درویش: در کشوری که دوربین ثبت کشف حجاب دارد، افزایش تعداد دوربین‌های محیط‌بانان کار دشواری نیست/ حذف نظامیان و تفکر نظامی‌گری از یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی الزامی است/سرهنگ‌ها با قُلدری به حضور در یگان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی ادامه می‌دهد
محمد درویش، کارشناس محیط‌زیست با تاکید بر این که افزایش امکانات پایش از راه دور از جمله دوربین، پهپاد و تجهیزات رصد ماهواره‌ای، مهمترین راهکار برای کاهش مواجهه مستقیم و کم شدن سطح خشونت بین محیط‌بانان با شکارچیان و دیگر متخلفان زیست‌محیطی است، به دیده‌بان ایران گفت: امکاناتی مثل دوربین‌هایی با زوم اپتیکال بالا که برای محیط‌بانان کاربرد داشته باشد، در شرایط امروز جهان کاملا پیش‌افتاده است. در کشوری که دوربین ثبت کشف حجاب دارد، تهیه دوربین قوی به اندازه کافی برای محیط‌بانان کار دشواری نیست./ وی افزود: حضور نظامیان، باعث حاکم شدن منطقه چکمه و سرنیزه در یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی شده است، به نحوی که که از وقتی نظامی‌ها، کنترل یگان‌های حفاظت منابع طبیعی و محیط‌زیست را به دست گرفته‌اند، تعداد جان‌باختگان و مجروحان، چه از سمت نیروهای حفاظتی و چه از سمت متخلفان، افزایش یافته است؛ بنابراین متاسفانه یک جنگ اعلام‌نشده‌ای در طبیعت ایران بین پرسنل یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی با شکارچیان و دیگر متخلفان زیست‌محیطی در جریان است. باید به این جنگ خاتمه دهیم که راهکار رسیدن به این هدف نیز چیزی جز حذف تفکر نظامی‌گری از یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی نیست.
دیده‌بان ایران؛ محمدحسین خودکار - در روزهای اخیر موضوع احتمال صدور حکم قصاص برای «محمدامین خوارزمی»، محیط‌بان منطقه حفاظت‌شده رابُر استان کرمان، بار دیگر توجه افکار عمومی را به درگیری‌هایی که بعضا محیط‌بانان با شکارچیان و دیگر متخلفان زیست‌محیطی در عرصه‌های تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست پیدا می‌کنند، جلب کرده است. در ماجرای محیط‌بان خوارزمی، آن‌طور که فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست روایت کرده است، در آبان ۱۴۰۱ در درگیری بین محیط‌بانان و گروهی از شکارچیان در منطقه رابُر، یکی از شکارچیان بر اثر تیراندازی محیط‌بان کرمانی جان خود را از دست می‌دهد. البته سرهنگ جمشید محبت‌خانی تاکید کرده که هنوز حکم قطعی قصاص محیط‌بان کرمانی صادر نشده است و سازمان محیط‌زیست نیز اعلام کرده که پرونده همچنان در دیوان عالی کشور در دست بررسی است و برای این محیط‌بان، یک وکیل متخصص در نظر گرفته شده است.
این اولین بار نیست که یک محیط‌بان در معرض صدور حکم قصاص قرار می‌گیرد و در آخرین مورد قبل از این ماجرا نیز محیط‌بان «برومند نجفی» به دلیل درگیری منجر به کشته شدن یک شکارچی در مرداد ۹۹ در منطقه حفاظت‌شده بیستون استان کرمانشاه، با حکم قصاص مواجه شده بود. در مرداد ۱۴۰۱ نیز در حالی که سازمان حفاظت محیط‌زیست در تلاش بود تا این حکم را در دادگاه تجدید نظر نقض کند، پدر مقتول در مقابل ساختمان دادگاه کرمانشاه، محیط‌بان نجفی را به ضرب گلوله به شهادت رساند. متاسفانه تا کنون قاتل محیط‌بان نجفی دستگیر نشده است، اما در مجموع، نحوه مواجهه خانواده شکارچی کشته‌شده با این محیط‌بان، نشان می‌دهد که در حال حاضر سطح بالایی از خصومت و خشونت بین بخشی از جوامع محلی که به هر دلیلی به تخلفات محیط‌زیستی دست می‌زنند، با محیط‌بانان کشورمان در جریان است.
