تاخت و تاز آنفلوآنزا/ ۵۰درصد تست‌های آنفلوآنزا مثبت است درحالی که هنوز به دوره پیک بیماری نرسیده‌ایم
آنفلوآنزا از کرونا پیش افتاده و همه ما را غافلگیر کرده، اتفاقی که در اغلب کشورهای جهان با فروکش کردن کرونا رخ داده است. در آمریکا تعداد افرادی که بر اثر ابتلا به این ویروس در مراکز درمانی بستری شده اند طی یک دهه گذشته بی سابقه گزارش شده، موارد ابتلا به این بیماری تنفسی در انگلیس نیز به سرعت روند افزایشی پیدا کرده و میزان مراجعه سالمندان و کودکان کمتر از پنج سال در بیمارستان‌ها و بخش مراقبت‌های ویژه سریع‌ترین افزایش را داشته است.
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ آنفلوآنزا از کرونا پیش افتاده و همه ما را غافلگیر کرده، اتفاقی که در اغلب کشورهای جهان با فروکش کردن کرونا رخ داده است. در آمریکا تعداد افرادی که بر اثر ابتلا به این ویروس در مراکز درمانی بستری شده اند طی یک دهه گذشته بی سابقه گزارش شده، موارد ابتلا به این بیماری تنفسی در انگلیس نیز به سرعت روند افزایشی پیدا کرده و میزان مراجعه سالمندان و کودکان کمتر از پنج سال در بیمارستان‌ها و بخش مراقبت‌های ویژه سریع‌ترین افزایش را داشته است.
آنفلوآنزا یک عفونت ویروسی است که بینی، ریه و گلو را درگیر می‌کند و در فصل‌های سرد سال اوج می‌گیرد. این بیماری باعث ایجاد عفونت حاد تنفسی می‌شود که با سردرد ناگهانی، درد ماهیچه، تنگی نفس، تب و ضعف و بی حالی شدید نمایان می‌شود.
شیوع این بیماری امسال ۶ هفته زودتر از دوره معمول آغاز شده و از گذشته فراگیرتر است. سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت، اعلام کرده، روزانه ۳۰ هزار بیمار تنفسی به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند و ۱۲۰۰ نفر بستری می‌شوند که بالای ۵۰ درصد مراجعین، مبتلایان آنفلوآنزا؛ کمتر از ۱۰ درصد این بیماران مبتلا به کرونا و مابقی افراد نیز به سایر بیماری‌های تنفسی مبتلا هستند.
شیوع غافلگیر کننده آنفلوآنزا در میان کودکان
امسال این بیماری تنفسی، برخلاف سال‌های گذشته در میان کودکان شیوع بیشتری داشته و در هفته گذشته مدارس برخی استان‌ها در اردبیل و کردستان تعطیل شد. از جمله علل این موضوع از زبان سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت این است که «در دوسال گذشته تحت تأثیر پاندمی کرونا، موارد بهداشت فردی از جمله فاصله‌گذاری اجتماعی، پوشش ماسک، بهداشت دست‌ها
و … رعایت شده و البته مدارس نیز تا حدی تعطیل بوده و کلاس‌ها به صورت مجازی برگزار شده‌اند و به این ترتیب مواجهه کودکان با ویروس‌های تنفسی کمتر بوده و به همین دلیل نیز مستعدتر هستند که بیماری را با شیوع بیشتری بگیرند.» از سوی دیگر معلمان در گفت و گوبا ما تأکید می کنند که، وضعیت رعایت پروتکل های بهداشتی چندان رضایت بخش نیست و استفاده از ماسک به خاطر عدم الزام مدیران مدارس به حداقل رسیده است.
خانواده‌ها نیز به رغم ابتلای فرزندان به آنفلوآنزا و یا مشاهده علائم این بیماری، آنها را به مدرسه می‌فرستند و هنگامی که در کلاس درس ۲۰ تا ۳۰ دانش‌آموز کنار هم بنشینند وکلاس فاقد تهویه باشد و به‌علت سردی هوا پنجره‌ها را ببندند؛ در صورتی که حتی یک نفر هم مبتلا باشد، به سایر دانش آموزان این بیماری را منتقل می‌کند. این ویروس برای کودکانی که بیماری زمینه‌ای دارند می‌تواند خطرناک باشد. اخیرا پژمان بختیاری‌نیا، سرپرست معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز، اعلام کرده که سه نفر در این شهر در پی ابتلا به آنفلوآنزا جان خود را از دست داده‌اند.
