نشانه‌های اصلی کودکان بیش فعال چیست؟

به گزارش دیده بان ایران؛ وقتی کودک وارد بازه سنی چهار سالگی می‌شود سیگنال‌هایی متفاوت از قبل به محیط اطراف خود می‌فرستد و از این رو ممکن است والدین به اشتباه تصور کنند فرزندی بیش فعال دارند. اختلال کم توجهی - بیش فعالی یا همان ADHD، یک اختلال رفتاری رشدی و شایع ترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است اما نشانه‌هایی دارد و به راحتی نمی‌توان به کودکی که بمب انرژی است، برچسب بیش فعال زد.

درواقع علت بیشتر مبتلایان به عارضه بیش فعالی هنوز روشن نیست؛ ولی گمان می‌رود که جزو بیماری‌های چند عاملی با ریشه ژنتیکی و در ارتباط با محیط باشد. کودک بیش فعال معمولاً دقت و تمرکز بر روی یک موضوع را نداشته و یادگیری در او کند است و در مقابل از فعالیت بدنی غیر معمول و بسیار بالا برخوردار است.

پسران بیشتر از دختران بیش فعال می‌شوند

این اختلال به میزان سه تا پنج برابر در پسران نسبت به دختران شایع تر است. اگر در دوران نوزادی یعنی چهار هفته اول تولد کودک با مشکل تغذیه یا بهداشتی روانی مواجه باشد یا اگر مادر در دوران بارداری سیگار یا الکل مصرف کند این افراد بیشتر در معرض خطر بیش فعالی قرار دارند.

تحقیقات نشان می‌دهد وقتی کسی در دوران حاملگی، نوزادی و کودکیش در معرض دود سیگار والدینش قرار گرفته باشد، شدیداً در معرض ابتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه ADHD خواهد بود.

بر اساس اطلاعات درج شده در کتاب «خشت اول؛ از چهار تا هفت سالگی» که زیر نظر موسسه فرهنگی منادی تربیت وابسته به وزارت آموزش و پرورش منتشر شده است، در ۲۵ درصد از خانواده هایی که یک عضو بیش فعال دارند؛ فرزند بعدی نیز بیش فعال خواهد شد.

همچنین تحقیقات دیگری ثابت کرده که اگر یکی از دوقلوها به بیش فعالی مبتلا باشد، ۸۲ درصد احتمال ابتلای قلو دیگر نیز وجود دارد. تشخیص اختلال ADHD اگر به درستی و به موقع صورت نگیرد، علائمش تا بزرگسالی میتواند ماندگار باشد و در عملکرد تحصیلی، شغلی، اجتماعی، جنسی و کارکردهای دیگر اختلال ایجاد کند.

در چه سنی می‌توان بیش فعالی را تشخیص داد؟

حدود ۳ تا ۵ درصد کودکان قبل از هفت سالگی به بیش فعالی مبتلا می شوند. عامل ژنتیکی این عارضه بیشتر در پدران کودکانی که دچار بیش فعالی هستند وجود دارد؛ اما عوامل محیطی نیز بر افزایش شدت این عارضه بسیار مؤثر هستند. در حال حاضر میانگین سن تشخیص این اختلال حدود شش سال و در موارد حادتر، حدود ۴.۵ سالگی است ولی تشخیص تا این سن دیر است و والدین باید با دانستن علائم آن زودتر این اختلال را تشخیص بدهند.

می‌توان گفت بیش فعالی ۷۰ تا ۸۰ درصد از شرایط ژنتیکی نشات می گیرد، بنابراین ژنتیک حرف اول را در این اختلال می‌زند پس وقتی تا این اندازه ژن تأثیرگذار است قطعاً با بررسی علائم این اختلال در والدین و تطبیقش با خصوصیات نوزاد می شود این اختلال را زیر یک سالگی تشخیص داد.

بیش فعالی در نوزاردی

بچه‌هایی که در دوران کودکی تشخیص ADHD در موردشان داده می شود، در دوران نوزادی هم علائم این چنینی داشته‌اند. معمولاً موقع تولد وزن کمی دارند، بد غذا هستند، بد خواب‌اند و نسبت به خواب مقاوم‌اند. خلق وخوی دشواری دارند به این معنی که با تغییرات دیر سازگار می شوند. معمولاً قبل از ۱۲ ماهگی راه می افتند و مدت سینه خیز رفتن و چهار دست و پا راه رفتنشان خیلی کوتاه است. خیلی سریع به راه می‌افتند و به لحاظ گفتاری هم جلوترند و در یک سالگی می‌توانند جمله بگویند.

