده و گواهی پایان کاری اخذ ننموده است ،با این حال بخشی از مراکز تجاری آن مشغول به فعالیت و بهره برداری غیر مجاز بوده اند. سرمایه گذار در تاریخ 28/1/1401 با نامه شماره 1082/1005جهت بازگشایی واحد های تجاری پروژه ی متروپل در کوچه ی مجاور، تقاضای بهره برداری از واحد های تجاری از شهردار وقت جناب مهندس حمید پور می نماید که مورد موافقت شهردار قرار می گیرد و گزارشی مبنی بر بهره برداری غیر مجاز ساختمان شماره 2 متروپل از طرف مهندسان ناظر به مراجع ذی صلاح ارائه شده است ؟

•عدم ارائه ی گزارش توقف کار توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان آبادان و راه و شهرسازی به شهرداری جهت توقف ادامه ی کار و اکتفا به گزارش توقف کار مهندس ناظر .

•عدم توقف کارتوسط شهرداری آبادان و اداره ی مسکن و شهرسازی با توجه به تخلفات اجرایی و اداری پروژه متروپل

•عدم درخواست شهرداری آبادان از اداره مسکن و شهرسازی استان خوزستان مبنی برارائه ی حدود صلاحیت شرکت های مشاور و مهندسین ناظر جهت اخذ نظارت ،طراحی و اجرا پروژه متروپل

جرم ناشی از عدم نظارت و بلکه مشارکت مجموعه ی شهرداری آبادان در حادثه ی ریزش ساختمان متروپل.با در نظر گرفتن ساختمان متروپل با سایر ساختمان های دیگر در خیابان امیری و مجاورت آن،ساخت یک ساختمان 13 طبقه در کنار معبر کم عرض مصداق بارز تخلف در اخذ پروانه و مجوز های لازمه است. عدم رعایت نظامات اداری در اخذ پروانه واستناد به اینکه در آینده اقدام به ارائه ی طرح مقاوم سازی با توجه به افزایش طبقات در حال اجرا،موضوعی غیر قابل توجیه است وعدم جلوگیری شهرداری از ادامه ی عملیات ساخت و عدم پایش ساختمان با توجه به خطرناک بودن ِعمل انجام شده ،نقض بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری از سوی مجموعه ی مدیریت شهری آبادان می باشد.

قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان کشور صراحتا در ماده 32 بیان داشته که اخذ پروانه کسب و پیشه در محل ها موکول به داشتن مدارک صلاحیت حرفه ای خواهد بود.بر این اساس ساختمان متروپل علاوه بر عدم رعایت این ماده از قانون،بند 7 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان را نیز نادیده گرفته است. شهرداری آبادان مکلف بوده است با دریافت گزارش های فوق عملیات ساختمانی را متوقف و طبق مفاد بند 14 ماده 55 قانون شهرداری مالک را مکلف به ایمن سازی نماید که این مهم انجام نشده است

در حوزه وزارت راه و شهرسازی طبق ماده 35 قانون نظام مهندسی وکنترل ساختمان، مسئولیت نظارت عالیه بر اجرای مقررات ملی ساختمان در مراحل طراحی و ساخت به عهده وزارت راه و شهرسازی است ، درحالی¬که بخشی از مقررات ملی ساختمان مانند مبحث 22 مربوط به مراحل نگهداری و بهره برداری ساختمانها می باشد و وجود اختیار یا وظیفه وزارت راه و شهرسازی در این بخش با خلاء قانونی مواجه است. ضمن آنکه این وزارتخانه در انجام وظیفه نظارت عالیه خود فاقد اهرم های موثر و صرفاً درحد انعکاس موارد نقض مقررات ملی ساختمان به هیأت دولت، دستگاه¬های نظارتی مانند مجلس، سازمان بازرسی کل کشور ، وزارت کشور، شورای اسلامی شهر و .... را داشته که در خصوص ساختمان متروپل چنین اقداماتی مشاهده نشده است و با توجه به اینکه ادارات کل راه و شهرسازی استان ها هیچگونه وظیفه ای برای نظارت و کنترل اقدامات سازمان منطقه آزاد نداشته است، مع الوصف بر اساس روندهای قبلی، هشدارهای لازم و اقدامات زیر را معمول نموده است.

بازرسان اداره کل از پروژه در تاریخ 30/7/1396 در مرحله اجرایی بستر و اجرای شمع  بتنی، و  اعلام به شهرداری مبنی بر رعایت نکات فنی ایمنی و همچنین لزوم طراحی و نظارت پروژه توسط مهندسان طراح و ناظر دارای صلاحیت قانونی بر مبنای پروانه اشتغال به کار مهندسی  و تقاضای جلوگیری از ادامه عملیات اجرایی تا رفع نقص و اعلام به سازمان نظام مهندسی ساختمان استان برای اطلاع و اعلام به مهندس ناظر، همچنین اعلام موارد تخلفات احصاء شده در بازرسی موردی به سازمان نظام مهندسی ساختمان استان و شورای انتظامی نظام مهندسی ساختمان استان طی نامه های شماره 52862/ الف -5 و شماره¬¬¬¬¬¬¬    52898/ الف-5 که برغم  قصور شهرداری در تمکین به موضوع، سرانجام بعد از پی گیری های متعدد، در مهر ماه 1398 شهرداری آبادان ناچار از پذیرش مهندسان طراح و ناظر دارای پروانه از وزارت راه و شهرسازی شده است.