برهمین اساس، توصیه معاون درمان وزارت بهداشت این است که «افراد مبتلا و علامت‌دار در محیط‌های عمومی حاضر نشوند.» مدیرکل سلامت وزارت آموزش و پرورش نیز به ایسنا گفته است که فعلا تعطیلی سراسری مدارس در دستور کار این وزارتخانه نیست.
یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش هم تأکید کرده که هیچ‌گاه تجربه تعطیلی به‌دلیل شیوع آنفلوآنزا را نداشته‌ایم و از مسئولین استان‌هایی که مدارس را تعطیل کرده اند، خواسته تا بررسی میدانی کنند که؛ «آیا احتمال ابتلا به آنفلوآنزا آنقدر زیاد است که دانش‌آموزان آسیب و لطمه ببینند؟ و اگر گزارش وزارت بهداشت نیز مبنی بر احتمال آسیب به دانش‌آموزان باشد، شرایط آموزش تغییر خواهد کرد.» وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده که اگر «تمام این موارد وجود داشته باشند، تعطیلی وجود ندارد. اگر واقعا دانش‌آموزان لطمه ببینند، ما راضی نخواهیم بود، بنابراین ممکن است که تعطیلی‌هایی به‌صورت محدود داشته باشیم، البته این به‌معنی تعطیل شدن درس و آموزش نیست و دانش‌آموزان با استفاده از شبکه شاد و آموزش مجازی تحصیل خود را بدون وقفه ادامه خواهند داد.»
در همین حال اعظم گودرزی، مدیرکل سلامت وزارت آموزش و پرورش به تدوین دستورالعملی پیرامون نکات بهداشت فردی و مواردی که باید در مدرسه رعایت شود، اشاره کرده که با همکاری و هماهنگی معاونت بهداشت وزارت بهداشت تنظیم شده و در حال مستند سازی برای ابلاغ به تمام ادارات کل آموزش و پرورش استان‌هاست تا بر اساس آن موارد آموزشی رعایت بهداشت فردی و نکات بهداشتی جدی‌تر گرفته شود.
مدیرکل دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه در سنوات گذشته هم آنفلوآنزا و سرماخوردگی وجود داشته و علتی برای تعطیلی مدارس نیست، می گوید: «سامانه‌ای را راه‌اندازی کرده‌ایم تا آمار را دریافت کنیم که هنوز به صورت مستند قابل احصا نشده. از ادارات کل و دانشگاه‌های علوم پزشکی آمار را دریافت و براساس آن برنامه ریزی‌های بعدی را انجام می‌دهیم. فعلا دستورالعملی مبنی بر تعطیلی مدارس ابلاغ نکرده‌ایم و در جلساتی هم که با وزارت بهداشت داشتیم فعلا تعطیلی مجاز نیست و دستورالعملی هم که ابلاغ خواهیم کرد، در راستای رعایت نکات بهداشتی خواهد بود.»
تدوین نظام جامع مراقبت از مدارس
با این وجود، خبرهایی از گوشه و کنار کشور به گوش می رسد که برخی استان‌ها به‌دلیل شیوع ویروس آنفلوآنزا، مدارس را در شهر‌های خود تعطیل کرده‌اند و کلاس های درس دانش‌آموزان با استفاده از شبکه شاد و آموزش مجازی برپاست، درحالی که متخصصان بیماری های عفونی می گویند، «مدارس باید زمانی تعطیل شود که طغیان بیماری در جایی رخ دهد و خطر گسترش و انتشار بیش از حد انتظار باشد. در حال حاضر هیچ مستندی که نشان دهد مدارس باید تعطیل شوند وجود ندارد.» این ها گزیده ای از اظهارات حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.
سوری در زمره متخصصانی قرار دارد که در اوج گیری کرونا نیز بر غیراثربخش بودن نسخه تعطیلی تأکید داشت. به گفته او، «اگر هم شرایط ویژه باشد باید آن را به عنوان گزینه آخر در نظر بگیریم. تعطیلی بسیار پر هزینه بوده و شانس کنترل اپیدمی در آن بسیار پایین است و نسبت به هزینه‌ای که برای آن می‌شود تأثیر چندانی نخواهد داشت. بنابراین بار ناشی از تعطیلی مدارس بسیار زیاد است و عوارضی که عدم آموزش بر وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می‌گذارد بسیار پر هزینه خواهد بود.»