دقیقا به دلیل وجود چنین سطحی از خشونت است که در خردادماه ۱۴۰۱ دو محیط‌بان در منطقه حفاظت‌شده دره‌باغ در شهرستان بوانات استان فارس به دست یک شکارچی به قتل رسیدند که این شکارچی نیز دی‌ماه امسال اعدام شد. آذرماه ۱۴۰۳ نیز در راستای چنین خصومتی، دو محیط‌بان در پارک ملی نایبند شهرستان نکا استان مازندران توسط یک شکارچی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفتند و زخمی شدند. تیرماه امسال هم در اتفاقی مشابه، دو محیط‌بان در «منطقه حفاظت‌شده مُند» در شهرستان دیر استان بوشهر توسط یک شکارچی غیرمجاز مورد ضرب‌وجرح عمدی قرار گرفتند. ضرب‌وشتم یک محیط‌بان در «منطقه حفاظت‌شده امروله و دالاخانی» در استان کرمانشاه و ضرب‌وشتم رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان میانه توسط شکارچیان غیرمجاز در «منطقه حفاظت‌شده کاغذکنان» استان آذربایجان شرقی نیز از دیگر موارد مشابهی بوده که در همین چند ماه گذشته توسط شکارچیان غیرمجاز در مناطق مختلف ایران رخ داده است.
افزایش امکانات پایش از راه دور؛ مهمترین راهکار کاهش خشونت بین محیط‌بانان با شکارچیان
در چنین شرایطی از محمد درویش، کارشناس برجسته حوزه محیط‌زیست درباره علت وجود خصومت بالا میان بخشی از جوامع محلی با محیط‌بانان در سطح کشور که بعضا منجر به کشته یا زخمی شدن افرادی از هر دو طرف می‌شود و راهکارهای کاهش خشونتی که در این زمینه در جریان است، پرسیدیم، که او نیز در گفت‌وگو با خبرنگار دیده‌بان ایران توضیح داد: مهمترین راه‌حل کاهش درگیری‌های احتمالی بین محیط‌بانان با متخلفان محیط‌زیستی، این است که امکانات پایش از راه دور شامل دوربین و پهپاد و همچنین امکانات رصد ماهواره‌ای برای محیط‌بان‌ها و پاسگاه‌های محیط‌بانی افزایش پیدا کند تا نیروهای یگان حفاظت محیط‌زیست مجبور به برخورد فیزیکی با متخلفان در مناطق حفاظت‌شده نباشند، بلکه بتوانند از یک مرکز مثل پاسگاه محیط‌بانی، تمام منطقه تحت پوشش خود را دیده‌بانی کنند و از همین طریق، متخلفان را شناسایی و به نیروی انتظامی یا مراجع قضایی معرفی کنند.
رئیس کمیته محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو ادامه داد: اگر تعداد دوربین‌ها و سایر تجهیزات پایش از راه دور محیط‌بان‌ها آن‌قدر زیاد باشد که متخلفان احساس کنند در هر نطقه‌ای از مناطق حفاظت‌شده که بخواهند دست به تخلف بزنند، احتمال رصد شدن آن‌ها وجود دارد، حتما تعداد تخلفات بدون این که درگیری فیزیکی خاصی رخ دهد، کاهش پیدا می‌کند. این تجربه را همین حالا در منطقه حفاظت‌شده خائیز در مرز بین استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان داریم که محیط‌بان آن، «آقای هدایت‌الله دیده‌بان» از همین راهکار استفاده می‌کند؛ یعنی در یک دخمه قایم می‌شود و با استفاده از یک دوربین که زوم اپتیکال آن بسیار بالا است، متخلفان را شناسایی می‌کند و از آن‌ها عکس و فیلم می‌گیرد و به دادستان بهبهان تحویل می‌دهد و متخلفان زیست‌محیطی از این طریق شناسایی می‌شوند و به سزای اعمال خود می‌رسند.
وی در ادامه گفت: این تجربه که به عنوان یک نمونه در منطقه حفاظت‌شده خائیز در حال اجرا است، باعث شده که میزان تخلفات محیط‌زیستی در این منطقه به‌شدت کاهش پیدا کند. در این نمونه، نحوه مواجهه محیط‌بان با شکارچی به گونه‌ای است که به هیچ یک از دو طرف، آسیب جسمی وارد نمی‌شود و به این ترتیب، خسارت‌ها به حداقل میزان خود می‌رسد؛ بنابراین به‌جای این که برای محیط‌بانان سلاح‌های پیشرفته یا جلیقه ضدگلوله تهیه کنیم، باید به سراغ عوامل بازدارنده برویم که یکی از این عوامل، تقویت امکانات رصد و پایش از راه دور پاسگاه‌ها و نیروهای محیط‌بانی است.
