تبدیل کرمانشاه به پایلوتی برای اصلاح ساختار سوخت/ ضرورت تاسیس ۳۰ کارخانه برای تامین نیاز ایران به سوخت دوستدار محیط‌زیست

دیده‌بان ایران؛ لیلا مرگن: صنعتی شدن دنیای امروز برای بشر چندان هم بدون هزینه نبوده است. اگرچه ماشین‌آلات انجام کارها را تسریع کرده، اما نعمت داشتن هوای پاک را هم از دنیای متمدن امروز سلب کرده است. سوخت‌های فسیلی از عوامل مهم آلاینده هوا به شمار می‌روند و ۶۰ درصد آلودگی هوای کلانشهرهای ایران را به کیفیت بنزین مصرفی در خودروها نسبت می‌دهند. به همین دلیل در ایران برنامه‌هایی برای بهبود کیفیت سوخت در دست تدوین است و بدنه دولت در تلاش است که راهی برای کاهش آلایندگی سوخت‌های فسیلی پیدا کرده و با استفاده از تکنولوژی روز دنیا بر مشکلات ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی فائق آید. 

تأثیر بیواتانل بر کاهش آلایندگی سوخت

تا قبل از دهه ۷۰ شمسی، آلایندگی سوخت‌های فسیلی بیشتر متمرکز بر آلودگی سرب بود. در آن مقطع برای افزایش آرام‌سوزی و اکتان افزایی بنزین از تترا اتیل سرب استفاده می‌شد، اما سرب حاصل از سوختن بنزین که به هوا راه می‌یافت، چون برای سلامت انسان مضر بود، کشورهای جهان به دنبال راهی برای خلاصی از این معضل رفتند. 

کشورهای مختلف به‌تدریج به صورت داوطلبانه اقدام به حذف سرب از بنزین مورد استفاده خود کردند و در نهایت، بر اساس تصمیم سازمان ملل و در همراهی با کشورهای مختلف جهان، زمانی برای پایان استفاده از سوخت بدون سرب اعلام شد. روز هشتم شهریور ۱۴۰۰، انجر آندرسن پایان عصر استفاده از بنزین حاوی سرب را اعلام کرد. البته ایران از مدت‌ها قبل و از سال ۱۳۷۹ تترا اتیل سرب را از ساختار بنزین خود حذف کرده بود و به جای آن از MTBE با نسبت پنج درصد در ترکیب بنزین استفاده می‌کرد. 

اما نام MTBE هم بعد از مدتی استفاده به لیست ترکیبات پرخطر افزوده شد. این ترکیب اگرچه مشکل وارد کردن سرب به هوا را حل می‌کرد، اما به دلیل قدرت حل شوندگی بالا در آب پس از احتراق سوخت در محیط باقی می‌ماند و بعد از بارش باران با آن ترکیب شده و در نهایت به آب‌های زیرزمینی راه می‌یافت. مشکل این ترکیب آن بود که حتی مقدار کمی MTBE می‌توانست باعث ایجاد بو، طعم و مزه ناخوشایندی در آب شود و آن را غیرقابل‌شرب کند. این ماده به دلیل مقاومت به تخریب طبیعی و حلالیت بالا قادر بود از مسیرهای مختلف وارد منابع آبی و حتی بدن انسان شود. 

همچنین برخی پژوهش‌های علمی از سرطان‌زا بودن MTBE حکایت داشتند؛ به همین دلیل، کشورهای دنیا برای حل این مشکل باز هم به دنبال ترکیب جایگزین گشتند و نسخه نجات بخش معرفی شده برای اکتان‌افزایی بنزین، استفاده از انواع الکل‌ها بود. 

در ایران از سال ۱۳۹۵ اخباری در زمینه اصلاح ساختار بنزین و جایگزینی MTBE منتشر شده است، اما اقدامات عملیاتی در این حوزه با زدن کلنگ ساخت کارخانه بیواتانل توسط سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) آغاز شده است. در حال حاضر جایگزینی MTBE با بیواتانل، مراحل آزمایشی خود را از شهر کرمانشاه آغاز کرده است. 

ایران به جمع ۹۰ کشور دنیا می‌پیوندد؟

آمارها نشان می‌دهد که اکنون بیش از ۹۰ کشور دنیا MTBE را از ساختار سوخت خود حذف کرده و به جای آن، بیواتانل را به خدمت گرفته‌اند. پیش‌بینی می‌شود که طی دو تا سه سال آینده، جهان به سالانه ۳۰ میلیارد لیتر بیواتانل نیاز داشته باشد. تکنولوژی تولید این سوخت زیستی در اختیار همه کشورهای دنیا قرار ندارد و آن‌طور که محمدرضا حاجی عموشا، مدیر کارخانه سوخت سبز زاگرس از زیرمجموعه‌های ایدرو به رسانه‌‎ها می‌گوید: تکنولوژی تولید بیواتانل در ایران از کشورهای خارجی خریداری شده و طراحی نخستین کارخانه تولید سوخت سبز در ایران هم توسط همان کشورها انجام شده است. 

به گفته وی، کارخانه تولید سوخت زیستی کرمانشاه این قابلیت را دارد که الکل غلات را استخراج کرده و الکل زیستی تولید کند، اما با توجه به شرایط راندمان و قیمت، مدیران این کارخانه تصمیم گرفته‌اند که از ذرت برای تولید الکل استفاده کنند. 