تحلیل مسائل قانونی، حقوقی و اداری

1-در تاریخ 17/12/1395 دفتر نمایندگی آبادان طی نامه‌ای به شهرداری آبادان و طی رونوشت به فرمانداری، دادستانی، اداره‌ی راه و شهرسازی و شورای اسلامی شهر اطلاع داده است که طراحی و نظارت ساختمان متروپل توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی دارای صلاحیت صورت نگرفته است و همچنین نقشه‌های این ساختمان جهت بررسی به دفتر نمایندگی ارسال نگردیده است. این نامه وفق بند (5) ماده‌ی (15) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان که به وظایف و اختیارات سازمان استان اشاره دارد، نوشته شده است: «نظارت بر حسن انجام خدمات مهندسی توسط اشخاص حقیق و حقوقی در طرح‌ها و فعالیت‌های غیردولتی در حوزه‌ی استان و تعقیب متخلفان از طریق مراجع قانونی ذی‌صلاح». همچنین این موضوع در بند (5) ماده‌ی (73) آئین‌نامه‌ی اجرائی نیز مؤکد گردیده است.

در حالی‌که ماده‌ی (7) آئین‌نامه‌ی اجرائی ماده‌ی (33) قانون‌ نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان اشعار می‌دارد: «شهرداری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه‌ی ساختمانی مکلف‌اند تنها نقشه‌هائی را بپذیرند که توسط اشخاص حقوقی، یا مسئولین دفاتر مهندسی طراحی ساختمان و طراح آن در حدود صلاحیت و ظرفیت مربوط امضا و مهر شده است.»

2-ساختمان مورد نظر در تاریخ 27/04/1396 اولین پروانه‌ی خود را با مهلت اعتبار 3 سال با وجود مشکلات مطروحه و عدم رعایت ترتیبات و تشریفات قانونی و حقوقی دریافت‌ می‌دارد. در پروانه‌ی صادره ناظر شرکتی معرفی می‌گردد که در آن مقطع فاقد صلاحیت بوده است.

بند (ت) ماده‌ی (29) فصل هفتم آئین‌نامه‌ی اجرائی ماده‌ی (33) در بخش وظایف سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان در زمینه‌ی رعایت مقررات ملی ساختمان و حسن اجرای عملیات ساختمانی مقرر می‌دارد: «ارجاع مناسب کارها به افراد صلاحیت‌دار حرفه‌ای و جلوگیری از مداخله‌ی اشخاص فاقد صلاحیت حرفه‌ای در امور ساخت‌و‌ساز از طریق کشف موارد نقض ماده‌ی (32) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان و اعلان آن به مراجع قضائی صلاحیتدار و نیروی انتظامی و تعقیب قضائی تا رفع تخلف» و همچنین مطابق ماده‌ی (30) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان «شهرداری‌ها و مراجع صدور پروانه‌ی ساختمان، پروانه‌ی شهرک‌سازی و شهرسازی و سایر مجوزهای شروع عملیات ساختمان و کنترل و نظارت بر این‌گونه طرح‌ها در مناطق و شهرهای مشمول ماده‌ی (4) این قانون برای صدور پروانه و سایر مجوزها تنها نقشه‌هائی را خواهند پذیرفت که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی دارنده‌ی پروانه‌ی اشتغال به کار و در حدود صلاحیت مربوط امضا شده باشد و برای انجام فعالیت‌های کنترل و نظارت از خدمات این اشخاص در حدود صلاحیت مربوط استفاده نمایند.»

3- اداره‌ی کل راه و شهرسازی استان در تاریخ 30/07/1396 طی 2 نامه به شهرداری و سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان گزارش ارسال می‌نماید. طبق ماده‌ی 35 قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان «مسئولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمامی ساختمان‌ها و طرح‌های شهرسازی و عمرانی شهری که اجرای ضوابط و مقررات مزبور در مورد آن‌ها الزامی است، بر عهده‌ی وزارت راه و شهرسازی خواهد بود... »

4-اداره‌ی کل راه و شهرسازی استان طبق ماده‌ی فوق‌الذکر طی نامه‌ای در تاریخ 24/07/1398 به دفتر نمایندگی سازمان نظام‌مهندسی استان با طرح 2 سؤال در خصوص معرفی اسامی طراحان و ناظران و تأیید یا عدم تأیید نقشه‌های اجرائی ساختمان خواستار پاسخ می‌گردد.

5-در مهرماه سال 1398 در حالی‌که ساختمان در دست احداث بوده و سازه‌ی طبقات زیربنا، همکف، اول و دوم اجرا شده بود، مسئولیت طراحی و نظارت به سازمان نظام‌مهندسی محول شده و ناظران انتخاب گردیده‌اند.

