قاسم محبعلی: به نفع ایران است که از فرصت ایجادشده استقبال کند/ امیدوارم ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف نکند
تحلیلگر مسائل بین الملل گفت: امیدواریم ایران نظارت‌های آژانس را کاهش ندهد و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف نکند زیرا به مفهوم آن است که ایران از برجام خارج شده و ممکن است حتی پرونده ما را به شورای امنیت برگرداند. در صورتی که چنین شود نیز از آنجا که ادامه برجام نیاز به یک قطعنامه جدید دارد و صدور این قطعنامه نیز بعید است، باید برجام را خاتمه‌یافته تلقی کرد
به گزارش دیده بان ایران؛ یک بار دیگر چشم دنیا به برجام است تا ثابت شود از طریق دیپلماسی و گفت‌وگو می‌توان مسائل و مشکلات را هر قدر هم که پیچیده و چالش‌ساز باشند، حل کرد. از این همین‌رو است که رافال گروسی دبیرکل آژانس بین‌المللی شخصا به تهران آمد تا طی گفت‌وگو با مقامات ایرانی از جمله محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه و صالحی رییس سازمان انرژی اتمی ایران نگرانی‌ها و ابهامات پدیدآمده را رفع کند؛ گفت‌وگوهایی که کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، بعد از انجام آن، در صفحه توئیتر خود نوشت: ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت‌وگوهای مفیدی را بر اساس احترام متقابل داشتند .
این دومین سفر گروسی به ایران است و در حالی انجام می‌شود که ضرب‌الاجل مجلس ایران برای پایان دادن به اجرای پروتکل هسته‌ای همین سه‌شنبه (فردا) پایان می‌یابد. او که یک بار هم در شهریورماه به دعوت مقامات ایرانی به تهران سفر کرده بود، این بار در شرایطی خاص آمده و متعهد شده که بی‌طرفی، استقلال و حرفه‌ای‌گری را اصول اساسی کار آژانس قرار دهد و آمده تا درباره آخرین تحولات در فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب کاهش تعهدات برجامی گفت‌وگو کند.
همزمان با این سفر، دنیا به تکاپو افتاده و همه از امیدواری به ثمربخشی رایزنی‌های این یکی دو روزه می‌گویند. شاهد آنکه نشریه بریتانیایی ساندی‌تایمز در گزارشی مدعی شد که رییس‌جمهور آمریکا در حال بررسی لغو تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران است.
این نشریه در ادامه با اشاره به تاکید ایران بر لزوم رفع کامل تحریم‌ها نوشت نشانه‌هایی از رفع این تحریم‌ها وجود دارد هرچند دولت بایدن اصرار دارد ابتدا باید یک نشست در چارچوب ۱+۵ با حضور ایران برگزار شود.
آنچه تحت عنوان تلاش بایدن برای بازگشت به برجام تعبیر شده در حالی است که رییس‌جمهور دموکرات آمریکا از همان دوران تبلیغاتی انتخاباتی گفته بود به برجام خواهد برگشت، در یک ماه گذشته قدری دست دست کرد اما در نهایت چند اقدام مهم انجام داد. حالا دیگر آمریکا درخواست خود به سازمان ملل برای فعال کردن مکانیسم ماشه را پس گرفته است، موانع تردد دیپلماتهای ایرانی در آمریکا را برداشته و از پیشنهاد اروپا برای حضور در کمیسیون مشترک نیز استقبال کرده است.
درست است که برخی در تهران این اقدامات را نمایشی خوانده و سعی دارند با بیانیه نوشتن و تجمع برگزار کردن، مانع از حرکت این قطار در ریل درست شوند اما اغلب کارشناسان و متخصصان امر بر این باورند که گام‌های آمریکا قابل اعتناست و دیپلماتهای ایرانی نیز نباید فرصت را از دست بدهند.
قاسم محبعلی کارشناس مسائل بینالملل در گفت‌وگو با «جهان صنعت» سفر رافائل گروسی به تهران در آستانه اجرای مصوبه مجلس از سوی دولت ایران و کاهش نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از اهمیت ویژه‌ای برخوردار دانست و گفت: «البته نباید انتظار داشت که در این سفر یک پیام سیاسی منتقل شده و گروسی نقش یک واسطه و میانجی را ایفا کند.»
وی تاکید کرد: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیرکل آن کار حرفه‌ای و فنی انجام داده و از عملکرد هسته‌ای ایران گزارش تهیه می‌کنند؛ گزارشی که در آژانس، شورای حکام و شورای امنیت مورد بررسی قرار خواهد گرفت و اگر حاکی از عدم پایبندی ایران به تعهدات برجامی باشد حتما با واکنش‌هایی همراه است.»