در جریان بازدید خبرنگاران از این کارخانه تولید سوخت زیستی، مراحل تولید بیواتانل تشریح شد. روزانه ۵۰۰ تا ۵۵۰ هزار تن غلات پس از بررسی‌های فنی وارد چرخه تولید بیواتانل شده و با فعالیت مخمرها بر روی خمیر ذرت تولید شده در مراحل مختلف کارخانه، اتانلی تولید می‌شود که با ورود به برج تقطیر، غلظت آن از ۱۲.۵ درصد به ۹۸.۸ درصد خواهد رسید. این اتانل خشک قابلیت انحلال با بنزین دارد و آماده تزریق به این حامل انرژی برای اکتان‌افزایی خواهد بود. بیواتانل خروجی کارخانه تولید الکل زیستی در اختیار شرکت پالایش و پخش قرار می‌گیرد تا به بنزین اضافه شود. 

تولید روزانه ۲۰۰ تن خوراک دام و طیور به عنوان محصول جانبی

به گفته متولیان امر، با تکمیل ظرفیت کارخانه، محصول خروجی در هر روز علاوه بر ۲۰۰ هزار لیتر بیواتانل، حدود ۲۰۰ تن خوراک دام و طیور است. 

اگرچه خوراک دام و طیور محصول اصلی کارخانه تولید بیواتانل نیست، اما حتی این محصول جانبی هم زمینه افزایش راندمان در صنعت دام و طیور کشور را افزایش می‌دهد، زیرا با حذف قند موجود در ذرت، پروتئین خالص در اختیار دام قرار می‌گیرد و زمینه افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی هم فراهم می‌شود. 

آن‌طور که حاجی عموشا به دیده‌بان ایران توضیح می‌دهد: کارخانه تولید سوخت زیستی ذرت‌های آلوده به کپک را وارد چرخه تولید بیواتانل نمی‌کند، زیرا براساس استانداردهای کارخانه، چنین ماده اولیه‌ای قابل پذیرش نیست. 

وی ادامه می‌دهد: این مجموعه مصرف آب و برق متعادلی دارد. در حال حاضر با ۶۵ تا ۷۰ درصد ظرفیت اسمی در حال فعالیت است و تا انتهای بهمن ماه ظرفیت کارخانه به بالای ۹۰ درصد افزایش می‌یابد. 

اصلاح ساختار سوخت با کمک بخش خصوصی

سعید جعفری، معاون نوسازی و اجرای طرح‌های صنعتی ایدرو نیز در جریان بازدید خبرنگاران از مراحل تولید بیواتانل در ایران، ساخت کارخانه تولید سوخت زیستی را در راستای اجرای مصوبه سفر رهبری در زمینه ایجاد زیرساخت تولید سوخت سبز در کشور معرفی می‌کند. 

وی ادامه می‌دهد: ساخت این پروژه تا مراحلی با منابع عمومی پیش رفت و در میانه راه در راستای اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی، تصمیم گرفته شد از سرمایه بخش خصوصی استفاده شود. در همین راستا سال گذشته دو هزار میلیارد تومان از منابع سهامداران عمومی جذب شد و با فراخوان امسال هم ۱۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار جذب شده است. 

جعفری از تلاش برای اجرای طرح دیگر تولید بیواتانل در باشت استان کهگیلویه و بویراحمد خبر می‌دهد که پیشرفت فیزیکی ۳۴ تا ۳۵ درصدی دارد و تا اوایل سال ۱۴۰۵ به مرحله بهره‌برداری خواهد رسید. 

وی می‌گوید: در کشور روزانه ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود؛ با توجه به این که قرار است بیواتانل جایگزین MTBE در بنزین برای اکتان‌افزایی در راستای حفاظت محیط‌زیست شود، ایران در هر روز به ۶ میلیون لیتر بیواتانل نیاز خواهد داشت، اما اکنون فقط توان تولید ۲۰۰ هزار لیتر بیواتانل را داریم. 

ضرورت تاسیس ۳۰ کارخانه برای تامین نیاز کشور به بیواتانل

معاون نوسازی و اجرای طرح‌های صنعتی ایدرو توضیح می‌دهد: برای تامین نیاز کشور به ۳۰ کارخانه نیاز داریم و ایدرو این آمادگی را دارد که در هر استان یک کارخانه ایجاد کند. 

به گفته وی، ایجاد هر پالایشگاه تولید بیواتانل ۶۰ تا ۷۰ میلیون دلار اعتبار نیاز دارد بنابراین از حضور سرمایه‌گذاران خارجی در این حوزه استقبال می‌کنیم. 

جعفری بیان می‌کند: پس از طی مراحل آزمایشی تزریق بیواتانل به بنزین در کرمانشاه، این محصول در تهران و دیگر شهرها نیز توزیع خواهد شد. 

وی درباره اثرات مثبت استفاده از بیواتانل در بنزین می‌گوید: اکتان‌افزایی بیواتانل ۴۰ درصد بیشتر از MTBE است و این ترکیب آسیب و مشکلی برای سلامتی انسان و محیط‌زیست ندارد. 

منبع: دیده‌بان ایران