نشانه‌های اصلی بیش فعالی چیست؟

حدود سه دهه است که اختلال بیش فعالی با سه نشانه اصلی یعنی کمبود توجه، بیش فعالی و تکانشگری تعریف می‌شود.

نوع اول بیش فعالی؛ نقص توجه

نوع اول افرادی هستند که فقط نقص توجه دارند، این گروه عمدتاً خیلی زود از خواندن و نوشتن یا هر فعالیتی که نیاز به توجه و تمرکز دارد خسته و کلافه می‌شوند، موقع نشستن و انجام دادن تکالیف مدام این پا و آن پا می‌کنند و اصطلاحا «وول» می‌خورند. فعالیت‌های عملی و حرکتی را به فعالیت‌هایی که نیاز به توجه و تمرکز دارند ترجیح می‌دهند و انجام بازیهایی مثل پازل برایشان سخت است. بیشتر به بازی‌هایی مثل لِگو علاقه دارند، به تنهایی و به صورت خودکار تکلیفشان را انجام نمی‌دهند و معمولاً نیاز است که خانواده به آنها ساختار بدهد و مدیریتشان کند.

این افراد درکی از زمان ندارند و دقیقه نودی هستند، کارهایشان را نصفه و نیمه رها می‌کنند، سر کلاس معمولاً حوصله شان زود سر می‌رود و خسته می‌شوند. چند دقیقه اول را با معلم هستند و بعد یا خیال پردازی می‌کنند و یا با یک چیزی ور می‌روند، یا با کنار دستشان پرحرفی می‌کنند و با کوچکترین محرکی حواسشان از کاری که در حال انجام آن هستند، پرت می‌شود.

بیش فعال و در عین حال باهوش

معلمان اصولاً شکایتشان این است که این‌ها خیلی بی دقت و حواس پرتند در دیکته یک سری اشتباهاتی مثل حرف جا انداختن، فراموش کردن نقطه یا دندانه و.... دارند، معمولاً دست خط بدی دارند چون فقط می‌خواهند هول هولکی بنویسند که تمام بشود. در عین حال خیلی باهوشند و مطلب را زود یاد می‌گیرند و به همین خاطر تکرار مطلب از طرف معلم خسته شان می‌کند. معمولاً شلخته و بی نظم‌اند و وسایلشان را زیاد جا می گذارند یا گم می‌کنند.

نوع دوم بیش فعالی؛ جنب و جوش زیاد

نوع دوم آنهایی هستند که معمولاً جنب وجوش زیادی دارند، یک جا بند نمی‌شوند و آرام و قرار ندارند. انگار به یک موتور در حال حرکت وصلند، مقاومت بالایی در مقابل خوابیدن دارند و دوست دارند شب ها بیدار بمانند. از در و دیوار بالا می روند، آسیب‌های فیزیکی و زخم و کبودی زیادی بخاطر همین جنب و جوش زیاد روی دست و پاهایشان هست، خیلی عجول هستند و آستانه تحملشان پایین است و انتظار کشیدن، رعایت نوبت یا ایستادن در صف خیلی برایشان سخت است. این افراد پرحرف‌اند و مدام وسط حرف دیگران می‌پرند و نمی‌گذارند طرف مقابل حرفش را تمام کند. این بچه ها در مهارت‌های اجتماعی دوست دارند در بین همسالانشان رییس یا رهبر باشند.

نوع سوم بیش فعالی؛ ترکیب نقص توجه و جنب و جوش

افرادی که در نوع سوم بیش فعالی قرار می‌گیرند ترکیبی از علائم یاد شده را دارا هستند و بیشتر افرادی که ADHD دارند جز این دسته هستند.

بیش فعالی چطور درمان می‌شود؟

روش درمان این بیماری می‌تواند روان درمانی یا درمان دارویی به تنهایی و یا ترکیبی از اقدامات دارویی با اقدامات روان درمانی باشد. درمان‌های غیردارویی این بیماری شامل کاردرمانی، گفتار درمانی و درمان شناختی رفتاری، خانواده درمانی، مداخله در مدرسه، آموزش مهارتهای اجتماعی، آموزش مدیریت والدین و نوروفیدبک می‌شود. همچنین اخیراً بهبود بیماری ADHD از طریق بازی با کودک (بازی درمانی) نیز در بین متخصصین رواج یافته است. بازیهای درمانی اصول درمانی زیادی را در بر می گیرند و به بچه ها کمک می‌کنند تا درباره مشکلاتشان گفتگو کنند.