شیوع طاعون نشخوارکنندگان در ایران/ منشأ بیماری طاعون نشخوار کنندگان کجاست؟

به گزارش سایت دیده بان ایران؛ مهر ماه امسال بود که اولین موارد مبتلا به این بیماری در حیات وحش طالقان استان البرز جان برخی نشخوارکنندگان را گرفت و خطر شیوع آن به دام‌های شهری و سپس انسان‌ها نیز موجب نگرانی بسیاری از مردم شد. با این حال وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی اعلام کردند که این بیماری به انسان‌ها منتقل نمی‌شود. در همان زمان سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد که این بیماری در حال کنترل است. با این حال در ماه‌های بعدی دو موج دیگر از این بیماری نیز فرا رسید.

بیماری طاعون نشخوارکنندگان چیست؟

بیماری طاعون نشخوارکنندگان یک بیماری عفونی حاد ویروسی و کشنده در نشخوارکنندگان کوچک اهلی و حیات وحش است که با ایجاد واگیری و تلفات بالا، خسارات زیادی در این گونه دام‌ها به وجود می‌آورد. طاعون نشخوارکنندگان به نام‌های دیگری مانند طاعون بزی، Kata، طاعون گاوی کاذب، کمپلکس پنومو - آنتریت و سندرم استوماتیت، پنوموآنتریت نیز شناخته می‌شود.

عامل این بیماری نوعی ویروس به نام (Morbillivirus) بوده و به گفته بسیاری از کارشناسان وزارت بهداشت قابل انتقال به انسان نیست و تا بحال ابتلا انسان به این بیماری گزارش نشده است. در حالی که عامل بیماری طاعون نوعی باکتری به نام یرسینیا پستیس است که توسط جوندگان و کک (و گاهی کنه) به سایر حیوانات و انسان منتقل می‌شود.

تماس مستقیم بین دام‌های بیمار با دام‌های سالم مهمترین راه انتقال بیماری است. ترشحات مختلف بدن دام مانند ترشحات چشم، بینی، دهان و مدفوع آبکی حاوی مقدار زیادی ویروس هستند. ویروس از طریق ریز قطره‌های عفونی در هنگام عطسه، سرفه از دام‌های بیمار به دام‌های سالم انتقال می‌یابد. وجود ترشحات و تراوشات عفونی در محل زندگی دام مانند آبشخورها، آخور‌ها و بستر نیز می‌تواند یکی از راه‌های انتقال بیماری باشد.

آمار تلفات طاعون نشخوارکنندگان

در روز‌های گذشته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز اظهار کرد: متاسفانه از مهر ماه سال جاری تاکنون حیات وحش طالقان برای سومین بار درگیر شیوع طاعون نشخوارکنندگان کوچک شده و در مجموع تاکنون حدود ۶۰ رأس گونه کل و بز وحشی تلف شده است. این در حالیست که تنها در آبان ماه سال جاری حداقل ۸ استان کشور درگیر این بیماری بودند و مشخص نیست از آن تاریخ تا امروز چند رأس حیوان تلف شده‌اند.

رضا فرجی سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به مشاهده مواردی از این بیماری در هشت استان البرز، سمنان، فارس، یزد، چهارمحال‌وبختیاری، اصفهان، خراسان‌رضوی و خراسان‌شمالی، اظهار کرد: تلفات این بیماری از مهرماه تاکنون در استان البرز ۶۰ رأس، یزد ۵۰ رأس، فارس شش رأس، اصفهان ۳۰ رأس، خراسان رضوی ۴۲ رأس، سمنان یک رأس کل وحشی و در خراسان‌شمالی ۶۸ رأس کل و بز و قوچ و میش بوده است.

منشأ بیماری طاعون نشخوار کنندگان کجاست؟

فرجی همچنین در مورد دلایل شیوع این بیماری در ایران گفت: این بیماری تا دهه ۷۰ در کشور مشاهده نشده بود و از طریق قاچاق دام‌های اهلی وارد کشور شد. طاعون نشخوارکنندگان کوچک بین دام اهلی و حیات وحش مشترک است و اصلی‌ترین علت بروز این بیماری که عامل آن ویروس، تردد دام‌های واکسینه نشده در طبیعت، استفاده از آبشخور مشترک و عبور دام اهلی از محدوده حیات وحش به شمار می‌رود. با این حال به گفته وی در هشت سال آینده از طریق واکسیناسیون این بیماری در ایران ریشه کن خواهد شد.