6-همان‌طور که پیش از این اشاره شد پروانه‌ی ساختمان مورد نظر بدون طی نمودن روال اداری و ترتیبات قانونی صادر گردید، در حالی‌که طبق ماده‌ی (24) آئین‌نامه‌ی اجرائی ماده‌ی (33) «ناظر، به هنگام صدور پروانه‌ی ساختمان، توسط سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان انتخاب شده و به مالک و مراجع صدور پروانه‌ی ساختمان معرفی می‌گردد...». بر این اساس از ابتدا نمی‌بایست ناظران پروژه معرفی می‌گردیدند.

7-مهندسان ناظر و طراح پروژه در تاریخ 07/10/1398 با توجه به نواقص موجود در نقشه‌ها و عدم اصلاحات فنی مطابق نظر طراحان و ناظران طی نامه‌ای به دفتر نمایندگی سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان انصراف خود را از ادامه‌ی پذیرش مسئولیت در ساختمان مذکور اعلام می‌دارند.

8-دفتر نمایندگی سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان نیز مراتب فوق را طی نامه‌ای در تاریخ 11/10/1398 به شهرداری منطقه‌ی یک آبادان اطلاع داده و در آن نامه همچنین خواستار توقف عملیات ساختمانی تا تعیین تکلیف و اعلام مهندسان جایگزین برای پروژه می‌گردد.

9-در تاریخ 18/10/1398 مهندسان ناظر و طراح پروژه در نامه‌ای خطاب به شهرداری منطقه‌ی یک آبادان اعلام انصراف خود را اعلام نموده و درخواست توقف عملیات ساختمانی تا تعیین مهندسان طراح و ناظر جایگزین می‌نمایند.

10-اداره‌ی کل راه و شهرسازی استان طی نامه‌ای در تاریخ 06/11/1398 در راستای اجرای نظارت عالیه وفق ماده‌ی (35) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان که پیش از این اشاره شد، تخلفات صورت گرفته در ساختمان متروپل را به شهرداری منطقه‌ی یک گزارش داده و خواستار توقف عملیات ساختمانی تا رفع نقائص موجود می‌گردد. در این نامه به عدم ارائه‌ی پروانه‌ی ساختمان و نتایج آزمایش‌های بتن، عدم ارائه‌ی گواهینامه‌های فنی آرماتورهای مصرفی مغایر با مبحث نهم مقررات ملی ساختمان و ... اشاره دارد.

ذیل ماده‌ی (35) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان اشعار می‌دارد «... به منظور اعمال این نظارت مراجع و اشخاص یاده شده در ماده‌ی (34) موظف‌اند در صورت درخواست حسب مورد اطلاعات و نقشه‌های فنی لازم را در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار دهند و در صورتی که وزارت یاد‌شده به تخلفی برخورد نماید با ذکر دلایل و مستندات دستور اصلاح یا جلوگیری از ادامه‌ی کار را به مهندس مسئول نظارت و مرجع صدور پروانه‎ی ساختمانی ذی‌ربط ابلاغ نماید و تا رفع تخلف، موضوع قابل پیگیری است. در اجرای این وظیفه کلیه‌ی مراجع ذی‌ربط موظف به همکاری می‌باشند.» و این در حالی است که توقف‌ کار در این پروژه رؤیت نگردیده است.

11-اداره‌ی کل راه و شهرسازی استان در تاریخ 08/11/1398 طی نامه‌ای به ناظر پروژه خواستار پیگیری رفع تخلف و اصلاحات مورد نیاز می‌گردد.

ماده‌ی (37) آئین‌نامه‌ی اجرائی قانون مقرر می‌دارد: «وزارت راه و شهرسازی یا سازمان راه و شهرسازی استان، ساختمان‌ها را رأساً به صورت کنترل نمونه‌ای، سرزده و موردی یا پس از دریافت شکایت مورد رسیدگی و بازرسی قرار می‌دهد. در صورت احراز تخلف از مقررات مذکور در مواد (34) و (35) قانون و مواد مندرج در این فصل، با ذکر دلایل و مستندات دستور اصلاح یا جلوگیری از ادامه‌ی کار را به شهرداری‌ها و مراجع صدور پروانه‌ی ساختمانی و مهندس مسئول نظارت ذی‌ربط ابلاغ می‌نماید.» این در حالی است که طبق بند (7) فوق‌الاشاره دفتر نمایندگی طی نامه‌ای به مرجع صدور پروانه درخواست توقف عملیات تا تعیین تکلیف و معرفی ناظران جدید می‌نماید. وفق بند 14-4-4 مبحث دوم مقررات ملی ساختمان «چنانچه به دلیل پایان یافتن مدت قرارداد یا فسخ یا ابطال آن و یا فوت، حجر، ناتوانی ناظر حقیقی «در صورت تأیید مراجع قانونی» یا سلب صلاحیت قانونی وی و نظایر آن، ادامه‌ی کار ناظر حقیقی غیر ممکن شود، عملیات ساختمانی متوقف شده و شروع مجدد آن منوط به وجود ناظر جدید خواهد بود. در این گونه موارد مرجع صدور پروانه‌ی ساختمانی موظف است تا معرفی ناظر حقیقی جدید توسط سازمان استان، از ادامه‌ی کار ساختمان جلوگیری به عمل آورد و سازمان استان نیز موظف است پس از عقد قرارداد جدید با صاحب کار نسبت به معرفی ناظر یا ناظران جدید اقدام نماید.» اما روند توقف همان‌طور که پیش از این ذکر شد، مشاهده نگردید.