مجامع جهانی سلامت نیز در این باره اشتراک نظر دارند که در یک اپیدمی، مدارس باید آخرین اماکنی باشند که تعطیل می‌شوند و از سوی دیگر در زمان بهبود وضعیت نیز اولین اماکنی باشند که بازگشایی خواهند شد. سوری اعتقاد دارد که ما در شیوع اپیدمی ها به جای تعطیلی «باید نظام جامع مراقبت از مدارس را تدوین کنیم تا بلافاصله طغیان‌های بیماری را در مدارس شناسایی کرده و برای کنترل آنها تلاش کنیم. از سوی دیگر نیاز است سطح خطر در کشور را سنجید و شاخص‌های آنها را ساده سازی کرد تا همه مدارس کشور بتوانند وضعیت خطر سلامت را بسنجند.»
مراجعه به مراکز جامع خدمات سلامت تحت پوشش وزارت بهداشت، توصیه اعظم گودرزی به دانش‌آموزانی است که دچار علائم آنفلوآنزا شده اند: «در این مراکز بررسی‌های لازم انجام و اگر دانش‌آموز نیاز به استراحت داشته باشد قطعا گواهی برای وی صادر شده و می‌تواند در منزل استراحت کند و بعد از مدت گفته شده، دو یا سه روز بعد با ماسک در مدرسه حضور یابد.»
همراه داشتن بطری آب و عدم تجمع در کنار شیرهای آبخوری مدارس و باز گذاشتن پنجره کلاس درس از دیگر توصیه ها و تأکیدات مدیرکل دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش خطاب به معلمان و دانش آموزان است. گودرزی درباره ضرورت تزریق واکسن آنفلوآنزا نیز می گوید: «اگر شخصی بیماری زمینه‌ای داشته باشد می‌تواند واکسن را تزریق کند، اما اینکه بگوییم لازم است همه ۱۶ میلیون دانش‌آموز ما مراجعه کرده و واکسن بزنند، خیر ، نیازی نیست. افراد پرخطر و دارای بیماری زمینه‌ای می‌توانند با رضایت والدین واکسن آنفلوآنزا را تزریق کنند.»
متخصصان هم بر تزریق واکسن برای سنین بالای ۶۰ سال و گروه‌ها و بیماران در معرض خطر تأکید کرده اند و همانطور که بهنام عرشی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت می گوید: چنانچه کودکی دارای بیماری زمینه‌ای باشد، شامل او هم می‌شود. اما در مجموع تزریق واکسن در کودکان مشکلی ندارد.
عرشی از دست‌اندرکاران مدارس می خواهد که در صورت مشاهده علایم سرماخوردگی و بروز تب در کودک سریع‌تر والدین را در جریان گذاشته و وی را مرخص کنند. او از دانش آموزانی که جزءگروه‌های پرخطر هستند، می خواهد که نسبت به تزریق واکسن اقدام کرده و سایر گروه‌ها نیز پوشش ماسک و شستن مرتب دست‌ها و رعایت فاصله اجتماعی را مد نظر داشته باشند.
گرچه افزایش تعداد مبتلایان به آنفلوآنزا نگرانی هایی را ایجاد کرده اما در حال حاضر اکثر موارد از نوع A است و تا این مقطع زمانی ویروس جهش نداشته و همان آنفلوآنزای فصلی است. عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی موجب شده موارد ابتلا به ویروس بیشتر شود، این در حالی است که ما هنوز به دوره پیک این بیماری نرسیده‌ایم. از سوی دیگر رقم دقیقی در مورد تعداد مبتلایان ارائه نمی شود، چرا که به گفته رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت «در اپیدمی مربوط به بیماری آنفلوآنزا «تمام شماری» نداریم و تنها از تعدادی از بیماران بستری که آن هم برای بررسی وضعیت ویروس‌شناسی و روند همه‌گیری نمونه‌گیری می‌کنیم، تست آنفلوآنزا گرفته می‌شود.» بهنام عرشی در گفت و گو با روزنامه دولت «ایران» تأکید می کند که تعداد واقعی موارد فوتی آنفلوآنزا نیز گزارش نمی‌شود، با این حال روند مرگ و میر بیماران تنفسی نسبت به یک هفته پیش تقریبا ثابت بوده و تنها ۲ درصد از بیماران تنفسی بستری که اغلب دارای بیماری زمینه‌ای و ریسک فاکتورهای دیگری بودند، فوت کرده‌اند.
