چرا نباید شیر پاستوریزه را بجوشانیم؟
دکتر محمدرضا کوشکی - دانشیار گروه و مدیر فناوری‌های انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور: « جوشاندن شیر پاستوریزه برای علمی نیست، حتی برای چند دقیقه؛ ارزش غذایی شیر به شدت کاهش پیدا می‌کند و برخی مواد آن از جمله کلسیم تغییر ماهیت می‌دهد بنابراین جوشانیدن شیر بیش از آنکه سود داشته باشد ضرر دارد »
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ دکتر محمدرضا کوشکی - دانشیار گروه و مدیر فناوری‌های انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور - در پاسخ به این سوال که چرا برخی شیرهای پاستوریزه آبکی هستند، گفت: این سوال بسیاری از مردم است، لازم است بدانیم به دلیل تغذیه‌ای و نیاز مصرف کننده و طبق استاندارد ملی ایران شیرهای پاستوریزه به شیرهای بدون چربی، کم چرب، نیم چرب و پر چرب تقسیم بندی شده‌اند.
بر همین اساس شیرهایی که آبکی هستند تنها چربی آن‌ها حذف یا کاهش داده شده است. واضح است این نوع شیرهای پاستوریزه غلظت کمتر و حالت رقیق‌تری داشته باشند. در شیرهای سنتی، چربی را از شیر جدا نمی کنیم که این مسئله موجب غلظت بیشتر و خوشمزه تر بودن شیر می‌شود.
دانشیار گروه و مدیر فناوری انستیتو و دانشکده در ادامه با بیان اینکه جوشاندن شیر غیرعلمی و غیر منطقی است، بیان کرد: به طور معمول شیر را نباید جوشاند، چون که این کار غیرعلمی و غیرمنطقی است و به دلیل اینکه از زمان لوئیس پاستور تا کنون انواع دستگاه پاستوریزاتور ساخته شده است تا شیر طی فرایندی بدون استفاده از دست ۷۲ درجه سانتیگراد حرارت به مدت ۱۵ ثانیه و بلافاصله تا ۵ درجه خنک و بسته بندی می شود. این شیر هیچ گونه عارضه ای برای انسان ندارد.
کوشکی گفت: پاستوریزاسیون همه باکتری‌هایی که برای انسان بیماری زا هستند را نابود می‌کند. بنابراین دلیل ندارد که شیر را ۱۰۰ درجه برای چندین دقیقه بجوشانیم. چون که ارزش غذایی شیر کاهش پیدا می‌کند و برخی مواد آن تغییر ماهیت می دهد که صلاح نیست.
وی افزود: در شیر پاستوریزه، برخی باکتری ها مقاوم به حرارت در داخل آن باقی می مانند که نباید بیش از 3 تا ۵ روز نگهداری شود و در زمان تعیین شده تا مصرف باید در یخچال نگهداری شود. بنابراین به هیچ وجه نمی توان گفت که با جوشاندن شیر همه میکروب ها از بین می رود زیرا امکان اینکه بتوانیم دمای جوش را فوری به ۵ درجه برسانیم نداریم و نکته دیگر اینکه به طور حتم آلودگی ثانویه بوجود می آید. افزون بر این، جوشاندن ارزش غذایی این ماده غذایی مهم را کاهش می‌دهد.
عضو هیئت علمی گروه تحقیقات صنایع غذایی کشور در پاسخ به این سوال که آیا در شیر استریلیزه مواد نگهدارنده وجود دارد، اظهارکرد: به هیچ وجه در شیر استریلیزه هیچ گونه مواد نگهدارنده وجود ندارد چون استاندارد ملی اعتقاد دارد که مجاز به استفاده از هر چیزی که بتواند نگهداری شیر استریلزه را بیشتر کند، نیستیم.
کوشکی افزود: اگر بخواهم اشاره ای کنم که چرا ماندگاری شیر استریلیزه بیشتر است، باید بیان کنم که این شیرها ۴ تا ۶ ماه در ایران و در خارج از کشور یکسال تا دو سال نیز می تواند ماندگاری داشته باشد. این ماندگاری به دلیل این است که این شیر در ابتدا، در مدار بسته گرم و استرلیزه می شود. یعنی به مدت ۲ ثانیه، حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ درجه سانتیگراد حرارت می‌بیند سپس یکنواخت، خنک و به طور استریل بسته بندی می‌شود.
دانشیار گروه و مدیر فناوری‌های دانشکده تغذیه و صنایع غذایی، انستیتو تحقیقات تعذیه‌ای و صنایع غذایی کشور بیان کرد: بنابراین طبیعی است که هوا در شیر نیست و هیچ گونه آلودگی هم وجود ندارد و در این صورت می‌توان شیر را تا مدت‌ها نگهداری کرد. بنابراین این تصور که انواع شیرها مواد نگهدارنده در آن است، چنین چیزی وجود ندارد.
بنا بر اعلام روابط عمومی انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور، وی در پاسخ به سوال دیگر مبنی بر این که آیا ارزش غذایی شیر سنتی (صنفی) و فرآورده های لبنی غیر پاستوریزه از شیر و فراورده‌های لبنی پاستوریزه بیشتر است، گفت: پاسخ من به این سوال خیر است. چرا که شیر اولیه که از دام تولید می شود. ترکیبات آن برای هر دو شیر سنتی و پاستوریزه یکسان است.
بخشی از تولید شیر وارد شیر سنتی می شود و شاید نیمی از شیر به این شکل وارد شود. بخش دیگر آن وارد کارخانجات صنعتی می شود که پاستوریزه، استریلیزه و… می‌شوند. شیر اولیه خواص و ارزش غذایی یکسان دارد. تنها تفاوت شیر صنفی با شیر صنعتی دارا بودن چربی کامل در شیر صنفی است.