12-در تاریخ 25/12/1398 پروانه‌ی دوم ساختمان متروپل آبادان بدون ذکر مدت اعتبار صادر می‌گردد. آنچه در این جواز قابل تأمل است اینکه مساحت کل از 22 هزار متر مربع به حدود 50 هزار متر مربع، تعداد واحدها از 486 واحد به 837 واحد و مساحت زیر زمین از 2000 متر مربع به 15000 مترمربع افزایش یافته است. همچنین ناظر پروژه در این پروانه نیز شرکتی معرفی گردیده که فاقد صلاحیت بوده است.

طبق ماده‌ی (32) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان «اخذ پروانه‌ی کسب و پیشه در محل‌ها و امور موضوع ماده‌ی (4) این قانون موکول به داشتن مدارک صلاحیت حرفه‌ای خواهد بود. در محل‌های یاد‌شده اقدام به امور زیر تخلف از قانون محسوب می‌شود. الف- مداخله‌ی اشخاص حقیقی و حقوقی فاقد مدرک صلاحیت در امور فنی که اشتغال به آن مستلزم داشتن مدرک صلاحیت است...» همینطور موارد مطروحه در توضیحات بند (2) فوق‌الاشاره شامل این بند نیز می‌گردد.

13-دفتر نمایندگی آبادان در تاریخ 11/04/1399 نامه‌ای به سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان خوزستان ارسال نموده و طی این نامه گزارشی از روند تعیین مهندسان ناظر و طراح، چگونگی انصراف آنان و در ادامه درخواست توقف عملیات ساختمانی ارائه می‌نماید.

14-ناظر عمران پروژه در تاریخ 30/10/1399 طی نامه‌ای خطاب به شهرداری منطقه‌ی آبادان تخلفات موجود و عدم رعایت مقررات ملی ساختمان را گزارش داده و ذیل این نامه اینطور می‌نویسد: «با‌توجه‌به موارد فوق خواهشمند است دستورات لازم جهت توقف کار تا اولاً بررسی کامل سازه و ارائه‌ی نقشه‌های مقاوم‌سازی و ثانیاً اصلاح اشکالات موجود را صادر فرمائید.»

طبق ماده‌ی (34) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان «شهرداری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه و کنترل و نظارت بر اجرای ساختمان و امور شهرسازی، مجریان ساختمان‌ها و تأسیسات دولتی و عمومی، صاحبان حرفه‌های مهندسی ساختمان و شهرسازی و مالکان و کارفرمایان در شهرها، شهرک‌ها، شهرستان‌ها و سایر نقاط واقع در حوزه‌ی شمول مقررات ملی ساختمان و ضوابط و مقررات شهرسازی مکلف‌اند مقررات ملی ساختمان را رعایت نمایند. عدم رعایت مقررات یاد‌شده و ضوابط و مقررات شهرسازی تخلف از این قانون محسوب می‌شود.»

همچنین ماده‌ی (27) آئین‌نامه‌ی اجرائی ماده‌ی (33) قانون مقرر می‌دارد: «شهرداری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه‌ی ساختمان موظف‌اند با اعلام کتبی وزارت راه و شهرسازی یا سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان یا ناظران، در خصوص وقوع تخلف ساختمانی، در اسرع وقت با اطلاع ناظر، دستور اصلاح را صادر نمایند و تا زمان رفع تخلف از ادامه‌کار جلوگیری نمایند.»

15-معاونت سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های اقتصادی شهرداری آبادان در نامه‌ای مورخ 04/11/1399 خطاب به هلدینگ عبدالباقی مدارک و مستندات ارسالی را تأیید و ادامه‌ی روند اجرائی پروژه را بلامانع اعلام می‌نماید.

16-دفتر نمایندگی در تاریخ 12/11/1399 طی نامه‌ای به مالک پروژه گزارشی از موارد مطروحه جهت اصلاح ارائه می‌نماید و از طریق رونوشت به شهرداری، فرمانداری و اداره‌ی راه و شهرسازی اطلاع می‌دهد.

طبق ماده‌ی (34) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان که در بند (13) به آن اشاره شد، مالکان و بهره‌برداران نیز مکلف به رعایت مقررات ملی ساختمان و ضوابط و مقررات شهرسازی بوده و در این امر دارای مسئولیت می‌باشند.

همچنین طبق ماده‌ی 155 قانون مجازات اسلامی جهل به قانون رافع مسئولیت کیفری نیست.