آنتی بیوتیک تأثیری برای آنفلوآنزا ندارد
امسال پیش بینی شده که آنفلوآنزا در زمستان نیز همراه ما خواهد بود و شاید کمبود سرم و آنتی‌بیوتیک در کشور تشدید شود. اگرچه به گفته نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، وضعیت تأمین سرم نسبت به قبل بهتر شده، اما همچنان جزء اقلامی است که کمبود دارد و همچنان به صورت سهمیه‌ای و جیره‌بندی به داروخانه‌ها ارائه می‌شود. سیدعلی فاطمی می گوید: «در زمینه شربت سرماخوردگی کمبود داریم. کمبود شربت دیفن‌هیدرامین هم وجود دارد. برای تب بچه‌ها نه شربت استامینوفن و نه بروفن به اندازه کافی پیدا نمی‌شود. شیاف استامینوفن برای کودکانی که خیلی کوچک هستند و باید استامینوفن را به صورت شیاف استفاده کنند، نیز در داروخانه‌ها جزء اقلام خیلی کمیاب به حساب می‌آیند یا برای سرفه کودکان هم داروها کمبود دارند. بنابراین علاوه بر کمبودی که در حوزه آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد، کمبودهایی در سایر اقلام هم داریم.»
البته آنتی بیوتیک ها تأثیر بسزایی در بهبود شرایط بیماران ندارند. آنفلوآنزا در برخی موارد می تواند منجر به عفونت جانبی شود و شاید نیاز به آنتی بیوتیک باشد ولی در مجموع تأثیری ندارد. در همین زمینه دکتر مسعود یونسیان، اپیدمیولوژیست تأکید می کند: «درمان آنفلوآنزا مثل کووید تنها درمان های نگهدارنده است. کسی که به آنفلوآنزا مبتلا شد تنها باید مایعات مصرف کند و استراحت کند و اگر تب داشت تب براستفاده کند. اکثریت قریب به اتفاق موارد ابتلا به آنفلوآنزا، آنفلوآنزای فصلی است یعنی همان چیزی که هر سال می آید. آنفلوآنزا‌های فصلی نیاز به درمان دارویی ندارد و درمان ها نگهدارنده است. مایعات گرم و استفاده از بخور برای تخلیه راه های هوایی و اگر بیمار تب یا درد بدن دارد یک استامینوفن به عنوان مسکن استفاده
می کند ولی ما متأسفانه در مورد کرونا هم دیدیم که از ابتدا انواع و اقسام دارو ها را تجویز می کردند. درحالی‌که بعدا مشخص شد غیر از دگزامتازون که اتفاقا دارویی ارزان قیمت است که خودمان می ساختیم و اکسیژن که برای بیماران شدید لازم بود مابقی دارو ها یا اثر بخشی نداشتند و یا اثر بخشی آن ها محل تردید بود. در مورد آنفلوآنزا هم مردم به دلیل ترسی که دارند از همین قاعده تبعیت می کنند و بسیاری از پزشکان ما به دلیل نیاز القایی از طرف مردم که به آنها می گویند یک چیزی بنویسید و یک کاری بکنید، به این شیوه روی آورده اند.»
حمیدرضا جماعتی، دبیر کمیته علمی کشوری کرونا نیز به پزشکان و متخصصان توصیه کرده است که از تجویز بی رویه آنتی بیوتیک ها به خصوص آزیترومایسین باتوجه به فصل سرما و شیوع عفونت های ویروسی از جمله آنفلوآنزا، خودداری کنند چون آنتی بیوتیک ها تأثیر بسزایی در بهبود شرایط این بیماران ندارند و از سوی دیگر، این تجویز و مصرف بی رویه باعث ایجاد مقاومت های آنتی بیوتیکی و عوارض در برخی بیماران می شود.
احمد مهری، اپیدمیولوژیست از دیگر متخصصانی به شمار می رود که در اظهارات خود بر همین مسائل تکیه و تأکید کرده است. به گفته او، آنتی‌بیوتیک برای بیماران در مراحل اولیه بیماری نباید تجویز شود برای همین نیز وزارت بهداشت اخیرا در پروتکل‌های ابلاغی تجویز آنتی‌بیوتیک را در درمان بیماری آنفلوآنزا در مراجعه اول بیمار حذف کرده است.