خطری دام‌های اهلی را تهدید نمی‌کند

امین اسدی، معاون سازمان دامپزشکی کشور در گفتگویی با اشاره به اینکه در حال حاضر این بیماری تنها در حیات وحش وجود دارد و خطری دام‌های اهلی را تهدید نمی‌کند اظهار کرد: با توجه به اینکه دام‌های مردم آنچنان در حیات وحش حضور ندارند لذا این بیماری مسری به آن‌ها منتقل نمی‌شود.

وی افزود: سازمان دامپزشکی واکسن طاعون نشخوارکنندگان را به دام‌های اهلی کشور تزریق کرده است. در واقع این واکسن در مراحل ابتدایی پرورش حیوان به او تزریق می‌شود، لذا با توجه به این امر، برخلاف تصور رایج طاعون نشخوارکنندگان دام‌های مردم را درگیر نمی‌کند.

این دامپزشک ادامه داد: طاعون نشخوارکنندگان با توجه به اینکه بیماری ویروسی بوده، درمان سخت‌تری از پیشگیری دارد. بر همین اساس می‌بایست سازمان حفاظت محیط زیست واکسیناسیون را انجام می‌داد و عامل اصلی را شناسایی و امحا می‌کرد.

وی افزود: پیشگیری از طاعون نشخوارکنندگان در حیات وحش در حیطه کاری سازمان دامپزشکی نیست، اما در حوزه دامپزشکی می‌توان گفت در حال حاضر به دلیل ارتباط کم حیوانات اصلی و واکسیناسیون آن‌ها از ابتدای پرورش دام خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند.

امکان واکسیناسیون در حیات وحش نیست

گفته‌های اسدی در حالی است که به گفته فرجی منشأ اصلی این بیماری در حیات وحش دام‌های اهلی بوده است. از سوی دیگر حامد ابوالقاسمی، کارشناس حیات وحش در گفتگو با جامعه ۲۴ اظهار کرد: این بیماری به صورت نهفته در یکسری وجود داشته و هر چند وقت یکبار گسترش پیدا می‌کند، اما عمدتا از طریق دام اهلی به حیات وحش گسترش پیدا می‌کند.

وی افزود: اینکه می‌گویند از طریق واکسیناسیون می‌توان این بیماری را از بین برد باید گفت که در دام اهلی شاید بتوان این کار را انجام داد چرا که در دسترس است، اما در حیات وحش این امکان وجود ندارد. با توجه به در دسترس نبودن و عدم امکان زنده‌گیری و اینکه واکسن زدن هم زمان‌بر بوده و هم هزینه‌بردار است، در واقع واکسیناسیون آن نشدنی بوده و گویی که هیچ کاری نکرده‌ایم.

ابوالقاسمی تأکید کرد: واکسیناسیون در دام اهلی شدنی است و سازمان دامپزشکی باید این کار را انجام دهد و سازمان حفاظت محیط زیست نیز باید امر را پیگیری کند.

وی تأکید کرد: مهمترین کار در پیشگیری از گسترش طاعون نشخوارکنندگان، کنترل و پایش دام در هنگام انتقال دام از یک منطقه به منطقه‌ای دیگر و ورود آن به زیستگاه‌های حیات وحش است.

این کارشناس حیات وحش تأکید کرد: سازمان حفاظت محیط زیست عملا به جز پایشی که می‌بایست پیش از بروز و شیوع این بیماری انجام می‌داده عملا کار دیگری نمی‌توانست انجام دهد.

ابوالقاسمی همچنین در رابطه با تأثیر این بیماری بر سایر حیوانات به غیر از نشخوارکنندگان کوچک به ویژه طعمه خور‌ها و .. اظهار کرد: اصولا این بیماری به گوشت‌خوار‌ها و طعمه‌خوارانی که از این نشخوارکنندگان تعذیه می‌کنند منتقل نمی‌شود.

وی یادآور شد: راه پیشگیری از شیوع این بیماری نخست از طریق واکسیناسیون دام اهلی و سپس جدا کردن آبشخور این دام‌ها با حیات وحش است.