حضور نظامیان، باعث حاکم شدن منطقه چکمه در یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی شده است
درویش با انتقاد از حضور نظامیان در یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور، گفت: تا حدود دو دهه قبل، معمولا محیط‌بانان کارکشته، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست بودند، ولی در اواسط دهه ۸۰، ناگهان تصمیم بر این شد که فرماندهی یگان‌های حفاظت دو سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی، به نیروی انتظامی سپرده شود. نظامی‌ها براساس روحیه نظامی‌گری خودشان، همه را دشمن فرضی خود می‌دانند و برایشان فرقی ندارد که شخص متخلف، بخشی از جوامع محلی مناطق مختلف ایران است یا دشمن خارجی که به خاک کشور تجاوز کرده، بلکه تمایل دارند با منطق چکمه و سرنیزه، به جنگ هرکسی بروند که تخلفی مرتکب می‌شود.
این کارشناس محیط‌زیست خاطرنشان کرد: همین تفکر باعث شده است که از وقتی نظامی‌ها، کنترل یگان‌های حفاظت منابع طبیعی و محیط‌زیست را به دست گرفته‌اند، تعداد جان‌باختگان و مجروحان، چه از سمت نیروهای حفاظتی و چه از سمت متخلفان، افزایش پیدا کند؛ بنابراین متاسفانه شاهد آن هستیم که یک جنگ اعلام‌نشده‌ای در طبیعت ایران بین پرسنل یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی با شکارچیان و دیگر متخلفان زیست‌محیطی در جریان است. این در حالی است که اگر دوربین‌ها و امکانات پایش از راه دور بیشتری در اختیار نیروهای این دو یگان قرار بگیرد، امکان مواجهه پرسنل این یگان‌ها با متخلفان کاهش می‌یابد که در نتیجه، به کاهش درگیری‌ها منجر می‌شود.
تجهیز یگان حفاظت محیط‌زیست به امکانات کافی سنجش از راه دور، کار دشواری نیست
درویش با تاکید بر این که تجهیز یگان حفاظت محیط‌زیست به امکانات کافی سنجش از راه دور، قاعدتا نباید کار دشواری برای دولت باشد، عنوان کرد: مدت‌ها پیش سازمان فضایی و پژوهشگاه هوافضا، تفاهم‌نامه‌هایی را با سازمان حفاظت محیط‌زیست منعقد کردند که بتوانند تعدادی از مناطق حفاظت‌شده را به امکانات رصد ماهواره‌ای تجهیز کنند. امکاناتی مثل دوربین‌هایی با زوم اپتیکال بالا که برای محیط‌بانان کاربرد داشته باشد، در شرایط امروز جهان کاملا پیش‌افتاده است. الان در همین کشور خودمان، شخصی با سرعت ۱۲۰ کیلومتر با ساعت با خودرو حرکت می‌کند و چون روسری ندارد، دوربین به صورت اتوماتیک متوجه می‌شود و از طریق سامانه، به شکل خودکار برای او پیامک ارسال می‌شود، الان حتی دوربین‌های خیابان‌ها هم خیلی راحت افراد بدون حجاب را رصد می‌کنند.
این کارشناس محیط‌زیست تاکید کرد: در کشوری که دوربین ثبت کشف حجاب دارد، تهیه دوربین قوی به اندازه کافی برای محیط‌بانان کار دشواری نیست؛ بنابراین اگر هنوز محیط‌بان‌ها و پاسگاه‌های محیط‌بانی ما به اندازه کافی به امکانات سنجش از راه دور مجهز نشده‌اند، به این خاطر است که عزم جدی یا فهم لازم در میان مسئولان ذی‌ربط وجود ندارد، وگرنه امکانات لجستیکی مربوطه، به‌راحتی قابل فراهم شدن است. متاسفانه تفکر نظامی‌گری که در حال حاضر بر یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی حاکم است، چنین فهمی ندارد که به‌جای برخورد فیزیکی باید به سمت انجام رفتارهای بازدارنده حرکت کنیم.
از وقتی سلاح گرم در اختیار محیط‌بانان قرار گرفته، آمار جان‌باختگان بیشتر شده است
رئیس کمیته محیط‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو با بیان این که از وقتی سلاح گرم در اختیار محیط‌بانان قرار گرفته است، آمار جان‌باختگان هم در میان نیروهای محیط‌بانی و هم در میان متخلفان محیط‌زیستی افزایش یافته است، به دیده بان ایران گفت: سلاح باید با این هدف در اختیار محیط‌بان قرار گیرد که اگر یک حیوان وحشی به او حمله کرد، بتواند از خود دفاع کند، سلاح برای این نیست که محیط‌بان بتواند به یک هموطن خود شلیک کند.