17-ناظر معمار طی گزارشی به شهرداری در تاریخ 05/04/1400 از جمله به مواردی همچون عدم رعایت اصول ایمنی در محل، عدم تطابق عملیات ساختمانی با نقشه‌ها، عدم رعایت مقررات ملی ساختمان اشاره دارد.

18-ناظر معمار این ساختمان در تاریخ 06/04/1400 طی نامه‌ای به اداره‌ی تعاون، کار و رفاه اجتماعی عدم رعایت اصول ایمنی مطابق با آئین‌نامه‌ی ایمنی ساختمان کارگاه‌ها و همچنین مبحث 12 مقررات ملی ساختمان را گزارش می‌دهد متذکر می‌شود که فعالیت و عملیات ساختمانی در پروژه‌ی مذکور ممنوع است.

19-ناظر معمار طی گزارش دیگری به شهرداری در تاریخ 08/04/1400 متذکر می‌شود موارد مطروحه در گزارش پیشین از جمله عدم رعایت مقررات ملی ساختمان، عدم رعایت اصول ایمنی و ... برطرف نشده است.

20-دفتر نمایندگی آبادان در تاریخ 14/07/1400 به شهرداری موضوع عدم بررسی و کنترل نقشه‌های ساختمان‌های ویژه و گروه (ج) و (د) را توسط سازمان تذکر داده و درخواست اصلاح روند صدور پروانه نموده است.

21-ناظر معمار در گزارش سوم به تاریخ 04/08/1400 به شهرداری مجدداً موارد فوق‌الاشاره در دو بند پیشین را متذکر شده و عنوان می‌دارد: «... ساختمان مطابق نقشه‌های مصوب اجرا نشده است... لازم است پیش از هرگونه عملیات ساختمانی نکات ایمنی مطابق با مبحث 12 مقررات ملی ساختمان رعایت گردد.»

مطابق ماده‌ی 34 قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان که در بند (13) به آن اشاره گردید، عدم رعایت مقررات ملی ساختمان تخلف محسوب می‌گردد. همچنین به استناد تبصره‌ی یک ماده‌ی مذکور «وزارتخانه‌های راه و شهرسازی، کشور و صنایع مکلف‌اند با توجه به امکانات و موقعیت هر محل، آن دسته از مصالح و اجزاء ساختمانی که باید به تأیید مؤسسه‌ی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران برسد را طی فهرست‌هائی احضا و آگهی نمایند. از تاریخ اعلام، کلیه‌ی تولیدکنندگان و واردکنندگان و توزیع‌کنندگان مصالح و اجزای ساختمانی موظف به تولید و توزیع و استفاده از مصالح استانداردشده خواهند بود.» در این پروژه گزارشی از استفاده مصالح استاندارد یافت نگردید و طبق گزارشات، سازه به جای آنکه در کارخانه براساس استاندارهای لازم ساخته شود و در محل کارگاه ساخته شده است.

22-ناظر عمران در تاریخ 30/01/1401 گزارشی به شهرداری ارسال می‌نماید.

23-ناظر عمران در گزارش مورخ 06/02/1401 طی اخطاری به شهرداری منطقه‌ی یک اذعان می‌دارد که اشکالات متذکر شده در گزارش پیشین اصلاح نگردیده و درخواست توقف عملیات ساختمانی تا رفع نواقص موجود می‌نماید.

طبق ماده‌ی (27) آئین‌نامه‌ی اجرائی ماده‌ی (33) قانون که در بند (13) به آن اشاره شد، شهرداری‌ها و سایر مراجع صدور پروانه‌ی ساختمان موظف‌اند با اعلام کتبی ناظران در اسرع وقت دستور اصلاح را صادر نمایند و تا زمان رفع تخلف از ادامه‌کار جلوگیری نمایند.

24-در تاریخ اول اسفند سال 1395 قانون احکام دائمی برنامه‌ی توسعه‌ی کشور پس از تأیید شورای نگهبان توسط رئیس مجلس شورای اسلامی به رئیس جمهور جهت اجرا ابلاغ می‌گردد. در بند (الف) ماده‌ی (65) قانون مذکور تأکید گردیده است «مدیران سازمان‌های مناطق آزاد به نمایندگی از طرف دولت، بالاترین مقام منطقه محسوب می‌شوند و کلیه‌ی وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های دستگاه‌های اجرائی دولتی مستقر در این مناطق به استثنای نهادهای دفاعی و امنیتی به عهده‌ی آن‌هاست و سازمان منطقه‌ی آزاد تجاری، صنعتی اروند در سال 1383 تأسیس شده است و وظایف و تکلیف بند (الف) ماده‌ی (65) قانون احکام دائمی برنامه‌ها‌ی توسعه‌ی کشور بر عهده‌ی سازمان فوق می‌باشد.»

