طرح شهید مرادی یک کپی ضعیف از «طرح زاگرسانه» است؟ / سازمان منابع طبیعی، چطور روزانه حداقل ۱۰ تفاهمنامه امضا کرده است؟
سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با محوریت دفتر مشارکت‌های مردمی این سازمان طرح هر مدرسه یک نهال یا همان طرح «شهید عنایت الله مرادی» را از سال گذشته در دست اجرا دارد. این در حالی است که مشابه همین طرح با نام زاگرسانه، به صورت خودجوش و بدون صرف حتی یک ریال هزینه دولتی توسط انجمن سبز چیا با عنوان «طرح زاگرسانه» در حال اجراست. آیا سازمان منابع طبیعی یک کپی ضعیف از طرح انجمن سبز چیا را به نام خود ثبت کرده است؟ ابهام دیگر درباره طرح کاشت یک میلیارد درخت در ایران، آن است که چطور سازمان منابع طبیعی برای اجرای این طرح طی یک سال گذشته، روزانه دست‌کم ۱۰ تفاهم نامه با اشخاص و نهادهای مختلف امضا کرده است؟!
دیده‌بان ایران؛ لیلا مرگن - طرح کاشت یک میلیارد درخت از آن طرح‌هایی بود که اگر نهضت نهالکاری را در ایران نهادینه نکند، دست‌کم بساط ارائه آمارهای مدیر پسند را برای افرادی که دوست دارند عملکردشان را درخشان جلوه دهند، پهن می‌کند.
طرح کاشت یک میلیارد درخت که با حرف و حدیث‌های زیاد از منظر کارشناسان در دولت سیزدهم با حمایت وزارت جهاد کشاورزی کلید خورد، تنها یک طرح نبود. انبوهی زیرطرح برای این طرح کلان تعریف شد و تفاهم نامه‌های متعددی هم به واسطه آن به امضا رسید اما معلوم نیست خروجی آن چه خواهد بود.
یوسف مرادی، مدیر کل دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان منابع طبیعی که یکی از پایه‌های اصلی برای جلب مشارکت مردم در راستای کاشت یک میلیارد درخت است، گزارش کرده که بیش از سه هزار تفاهم نامه برای اجرای این طرح به امضا رسانده است. این یعنی با در نظر گرفتن ۶۵ روز تعطیلی، این مدیر دولتی روزانه دست‌کم ۱۰ تفاهم نامه امضا کرده است.
اگرچه یوسف مرادی در توضیحات تکمیلی در فضای مجازی مدعی شد که در راستای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها برای طرح کاشت یک میلیارد درخت منابع مالی آورده و امضای تفاهم‌نامه‌ها هم فقط در پایتخت نبوده و در استان هم تفاهم نامه امضا شده است، اما این توضیحات هم از ابهامات موجود کم نکرد. چراکه مگر تفاهم نامه امضا شده در پایتخت چه ویژگی‌هایی داشته که قابل تعمیم و ابلاغ به استان‌ها نبوده است؟ سازمان منابع طبیعی که اعتبارات کافی برای کاشت یک میلیارد درخت در اختیار نداشت، چرا طرح کلانی را پیشنهاد داد که تامین منابع مالی‌اش در هاله‌ای از ابهام است؟ آیا طرحی که به اندازه کل بودجه یک کشور به اعتبار نیاز دارد، با کمک‌های قطره چکانی در راستای اجرای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها قابلیت اجرا شدن دارد؟ نحوه توزیع اعتبارات طرح و هزینه کرد کمک‌ها چگونه رصد خواهد شد؟ این سئوالات و سئوالات بیشمار دیگری در رابطه با طرح کاشت یک میلیارد درخت و زیر پروژه‌هایش وجود دارد که در حوصله این نوشته نمی‌گنجد.
طرح رزومه‌ساز «شهید مرادی»
یکی از زیرطرح‌های طرح پر سر و صدای کاشت یک میلیارد درخت، طرح هر مدرسه یک نهالستان بود که با نام «شهید عنایت الله مرادی» در مدارس سراسر کشور اجرا شد.