این دیپلمات پیشین همچنین گفت: «در شرایط فعلی با توجه به فرصتی که ایجاد شده تا آمریکا به برجام برگردد، بهتر است و به نفع ایران است که اقداماتی انجام داد تا تسهیل‌کننده بازگشت آمریکا نیز باشد چراکه هم در منطقه و هم در داخل آمریکا بسیاری به دنبال یک بهانه هستند تا دولت بایدن را تحت فشار بگذارند و بازگشت به برجام را دشوار کنند. این بازگشت اما از آنجا که به نفع ماست باید مورد استقبال قرار گیرد.»وی همچنین ابراز امیدواری کرد که ایران از روز سه‌شنبه مصوبه مجلس تحت عنوان اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها را اجرایی نکرده و تعهدات برجامی خود را نکاهد. وی گفت: «امیدواریم ایران نظارت‌های آژانس را کاهش ندهد و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف نکند زیرا به مفهوم آن است که ایران از برجام خارج شده و ممکن است حتی پرونده ما را به شورای امنیت برگرداند. در صورتی که چنین شود نیز از آنجا که ادامه برجام نیاز به یک قطعنامه جدید دارد و صدور این قطعنامه نیز بعید است، باید برجام را خاتمه‌یافته تلقی کرد.»محبعلی در پاسخ به اینکه با توجه به مواضع اعلامی ایران و فشاری که طیف تندرو به دولت برای اجرای مصوبه مجلس می‌آورد، چطور می‌توان به اتخاد تصمیماتی در راستای تسهیل مسیر احیای برجام امید داشت گفت: «به هر حال دیپلماسی در همین زمان‌ها کارکرد دارد. باید دید که در این روزها چه پیام‌هایی منتقل می‌شود و آیا ایران و آمریکا می‌توانند در یک تفاهم گام به گام و یا به صورت همزمان، به احیای برجام کمک کنند. این مساله اهمیت بسیاری دارد زیرا در غیر این صورت آمریکا به برجام برخواهد گشت و اگر گزارش آژانس نیز حاکی از نقض تعهدات برجامی از سوی ایران باشد عملا برجام پایان خواهد یافت و این اتفاق خوبی نیست.»
وی در تشریح تبعات اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها نیز گفت: «همان‌طور که دولت مخالف بود و این مصوبه را سازنده نمی‌دانست، اجرای این مصوبه نمی‌تواند منافع ایران را تامین کند. موضوع توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی مساله را بسیار پیچیده خواهد کرد. دلیلش نیز این است که حتی اگر ایران کاملا از برجام خارج شود، این موضوع کمکی به لغو تحریم‌ها نخواهد کرد و حتی موجب بازگشت تحریم‌های سازمان ملل نیز خواهد شد.»
این کارشناس مسائل بینالملل تاکید کرد: «راه‌حل لغو تحریم‌ها فقط مذاکره و تفاهم دوطرفه است به خصوص در شرایط فعلی که دولت آمریکا نیز علاقه‌مند است به برجام برگردد. اصرار بر اجرای این قانون تنها وقتی توجیه دارد که ایران هدفی غیر از لغو تحریم‌ها داشته باشد که آن هم خودش با خطراتی مثل جنگ و درگیری همراه است.»
تندروی‌های هدفمند
درست در این شرایط حساس که یک گام اشتباه می‌تواند این همه سال مذاکره و چانه‌زنی به نتیجه رسیده در قالب برجام را به باد دهد، برخی در ایران اصرار دارند که ایران گام‌های طرف غربی را نادیده گرفته و همان طور که مجلس یازدهمی‌ها تکلیف کردند اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرده و باقی قضایا که قطعا تبعات بسیاری در پی خواهد داشت.
شاهد نیز آنکه ۲۲۶ نماینده مجلس همزمان با سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران در بیانیه‌ای با استناد به طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» یادآور شدند که مسوولان دولتی ایران در صورت عدم رفع تحریم‌ها باید از پنجم اسفند ماه اجرای پروتکل الحاقی را متوقف و بازرسی‌های آژانس بین‌المللی را صرفا محدود به نظارت‌های پادمان کند.
تجمع هرچند کم‌شمار برخی جوانان احتمالا دانشجو که دیروز و همزمان با سفر گروسی، مقابل سازمان انرژی اتمی گردهم آمده بودند تا نسبت به عملکرد آژانس در قبال ایران اعتراض کنند نیز شاهد دیگری بر این مدعا است.
اظهارات تند و تیز آقایان و خانم‌های نماینده درباره ضرورت خروج از اجرای پروتکل الحاقی که از دیروز تا حالا به شکل رقابتی و پی‌درپی بیان می‌شود را نیز باید به این سیاهه افزود.