25-براساس مصوبه‌ی شماره‌ی40560/ت53442 ه مورخ 11/4/1396 هیئت وزیران در خصوص اصلاح ماده‌ی (8) آئین‌نامه‌ی نحوه‌ی استفاده از زمین و منابع ملی در مناطق آزاد، تصویب طرح‌های تفصیلی در محدوده‌ی شهرها و تغییرات در طرح جامع مذکور توسط کارگروهی متشکل از مدیرعامل سازمان منطقه‌ی آزاد مربوطه به عنوان رئیس کارگروه و نمایندگان وزارت راه و شهرسازی، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت کشور، وزارت میراث فرهنگی و سازمان حفاظت محیط زیست، بررسی و تصمیم‌گیری خواهد شد. دبیرخانه‌ی کارگروه در سازمان مناطق آزاد و تجاری صنعتی مربوط مستقر می‌باشد. توضیح اینکه این کارگروه جایگزین کمیسیون موضوع ماده‌ی (5) قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در مناطق آزاد شده است. نکته‌ی مهم و قابل توجه در این موضوع این است که «هرگونه تغییرات در کاربری، افزایش تراکم ساختمانی، افزایش طبقات، افزایش سطح اشتغال، مستلزم طرح و تصویب موضوع به پیشنهاد شهرداری و کارگروه ماده‌ی (8) یاد شده می‌باشد» و جلسات آن با دعوت مدیرعامل منطقه‌ی آزاد سازمان منطقه‌ی آزاد به عنوان رئیس کارگروه تشکیل می‌شود. طبق طرح تفصیلی مصوب حداکثر طبقات مجاز ساختمان باتوجه به نوع کاربری،3 تا 8 طبقه و حداکثر سطح اشتغال مجاز آن 50 تا 70 درصد بوده است»؛ ولی ساختمان متروپل مجموعاً با 11 طبقه شامل  طبقات‌ تجاری – اداری- پارکینگ بعلاوه‌ی همکف و زیر زمین و با سطح اشتغال 100 در همین منطقه ساخته شده است. بر این اساس در خصوص تصمیمات متخده در مورد تغییر کاربری، افزایش تراکم ساختمانی، افزایش سطح اشتغال و افزایش طبقات، باید سازمان منطقه‌ی آزاد تجاری، صنعتی اروند بعنوان دبیرخانه‌ی کارگروه کمیسیون ماده‌ی (8) و شهرداری بعنوان مرجع صدور پروانه، پاسخ لازم ارائه نمایند.

26-همچنین وفق تبصره‌ی ذیل ماده‌ی (10) آئین‌نامه‌ی اجرائی ماده‌ی (33) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان مراجع صدور پروانه مکلفند در زمان صدور پروانه‌ی ساختمان نسبت به درج مجری ذی‌صلاح در پروانه‌ی صادره اقدام نمایند که با مشاهده‌ی سوابق پروژه‌ی متروپل، شهرداری آبادان به عنوان مرجع صدور پروانه‌ی ساختمانی به این مهم توجهی ننموده است. لذا عدم توجه به تبصره‌ی موصوف به نوعی بی‌توجهی به ماده‌ی (4) قانون نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان است.

نتایج و پیشنهادها

1. استنکاف و نقض قانون و اجرای ناقص ماده ۵ قانون و مقررات ساختمانی مسکن و ساختمان و آیین نامه شماره۳۳ قانون نظام مهندسی ساختمان طبق تصویب نامه مورخ ۱۳۸۲/۰۴/۲۲ توسط شهرداری و مالک ساختمان متروپل

2. استنکاف و نقض قانون و اجرای ناقص قانون کمیته تغییر کاربری مناطق آزاد (ماده۸متناظرماده۵شهرسازی)و ماده۷قانون چگونگی مدیریت مناطق آزاد در تهیه گزارش تخلفات شهرسازی و عمرانی منطقه آزاد اروند

3. استنکاف و نقض قانون و اجرای ناقص قانون در اعمال ماده ۳۵ و ۳۴ نظارت عالیه و موردی اداره کل و راه و شهرسازی خوزستان و معرفی متخلفین ساختمان های بلند مرتبه به دادگستری و دستگاههای نظارتی

4. استنکاف و نقص قانون توسط نظام مهندسی ابادان در خصوص تعارض منافع هیئت رئیسه نظام مهندسی ابادان جهت پذیرش نظارت در سال 1398 و عدم رعایت تبصره 2 ماده 12 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان مصوب 1374 و عدم رعایت ماده 16 نظام مهندسی و کنترل ساختمان و عدم رعایت ماده 3 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان توسط شرکت مشاور نقشیاد و عدم رعایت ماده 14 نظام مهندسی و کنترل ساختمان توسط شرکت مشاور نقشیاد

5. بازنگری اساسی در نظام ساخت و ساز در کشور اعم از ساختار، قوانین و مقررات حاکم بر اساس مطالعات و پژوهشهای کافی و آسیب شناسی لازم با مبانی علمی و فارغ از نظرهای شخصی و سلیقه ای بسیار ضروری است.