این طرح هم به نظر می‌رسد جز رزومه‌سازی خروجی دیگری نداشته باشد. چراکه بر اساس گزارش‌های موجود، به دلیل عدم تامین منابع مالی برای حفر چاله و… در طرح‌های نهالکاری، نهال‌های زیادی در نهالستان‌های منابع طبیعی باقی است و هنوز به عرصه منتقل نشده است. در چنین شرایطی ادارات منابع طبیعی با صرف چقدر وقت و هزینه قرار است نهال‌های محدود تولید شده در مدارس را جمع‌آوری کرده و به عرصه برای کاشت منتقل کنند؟
با این وجود، وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم به دنبال تبلیغات گسترده برای اجرای طرحی که بر اساس تجارب شکست خورده متعدد گذشته قطعا سرانجامی نخواهد داشت، پای تفاهم نامه‌ای با وزیر آموزش و پرورش را با هدف تولید نهال در مدارس امضا کرد.
شنبه یازدهم آذرماه سال گذشته تفاهمنامه همکاری میان وزارت آموزش و پرورش و وزارت جهاد کشاورزی در راستای سند تحول بنیادین منعقد شد. این تفاهمنامه در ۸ ماده و دو نسخه تنظیم و در ۱۱ آذرماه سال امضا شد. مدت اعتبار این تفاهمنامه از تاریخ امضا، ۴ سال تعیین شد و در صورت توافق طرفین قابل تمدید بود.
آیین افتتاح طرح «هر مدرسه یک نهالستان» هم صبح روز ۱۱ آذر ماه ۱۴۰۲ با حضور وزیر آموزش و پرورش و وزیر جهاد کشاورزی در محل دبیرستان ماندگار البرز برگزار شد.
علیرضا کریمیان، مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران در این مراسم، درختکاری را یکی از موضوعات بسیار مهم و ارزشمند برای کشور دانست که در آموزه‌های دینی بر آن تاکید شده است.
وی همچنین تاکید کرد: امروز هم اگر ما می‌خواهیم خدمتی به محیط‌زیست بکنیم باید به سمت کاشت درخت برویم و بهترین جایی که می‌تواند این موضوع را تبدیل به یک فرهنگ کند، بستر آموزش و پرورش است، چراکه منجر به نهادینه شدن این فرهنگ با توجه به جمعیت ۱۶ میلیونی آموزش و پرورش خواهد شد.
در طرح شهید مرادی چه می‌گذرد؟
بر اساس اطلاعات موجود در رسانه‌ها، بعد از تفاهم نامه امضاشده بین وزارت جهاد کشاورزی و آموزش و پرورش، در سراسر کشور طرح شهید عنایت‌الله مرادی به اجرا گذاشته شده است. براساس این طرح و در راستای پویش ایران سرسبز و ایران قوی، هر دانش آموز به نیت خود و یا والدینش یک بذر می‌کارد و با تبدیل این بذر به نهال آن را به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری تحویل خواهد داد.
در حالی این طرح توسط سازمان منابع طبیعی و با محوریت دولت به مرحله اجرا در آمده است که یک تشکل محیط زیستی بدون هیچ حمایت دولتی، سال‌هاست که نسخه کاملتری از تولید نهال در مدارس را به مرحله اجرا گذاشته و حتی نهال‌های تولید شده توسط دانش آموزان را هم با مشارکت آن‌ها به عرصه منتقل می‌کند تا شاید آینده سبزی برای ایران رقم بزند.
طرح زاگرسانه، نمونه‌ای موفق از مشارکت مردمی
فرهاد مولودی، عضو هیات مدیره انجمن سبز چیا درباره طرحی که با مشارکت دانش آموزان در مدارس مناطق زاگرس‌نشین اجرا می‌کند، در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران این‌گونه توضیح داد: اسم طرح ما «زاگرسانه» است. ما در فصل پاییز بذرهایی که در جنگل می‌ماند را جمع‌آوری می‌کنیم و بعد به کمک بچه‌ها این بذرها تبدیل به نهال می‌شود.