موضعگیری در تنگنا
موضعگیری برای دولتی‌ها، در این شرایط که از یک سو همه هم و غم خود را صرف تامین منافع ملی کرده و از سوی دیگر توسط برخی که منافع جناحی خود را بر هر امر اولی می‌بینند، تحت فشار هستند، حتما سخت است. شاهد این مدعا اظهارات دیروز عباس عراقچی معاون وزیر خارجه کشورمان است که هم اقدامات اخیر آمریکا را «قابل توجه» می‌داند و هم تاکید می‌کند که «سفر گروسی هیچ ارتباطی به تصمیم ایران ندارد و این تصمیم اجرا خواهد شد.»معاون سیاسی وزیر امور خارجه همچنین به اقدام اخیر آمریکا در خصوص نوشتن نامه به رییس شورای امنیت اشاره کرد و در این باره افزود: «اقدامی که آمریکا در شورای امنیت انجام داد و نامه‌ای به رییس این شورا نوشت و تمام نامه‌های قبلی دولت ترامپ را پس گرفت، درست است آثار عملیاتی در رفع تحریم‌ها ندارد ولی بیشتر از یک اقدام نمادین است. این اقدام، یک اقدام سیاسی قابل توجه است که هم بعد سیاسی و هم بعد حقوقی دارد. اینکه آمریکا رسما به اشتباه خود در رابطه با برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ اقرار و آن را مکتوب و ارائه کند و به نوعی توبه از اقدام‌های گذشته کند، ارزش سیاسی و حقوقی خود را دارد اما وقتی به بحث تحریم‌ها می‌رسد ارزشی ندارد.»
عراقچی با تاکید بر اینکه آنچه برای ما ملاک است رفع تحریم‌هاست، افزود: «آمریکا نباید این کار را می‌کرد اما زمانی که این کار را کرد به نوعی توبه از سیاست غلط گذشته است، ولی برای ما تعهد برجامی آمریکا نیست و برای ما آنچه ملاک است رفع تحریم‌هاست. اگر آمریکا اقدام‌های نمادین انجام می‌دهد، حداکثر می‌تواند انتظار اقدام‌های نمادین داشته باشد و وقتی می‌گوییم عمل در مقابل عمل، عمل آنها لغو تحریم و عمل ما بازگشت به تعهدات است. از نظر ما ملاک لغو تحریم‌هاست و اگر این اتفاق نیفتد که ظاهرا چنین است، اقدام پنجم اسفندماه انجام و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف می‌شود.»
زمان مذاکره
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان اما دیروز و همزمان با سفر مدیرکل آژانس به تهران و افزایش امیدواری‌ها به احیای برجام از زمان انجام مذاکره گفت. او در گفت‌وگویی با پرس‌تی‌وی تاکید کرد که «ما تنها زمانی وارد مذاکره می‌شویم که تحریم‌ها لغو شود و رفتار آمریکا تغییر کند.»
او به بلوکه بودن پول‌های ایران به خاطر سیاست‌های آمریکا و نقش این کشور در کاهش تاملات اقتصادی دنیا با ایران اشاره کرد و به نوعی انتظارات ایران از آمریکا را شرح داد.
وی در پاسخ به سوالی درباره احتمال خروج ایران از برجام تاکید کرد که ایران نیازی به این کار ندارد. آمریکا باید بداند که ما نیازی به خروج از برجام نداریم و می‌توانیم از حقوق خود در توافق بهره ببریم. ما توافق نکردیم که آن را کنار بگذاریم. ما مذاکره کردیم که به تعهداتمان عمل کنیم. ما طبق مفاد برجام حق داریم که از اجرای تعهداتمان عقب بنشینیم.ظریف گفت: ما درخواست‌های زیادی داریم و خواهان اقدام عملی از سوی آمریکا هستیم، نه حرف. اما اکنون مشکل این است که بایدن در حال دنبال کردن سیاست‌های ترامپ است، نه اوباما.
امیدواری خارجی‌ها
همزمان با اصرار ایرانی‌ها به انتظار برای اقدام عملی آمریکا و نپذیرفتن هر اقدامی کمتر از لغو تحریم، شاهد افزایش امیدواری به حل و فصل موضوع برجام در دنیا هستیم. از طرف‌های برجامی گرفته تا کشورهای منطقه با در نظر گرفتن تحولات اخیر به احیای برجام خوش‌بین شده‌اند و این خوش‌بینی‌ها مایه امیدواری مردم ایران نیز هست.
استفن کلمنت، سفیر و نماینده دائم اتحادیه اروپا نزد سازمان‌های بین‌المللی گفت که این اتحادیه از تلاش‌های مدیرکل برای دستیابی به تفاهم درباره تداوم نظارت‌های ضروری آژانس در ایران، حمایت می‌کند.
پیش‌تر «جوسپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزارت امور خارجه اتریش هم سفر مدیرکل آژانس به تهران را مهم ارزیابی کرده و از تلاش‌های وی حمایت کردند.
مثلا آناتولی آنتونوف سفیر روسیه در واشنگتن با استقبال از رویکرد دولت جدید آمریکا درخصوص بازگشت به برجام، ابراز امیدواری کرده که در دولت جو بایدن پیشرفت خوبی در این مسیر حاصل شود.
دیگر کشور امیدوار به ختم به‌خیر شدن این ماجرا نیز عراق است. نخست‌وزیر پیشین این کشور می‌گوید که جو بایدن برای حل مساله هسته‌ای با ایران وارد مذاکره خواهد شد. مالکی در گفت‌وگوی خود با رای‌الیوم همچنین خاطرنشان کرده که «اگر هر یک از طرف‌های ایرانی یا آمریکایی از ما بخواهند که برای حل بحران میان دو کشور ورود کنیم، ما مانعی نخواهیم داشت و این مساله به سود عراق نیز خواهد بود.»
منبع: جهان صنعت