وی همچنین خاطرنشان کرد: همان‌طور که در سه دهه گذشته، حدود ۱۷۰ نفر از محیط‌بانان و جنگلبانان به شهادت رسیده‌اند، حدود ۵۰۰ نفر از شکارچیان و دیگر متخلفان محیط‌زیستی نیز بر اثر درگیری‌هایی که در طبیعت ایران رخ داده است، کشته شده‌اند؛ این نشان می‌دهد که متاسفانه جنگی اعلام‌نشده بین دو طرف ایجاد شده است و باید به این جنگ خاتمه دهیم که راهکار رسیدن به این هدف نیز چیزی جز حذف تفکر نظامی‌گری از یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی نیست.
محیط‌بان از حکم قصاص مصون نیست و نباید هم مصون باشد
درویش در پاسخ به این سوال که آیا تصویب قانون حمایت قضایی و بیمه‌ای از ماموران یگان حفاظت محیط‌زیست در سال ۹۹ توانست به پشتوانه‌ای قانونی برای محیط‌بانان تبدیل شود که احتمال صدور احکام قضایی مانند قصاص را برای آنان کمتر کند یا خیر، توضیح داد: طبق قوانین کشورمان، حتی اگر یک فرمانده نیروی انتظامی یا یک سرهنگ سپاه هم در حین ماموریت به یک فرد تیراندازی کند و آن فرد کشته شود و بعد هم مامور نظامی یا انتظامی نتواند ثابت کند که این کار را برای دفاع از خود یا طبق ضوابط قانون به‌کارگیری از سلاح انجام داده است، احتمال دارد با حکم قصاص مواجه شود، بنابراین این‌طور نیست که محیط‌بان‌ها با تصویب قانون اخیر به طور کامل از احتمال مواجه شدن با حکم قصاص مصون شده باشند.
این کارشناس محیط‌زیست یادآور شد: چند وقت پیش یکی از فرماندهان سپاه در منطقه ماسال به دلیل این که یکی از نیروهای جنگلبانی را در یک درگیری کشته بود، به اعدام محکوم شد؛ بنابراین فرقی ندارد که یک نفر، محیط‌بان یا جنگلبان باشد یا یک نیروی نظامی یا انتظامی، اگر از نظر قاضی، آن فرد به قتل عمد مرتکب شده باشد و نتواند ثابت کند که در دفاع از خودش یا با طبق ضوابط قانون به‌کارگیری از سلاح، شلیک کرده است، امکان دارد به قصاص محکوم شود. حتی پلیس حق ندارد به یک سارق که در حال فرار است، به قصد کُشت شلیک کند و اگر این کار را انجام دهد، ممکن است به قصاص محکوم شود. بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که محیط‌بان‌ها بتوانند به‌راحتی به شکارچیان شلیک کنند و آن‌ها را از پای درآوردند و کسی هم یقه آن‌ها را نگیرد؛ این‌طور که سنگ روی سنگ بند نمی‌شود.
سرهنگ‌ها با قُلدری به حضور در یگان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی ادامه می‌دهند
درویش با تاکید بر این که دوستداران محیط‌زیست نباید رفتارهای سانتی‌مانتال و احساساتی داشته باشند، گفت: این‌گونه رفتارها نه‌تنها هیچ کمکی به محیط‌بانان نمی‌کند، بلکه عملا آن‌ها را به قاتلان بالفطره تبدیل می‌کند. در صورتی که محیط‌بانان انسان‌های زحمت‌کشی هستند که عاشق طبیعت هستند و باید عاشق طبیعت بمانند و یاد بگیرند که از فن مجاب کردن استفاده کنند و با جوامع محلی ارتباط دوستانه برقرار کنند. یعنی هم باید محیط‌بان‌ها را آموزش بدهیم و هم باید جوامع محلی را تحت آموزش قرار دهیم تا محلی‌ها احساس کنند که محیط‌بانان یار دوازدهم و رفقای آن‌ها هستند، نه در مقابل آن‌ها.
وی در پایان تصریح کرد: این‌گونه آموزش‌ها نیاز به کار نرم‌افزاری دارد که یک فرمانده نظامی که با سلاح و منطق چکمه سر و کار دارد، از عهده انجام آن برنمی‌آید. سال‌هاست که فریاد می‌زنیم یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی، جای نظامی‌گری نیست، اما هنوز هم سرهنگ‌ها با قُلدری به حضور خودشان در این یگان‌ها ادامه می‌دهند. زمانی قرار بود که از شدت فقرِ این دو سازمان، مقداری تجهیزات از نیروهای مسلح گرفته شود، اما همین مساله، راه را برای ورود نظامیان به یگان‌های حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی باز کرد و منطق حاکم بر این یگان‌ها را تغییر داد.
منبع: دیده‌بان ایران