6. قوانین و مقررات پراکنده، نهادهای متعدد دخیل درساخت و ساز، دوگانگی نظام های ساخت و ساز کشور، کاستی ها و ایرادات موجود در قوانین و مقررات جاری، رعایت نکردن اصول و قواعد قانونگذاری در تدوین برخی از قوانین و مقررات  موجبات سردر گمی دست اندرکاران از یک سو و سوء استفاده سودجویان را از سوی دیگر فراهم کرده است. تصویب قانون و تجمیع نهادهای فعال فاقد ارتباط یا دارای ارتباط نامناسب با یکدیگر در امر کنترل ساختمان بر اساس سیستم واحد بسیار ضروری است. (طرح اصلاح قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان در حال تدوین و بازنگری است.)

7. یکپارچه سازی نظام های ساخت و ساز کشور در سه موضوع " صلاحیت های پایه، مقررات لازم الاجرا ونیز تبیین دقیق وظایف و مسئولیت های مهندسان" لازمه انسجام ساخت و ساز در کشور است که باید با رفع مخالفت بی مورد بعضی سازمان ها به جد پی گیری و اجرا شود. این مهم از اهمیتی خاص برخوردار است.

8. روند صدور پروانه ساختمان در سطح کشور بخصوص در شهرداری ها با بررسی و مطالعات دقیق فرآیندها و نحوه اقدام، بازنگری و با جلوگیری قاطع از تراکم فروشی، نقشه های خلاف موسوم به نقشه های اجرایی ( دویا چندگانه) که تمامی ضوابط و مقررات را به سخره می گیرد، اصلاح شود و ضمانت اجرای قوی برای اجرای دقیق و صحیح آن ها پیش بینی شود. لازم است با مطالعات کافی ایرادات فاحش موجود در صدور پروانه ساختمان و نقض آشکار ضوابط الزامی یا بی توجهی به آن ها توسط مراجع صدور پروانه ساختمان در شهرداری های کشور و سایر مراجع صدور پروانه و کنترل ساختمان به نحو موثر برطرف شود. (طرح اصلاح ماده 100 در کمیسیون عمران بررسی و در مرحله رسیدگی در صحن است.)

9. در راستای بهره وری مناسب تامین منابع مالی، ابزار، امکانات و کارکنان آموزش دیده و مجرب در نهادهای کنترل ساختمان ضروری است.

10. لازم است فرآیندهای مهندسی ساختمان از آموزش های دانشگاهی تا اخذ پروانه اشتغال به کار مهندسی و دوره های آموزشی و بازآموزی همچنین نحوه انجام وظایف و خدمات مهندسی بطور شایسته و جامع بازنگری و به جد از صوری کاری و امضا فروشی، حاکمیت محورهای مادی و حق الزحمه به جای وظیفه مداری و احساس مسئولیت و پذیرش غیر مسئولانه خدمات مهندسی ممانعت به عمل آید، تقید به اخلاق حرفه ای افزایش یابد و ایرادهای فراوان در روند موجود برطرف گردد به نحوی که فساد به طور کامل برچیده شود.

11. سازمان نظام مهندسی ساختمان در جایگاه شایسته خود به عنوان نهاد حرفه ای قرار گرفته و از دخالت های غیر مسئولانه در ساخت و ساز، تصمیمات و اقدامات فراقانونی از جمله انعقاد تفاهم نامه و غیره منع شود. مدیران این سازمان ها که بر اساس انتخابات از بین اعضا انتخاب می شوند، غالبا آگاهی های لازم اداری و حقوقی را ندارند و در این پروژه نیز به خوبی روشن و معلوم است که سازمان استان و دفتر نمایندگی آن به نحو صحیح عمل نکرده اند و بعضا از نحوه اقدام خود و مکاتبات لازم بی اطلاع بوده اند. اصلاح فرایندهای مربوط به این سازمان و ارائه آموزش های لازم به مدیران آن بسیار ضروری است.

12. لازم است پوشش بیمه اجباری ساختمان ها بر اساس صلاحیت مهندسان و افزایش تعرفه بیمه دست اندرکاران متخلف و نهایتا عدم تامین پوشش بیمه ای برای اشخاص دارای ریسک زیاد، در اسرع وقت بطور الزامی به اجرا درآید.

13. لازم است در قوه قضائیه ترتیبات خاصی برای رسیدگی و اقدامات فوری پیشگیرانه در مورد تخلفات ساخت و ساز پیش بینی شود. طبعا در فرآیند اجرای ساختمان ممکن است جرمی رخ نداده باشد، اما پیشگیری از بروز مواردی چون رعایت نکردن ضوابط و مقررات در صدور پروانه ساختمان و عملیات اجرایی ساختمان ها که منجر به حوادث وحشتناک و نهایتا وقوع جرم می شود، بعضا جز با مساعدت و ورود مقامات قضائی ممکن نیست. در این راستا باید ترتیبات لازم قانونی پیش بینی و اجرا شود.

