دلواپسی «وطن امروز» از نشست روز سه شنبه کمیسیون برجام/ شهر وین مرکز عملیات‌های سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی علیه ایران است

برخی گمانه‌زنی‌ها پیرامون مذاکره طرف‌های ایرانی و آمریکایی در حالی در روزهای گذشته در فضای رسانه‌ای مطرح شد که روز جمعه عباس عراقچی، نماینده کشورمان در این نشست آن را تکذیب کرد و گفت: آمریکا در هیچ نشستی که ایران در آن حضور داشته باشد، از جمله نشست کمیسیون مشترک برجام، حضور نخواهد داشت و این قطعی است. وی در ادامه با اشاره به اینکه اگر سایر طرف‌های برجام بخواهند در ارتباط با اقداماتی که آمریکا باید انجام دهد با آمریکا رایزنی‌هایی داشته باشند به خودشان مربوط است، اظهار داشت: هیات ایرانی هیچ‌گونه مذاکره‌ای با هیات آمریکایی در هیچ سطحی نخواهد داشت. اما این احتمال همه حکایت نگرانی‌ها از انتخاب وین به عنوان میزبان این نشست نیست. علاقه طرف‌های غربی برای انتخاب وین به عنوان مکان مذاکرات با ایران را نمی‌توان جدا از موقعیت استراتژیک اتریش برای سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی غربی دانست، تا جایی که بسیاری از کارشناسان عملا وین را به عنوان «بارانداز سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی» توصیف می‌کنند؛ مساله‌ای که پیش از این در جریان انتشار اخبار جاسوسی‌های گسترده سرویس اطلاعات برون‌مرزی آلمان در این کشور خبرساز شد. انتخاب وین با این مختصات برای آغاز دور جدید گفت‌وگوها حول محور برجام آن هم در روزهایی که مهم‌ترین نشست‌های بین‌المللی از جمله نشست شورای امنیت سازمان ملل به صورت مجازی برگزار می‌شود نکته‌ای نیست که براحتی بتوان از آن چشم‌پوشی کرد. دولتمردان و در رأس آنها تیم سیاست خارجی دولت این روزها بخش زیادی از اهتمام خود را به مقابله با سریال تلویزیونی «گاندو 2» گذاشته بودند؛ سریالی که در سری جدید خود پرونده «محمدعلی شعبانی» به عنوان یکی از جاسوس‌های دوتابعیتی نزدیک به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را مورد اشاره قرار داد. اشاره به فعالیت‌های این جاسوس دوتابعیتی در شرایطی با عصبانیت ظریف و چهره‌های دولتی دیگر مواجه شد. که مقامات دولتی پس از افشای جاسوسی‌های «عبدالرسول دری‌اصفهانی» تلاش کرده بودند نسبت به این مساله حیثیتی واکنش هجومی از خود نشان دهند. مرداد سال 95 بود که دستگیری این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در رسانه‌ها خبرساز شد. وی یک سال قبل از بازداشتش در گفت‌وگویی درباره نحوه ورود به تیم مذاکره‌کننده گفته بود: «ورود من به مذاکرات ۲ مقطع دارد. بار اول در حدود یک سال و اندی پیش کمیته‌ای در نهاد ریاست‌جمهوری به سرپرستی آقای دکتر نهاوندیان تشکیل شد که هدف آن انتقال تجارب متخصصان مختلف و مشورت به دولت درباره این پرونده بود. از من نیز برای حضور در این جلسات دعوت به عمل آمد. متاسفانه در آن مقطع به دلیل سفرهای کاری متعددی که داشتم جلسات کمی را توانستم حاضر شوم. بعد از این جلسات تصمیم بر این شد که علاوه بر کسانی که دارای تخصص و تجربه در زمینه مسائل سیاسی و دیپلماسی هستند، از متخصصان امور بانکی و مالی هم استفاده شود. جناب آقای دکتر سیف هم از من خواستند در این حوزه به مذاکره‌کنندگان کشورمان کمک شود؛ من هم با کمال میل پذیرفتم». مقاومت مقامات دولتی در برابر پذیرش جاسوسی دری‌‌اصفهانی تا جایی پیش رفت که حتی پس از انتشار گزارش هیات تحقیق و تفحص مجلس از دوتابعیتی‌ها در سال 97 درباره این جاسوس دوتابعیتی نیز آنها از موضع خود عقب‌نشینی نکنند.  اما دری‌‌اصفهانی تنها عضو تیم هسته‌ای در لیست 100 نفره دوتابعیتی‌های مجلس نبود و در کنار او نام محمدعلی شعبانی به چشم می‌خورد؛ فردی که در گزارش کمیته تحقیق و تفحص، مشاور وزیر امور خارجه معرفی و تابعیت دوم او نیز سوئد عنوان شده است. در این گزارش آمده است: «نامبرده تحصیلات خود را در لندن به اتمام رساند و سابقه فعالیت در شبکه پرس‌تی‌وی و مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام را دارد. تا مهر ۹۳ به عنوان مسؤول رسانه‌ای هیات مذاکره‌کننده هسته‌ای حضور داشته و پس از آن از کشور خارج شده است».