وی افزود: از سال ۹۲ و ۹۳ کار خود را شروع کردیم و از سال ۹۶ هم دیگر این طرح عمومی شد. کل انجمن‌های زاگرس از ارومیه تا شیراز همه در این طرح مشارکت دارند. ما از همه آن‌ها برای همکاری دعوت می‌کنیم.
مولودی گفت: در آذرماه که بارندگی مناطق ما شروع شده است و زمین شرایط مناسب دارد، برای کاشت بذر اقدام می‌کنیم. ما بذرها را در محیط می‌کاریم. یکسری مدارس داوطلبانه می‌آیند و درخواست دریافت بذر دارند. به آن‌ها بذر می‌دهیم که در گلدان بکارند. اکثر بچه‌های مدارس ابتدایی داوطلب تولید نهال هستند.
وی ادامه داد: مدارس بذرها را در گلدان پلاستیکی، سطل و یا غیره می‌کارند و در آخرین ماه زمستان، در فصل درختکاری به کمک بچه‌های مدرسه نهال‌های تولید شده را تقدیم محیط می‌کنیم. هر سال تعداد مدارس ما رو به افزایش است و به جز مدارس ابتدایی، پیش دبستانی‌ها و مدارس غیر انتفاعی هم در این طرح مشارکت می‌کنند.
به گفته عضو هیات مدیره انجمن سبز چیا، وقتی بذری را به دانش آموزان برای تبدیل به نهال می‌دهیم، آن دانش آموز خودش با عشق می‌خواهد که در این کار مشارکت کند. او متوجه خواهد شد که سبز شدن بذر چقدر زحمت دارد و این روش برای آموزش به دانش آموزان کاربردی‌تر است.
وی حفاظت از عرصه‌های طبیعی را بسیار ضروری دانست و گفت: با توجه به سرعت تخریب و تبدیل درختان جنگلی به زغال، کاشت نهال توسط ما چه فایده‌ای دارد؟ وظیفه سازمان منابع طبیعی آن است که جلوی تخریب و تبدیل جنگل به زمین زراعی یا باغ را بگیرد. این تخلفات رخ می‌دهد و هیچ کس جلودار خلافکاران نیست.
مولودی در بخش دیگری از سخنان خودش از ترویج کشت گیاهان دارویی در مناطقی که درخت بلوط نیست خبرداد و افزود: در شهرستان‌هایی که بلوط نیست بذر داروهای گیاهی را سبز کردیم. مدارس این مناطق به پیروی از زاگرسانه این گونه‌ها را توسعه دادند. خیلی هم موفق بوده است و برخی گونه‌های مرتعی که در حال انقراض بوده است، اکنون با کمک دانشجویان نجات پیدا کرده است.
به گفته وی از طرح زاگرسانه هیچ حمایتی نمی‌شود. صفر تا صدش مردمی است. در فراخوان به علاقمندان یک ماه فرصت داده می‌شود. استقبال از این طرح بسیار زیاد است. امسال طرح زاگرسانه از ارومیه تا شیراز با حضور بیش از ۱۰۰ انجمن برگزار شد.
با توجه به حرکت خود جوش انجمن سبز چیا آیا بهتر نبود دفتر مشارکت‌های سازمان منابع طبیعی به جای توسل به نهادها و ارگان‌ها برای جذب درآمد، سرمایه‌های انسانی این حوزه را شناسایی می‌کرد و با حمایت از سمن‌هایی که خاک هر حوزه را خورده‌اند، طرحی با مشارکت واقعی مردم اجرا می‌کرد؟ سازمانی که طرح شکست خورده جنگلانه را با مشارکت سمن‌های سفارشی اجرا کرد و این طرح با صرف اعتبارات زیاد از منابع بیت المال به مرحله اجرا گذاشت و خروجی آن هرگز مشخص نشد، آیا در طرح هر مدرسه یک نهالستان، خروجی ملموسی به جامعه ارائه خواهد کرد؟
منبع: دیده‌بان ایران