14. حادثه سعادت آباد تهران، ساختمان پلاسکو، آتش سوزی برج رامیلای چالوس، فرو ریزش ساختمان متروپل نشان داد که توسعه شهری همزمان و متناسب با تامین ایمنی و فراهم سازی دانش و امکانات درست و کافی امداد و نجات از جمله آواربرداری و نجات مصدومان پیش نرفته است. ضعف موجود در این حوزه باید با کسب دانش ها و تجربیات روز دنیا از یک سو و از سوی دیگر تهیه امکانات لازم و متناسب برای شهرداری ها مد نظر قرار گیرد و صدور پروانه برای ساختمان های خاص از جمله ساختمان های بلند با لحاظ امکان امداد و نجات و نیز ترتیبات معماری و شهرسازی موثر در آن مانند محوطه باز برای ساختمان های بلند صورت گیرد.

15. در جریان آوار برداری ساختمان فرو ریخته سعادت آباد تهران، پلاسکو و متروپل آبادان، آوار برداشته شده بدون جداسازی و به صورت فله ای از محل خارج می شد. حال آنکه باید ترتیبی اتخاذ گردد تا بخش هائی از مصالح و عناصر ساختمانی جداگانه با آزمایش های های آزمایشگاهی و اندازه گیری ها و بررسی های لازم توسط اشخاص زبده و مجرب برای یافتن علل پنهان حادثه و به ویژه درس آموزی برای جلوگیری از تکرار چنین اتفاقاتی در بررسی و تحلیل حادثه استفاده شود.

16. قویا توصیه می شود برنامه شناسایی ساختمان های پرخطر با برنامه ریزی و استراتژی مشخصی به عمل آید. در این خصوص ساختمان شماره 2 متروپل ، همچنین سایر ساختمان های احداثی این هلدینگ و نیز  سایر ساختمان های استان با اولویت ساختمان های بلند آبادان و اهواز، همچنین ساختمان های مشابه در سایر شهرها و به ویژه شهر تهران و کلان شهرها بررسی و اقدامات لازم برای پیشگیری از حوادث مشابه در آن ها معمول گردد. برای این منظور تامین اعتبار مناسب، تیم های مجرب و مسلط کافی و تدوین فرآیندهای معین ضروری است . حتی ممکن است تصویب مواد قانونی نیز ضرورت یابد.

17. پروژه های مشارکتی شهرداری ها در سراسر کشور بخصوص شهر تهران به فوریت بررسی شود و اقدام لازم درباره آن ها معمول گردد. در این پروژه ها به دلیل شمول تعارض منافع سنگین به نحوی که شهرداری از یک سو به عنوان مالک یا کارفرمای پروژه و از سوی دیگر در مقام کنترل کننده قراردارد،  بروز کاستی های مختلف محتمل است. با توجه به عرف جاری در شهرداری ها مبنی بر تقدم درآمد بر ضابطه و سوء برداشت برخی از مقامات محلی از ماده 34 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، متاسفانه ضوابط و مقررات به نفع منافع مالی نادیده انگاشته شده می شود. 12-6  الزامات خاص طراحی و اجرا برای جلوگیری از " انهدام پیشرونده" و نیز برای سقف های مجوف نظیر وافل اسلب و  یوبوت که در سال های اخیر حوادثی را درپی داشته است، در مقررات ملی ساختمان پیش بینی و لحاظ شود.

18. با بروز این حادثه ملاحظه گردید که عده ای بدون داشتن اطلاعات صحیح و کافی با نشر اطلاعات ناقص و بعضا نادرست اهداف خاصی را از تبرئه مهندسان ناظر تا  بی تقصیر نشان دادن سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تا مطرح کردن خود در رسانه ها و جذب دنبال کننده در صفحات مجازی یا برگزاری وبینارها و سمینارهای مختلف می نمایند. این اعمال آثاری چون آموزش های نادرست به جامعه مهندسی و ارائه اطلاعات غلط به مردم تا تشویش اذهان عمومی و به خطا افتادن مدیران سیاستگذار و مهندسان حرفه مند را در پی دارد. برخی اشخاص دارای سمت و مقامات محترم نیز بدون کسب اطلاعات لازم و تدقیق در جزئیات امر اظهار نظر و مطالب نادرست یا ضد و نقیضی را در رسانه ها مطرح می نمایند. لازم است در اینگونه موارد برای جلوگیری از انتشار اطلاعات نادرست چاره اندیشی شود.

19. تخلفات اداری و انتظامی برخی اشخاص در بروز این حادثه محرز می باشد. لازم است به قید فوریت و در کنار رسیدگی قضائی پرونده اداری و انتظامی برای متخلفان تشکیل و برای رسیدگی به مراجع ذیربط تسلیم شود..

20. شناسایی ساختمان هایی که روند اداری اخذ پروانه ی ساختمان و اجرای آنها مشابه ساختمان متروپل بوده است ،به گروه های تخصصی و شرکت های ذی صلاح انتخاب شده جهت بازدید و بازنگری (اعم از طراحی،نظارت و اجرا)در خصوص بهره برداری و یا عدم بهره برداری از این ساختمان ها معرفی گردد.

21. لزوم اجرای مباحث 22گانه ی آئین نامه های مقررات ملی ساختمان با نظارت دقیق سازمان نظام مهندسی ساختمان،اداره مسکن و شهرسازی و سایر ارگان های مرتبط

محمدرضا رضایی- رئیس کمیسیون عمران

منبع: خانه ملت