خبرگزاری مهر در گزارشی که اخیرا پیرامون محمدعلی شعبانی منتشر کرده، آورده است: «شعبانی در سال ۱۳۸۶ به عنوان کارآموز در شورای ملی ایرانیان آمریکا یا نایاک فعالیت می‌کرد و همان سال نیز سفری به اسرائیل داشت و با نهادها و افراد بسیاری از جمله «مئیر جاودانفر» دیدار کرد. او با وجود اینکه به اسرائیل سفر کرد و عضو نایاک هم بود اما به استخدام پرس‌تی‌وی درآمد. سال ۱۳۹۰ محمدعلی شعبانی سردبیر نشریه انگلیسی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام که فصلنامه شورای روابط خارجی (Iranian Review of Foreign Affairs) نام داشت، شد؛ فصلنامه‌ای که پیش از شعبانی، سیدحسین موسویان سردبیری آن را برعهده داشت. پس از انتخاب حسن روحانی در سال ۹۲ به‌عنوان رئیس‌جمهور، شعبانی به حلقه اطرافیان رئیس‌جمهور از جمله اسماعیل سماوی، خواهرزاده روحانی نزدیک شد و توانست جایی در تیم هسته‌ای برای خود باز کند. شعبانی به دلیل همکاری‌های گسترده‌ای که با رسانه‌های مطرح جهان از جمله «نیویورک تایمز، گاردین، بلومبرگ، کریستین ساینس مانیتور، اکونومیست، الجزیره، خبرگزاری فرانسه، سی‌ان‌ان، لوب‌لاگ، نشنال اینترست و بی‌بی‌سی» داشته است، در تیم هسته‌ای مسؤولیت اطلاع‌رسانی و روابط عمومی را بر عهده گرفت و اعتماد اعضای اصلی تیم مذاکره، بویژه محمدجواد ظریف را جلب کرد».هر چند شعبانی این روزها در لندن زندگی می‌کند اما کماکان دسترسی قابل توجهی به اخبار داخلی ایران دارد و در بسیاری از مواقع اخباری را از فعل و انفعالات مقامات داخلی ایران و دیدارهای خارجی‌شان منتشر می‌کند که خبرنگاران داخلی نیز با تاخیر در جریان این اخبار قرار می‌گیرند و این نشان از ارتباطات این فرد با منابعی درون دستگاه سیاست خارجی کشورمان دارد. برای نمونه، چندی قبل، پیش از آنکه وزارت امور خارجه از سفر وانگ یی، وزیر خارجه چین به کشورمان خبر بدهد شعبانی در صفحه توئیتر خود خبر این سفر و حتی دیدار وانگ یی با علی لاریجانی را منتشر کرد. این جاسوس دوتابعیتی همچنین پیش از آنکه وزارت امور خارجه خبر از سفر ظریف به کشورهای آسیای مرکزی دهد، با انتشار توئیتی ضمن اعلام این خبر اعلام کرد وزیر امور خارجه به علت این سفرها در مذاکرات وین حضور نخواهد داشت. این میزان ارتباط میان این عنصر دوتابعیتی با منابع داخلی وزارت امور خارجه مساله‌ای نیست که براحتی بتوان از آن چشم‌پوشی کرد. با وجود تمام این سوابق اما نه‌تنها ظریف نظر نامساعدی پیرامون این چهره دوتابعیتی که مسؤول امور رسانه‌ای مذاکرات نیز شده بود نداشت که حتی در مجلس شورای اسلامی از وی به عنوان «وطن‌پرست» یاد کرد و زمانی که شهریور سال 97 در پاسخ به پرسش یکی از نمایندگان که از وی درباره چرایی حضور ۴ فرد دوتابعیتی شامل عبدالرضا دری‌اصفهانی، سیروس ناصری، مشکان مشکور و محمدعلی شعبانی پرسیده بود، گفت: در وطن‌پرستی و توجه به منافع ملی این افراد تردید نداریم. وزیر امور خارجه همچنین درباره شعبانی گفت: آقای شعبانی نیز هیچ‌گاه در مذاکرات حضور نداشتند و از وی به عنوان کمک در روابط عمومی استفاده می‌شد؛ کمک بسیار خوبی هم کردند. 

با تمام این اوصاف انتخاب وین به عنوان شهری که مرکز عملیات‌های سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی به حساب می‌آید برای نشست کمیسیون مشترک برجام تردیدهای زیادی را ایجاد کرده است. شاید در روزهایی که وزیر امور خارجه حتی نه در پشت پرده‌ها که به صورت علنی علیه یک سریال تلویزیونی به خاطر نشان دادن چهره یک جاسوس دوتابعیتی حمله می‌کند و تلاش خود را معطوف به توقف پخش این سریال می‌کند پیگیری مذاکرات در چنین بستری بتواند ظن افکار عمومی را بیشتر برانگیزد؛ ظنی که البته پشتوانه زیادی دارد و برای آن می‌توان به لیست بلندی از نفوذ جاسوس‌های دوتابعیتی در بدنه تیم مذاکره‌کننده در سال‌های اخیر اشاره کرد. آیا موقعیت وین برای مذاکرات حضوری در شرایط کرونایی جهان نشان از کلید خوردن پروژه‌ای دیگر  دارد؟