کشف لاشه ۲۲ فُک در سواحل خزر؛ علت تلف شدن فک‌ها چیست؟
مسئول مرکز درمانی و تحقیقاتی و مدیر پروژه نجات فک خزری: «امسال تاکنون چهار مورد رهاسازی فک‌های خزری که در تورهای صیادی گرفتار آمده بودند؛ در حوزه تحت مدیریت این استان گزارش شده است. تا امروز ۱۳ لاشه فک خزری در سواحل مازندران مشاهده شده است که زمان زیادی از مرگ آنها گذشته بود.»
به گزارش سایت دیده بان ایران؛ فک خزری با نام علمی Caspian Seal که به آن سگ آبی هم می‌گویند تنها پستاندار دریای خزر است و به این دلیل که بزرگترین حیوان خزر نیز محسوب شده و در رأس هرم غذایی از گستره ۴۳۶ هزار کیلومتر مربعی این دریای رازآلود قرار دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است.
همین اهمیت بوده که برای نجات زیست‌مندان و فعالیت طبیعی چرخه حیات در خزر، «لنی هارت» یک بانوی خیر هلندی دست به کار شده و فعالیت‌هایش را از بندر ترکمن - سواحل آشوراده در سال (۱۳۸۶ شمسی) آغاز کرد و دو سال بعد نیز مرکز حفاظت از فک خزری با نگاه مثبت او و همچنین با حضور امیر صیاد شیرازی دامپزشک و مسئول پروژه نجات فک خزری در ایران شکل گرفت.
لنی هارت در همان سال نظر به فعالیت‌های شکار (شکار از سوی ایران صورت نمی‌گیرد و بیشتر از سمت روسیه است که قوانین خاص شکار دارند)، آلودگی‌های نفتی و صنعتی در دریای خزر گفته بود که «اگر کشورهای همسایه خزر نتوانند به ساز و کار مناسب برای نجات فوک‌ها دست یابند همین جمعیت باقی‌مانده طی یک سال آینده کاملاً نابود می‌شوند».
او در زمانی این صحبت را داشت که جمعیت یک میلیونی فک خزری به حدود یک هزار قلاده رسید و حالا این تعداد گرچه کمتر از هفت هزار قلاده است، اما همین نیز امید و انگیزه‌ای برای ادامه طرح حفاظت از تنها پستاندار خزر است.
سال ۱۳۹۷ هجری شمسی قرار شده بود که مجوز شکار حدود ۶ هزار قلاده فک خزری از سوی یکی از کشورهای حوزه خزر صادر و عملیاتی شود، تیم نجات فک خزری رایزنی‌هایی را انجام داد، اما گرچه این شکار کمتر شده بود، اما به هرحال زخم‌هایی را بر تعادل زیستی خزر وارد آورد.
حفاظت از فک خزری نیازمند همکاری بین‌المللی است
اینکه اهمیت فک خزری برای پهنه بزرگترین دریاچه خزر چیست را اساسا باید در این دانست که وقتی رأس هرم غذایی از بین می‌رود جمعیت سایر گروه‌ها به صورت فزاینده‌ای دستخوش آسیب می‌شود، یعنی ازدیاد یا کاهش و انقراض دیگر گونه‌ها را رقم می‌زند و چرخه معیوبی ایجاد می‌شود که نهایتاً به امنیت غذایی، امنیت زیست‌محیطی و امنیت اقتصادی انسان‌ها که بیشترین بهره‌مندی را از دریا دارند ضربه می‌زند.
اقدامات دکتر امیر صیاد شیرازی مسئول مرکز درمانی و تحقیقاتی و مدیر پروژه نجات فک خزری در رایزنی با کشورهای همسایه حائز اهمیت است، از بین کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان، فدراسیون روسیه، قزاقستان، و ترکمنستان کمترین آسیب به جمعیت فوک خزری در ایران و قزاقستان بوده و تا حدود زیادی مقید به رعایت کنوانسیون تهران بوده‌اند و در ایران سالانه تعداد انگشت‌شماری از مرگ و میر فک‌ها در قسمت جنوبی خزر یعنی در تمام سواحل گیلان، گلستان و مازندران ناشی از گیر افتادن فوک‌ها در تور صیادان است.
وی گفت: کشورهای حاشیه خزر تنها با پایبندی به کنوانسیون تهران که آنها را به حفاظت از محیط زیست خزر در برابر همه منابع آلوده‌کننده و همچنین نگهداری، احیا و استفاده منطقی و پایدار از منابع بیولوژیک ملزم کرده است، می‌توانند در نجات فوک خزری نقش‌آفرین باشند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران هم اعلام کرده است که امسال تاکنون ۱۳ لاشه مشاهده شده است.
عطاالله کاویان از برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای صیادان در شهرهای ساحلی مازندران گفت و افزود: به طور ویژه در این ایام از سال برای گروه‌های هدف از جمله صیادان و جامعه محلی این کارگاه‌ها برگزار می‌شود.
وی درباره علت تلفات فک خزری اعلام کرد: تاکنون از بین لاشه‌های مشاهده شده، لاشه‌ای که زمان کمی از مرگ فک گذشته باشد را نداشتیم و به همین دلیل یافتن علت تلفات مشخص نشده است.
لاشه‌های مشاهده‌شده تاکنون قابلیت نمونه‌برداری نداشتند
رئیس محیط زیست دریایی اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران نیز با اشاره به تشدید پایش‌های دریایی و ساحلی در این فصل از سال، اظهار کرد: اگر هدف، کمک کردن به یک موضوع محیط زیستی است باید تلفات فوک خزری علت‌یابی بشود نه اینکه به احتمالات اکتفا کنیم.
سید محسن کاظمی‌تبار، اعلام کرد: لاشه‌هایی که تاکنون مشاهده شده‌اند قابلیت نمونه‌برداری و ارسال به آزمایشگاه در گرگان را نداشتند و بیشتر آنها مدت زیادی را در عمق دریا بودند و زمان زیادی از تلف‌شدن نیز گذشته بود.
وی با اشاره به کنوانسیون تهران که ایران و چهار کشور حاشیه خزر عضو آن بوده و جمهوری اسلامی ایران نیز امین این کنوانسیون است، گفت: فعالیت‌های پتروشیمی و نفت، شکار بی‌رویه، و تکثیر گونه‌ای مهاجم دریایی ژله‌ای به نام «نمیوپسیس» که به آن گردوی دریایی هم گفته می‌شود، ازجمله علت تلفات فک خزری طی دوره‌های مختلف عنوان شده است.
رئیس محیط زیست دریایی اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران بیان کرد: در سواحل جنوبی خزر یعنی سواحل ایرانی که سه استان شمالی را شامل می‌شود، اقدامات خوبی جهت حفاظت از فک خزری انجام شده و اکنون صیادان، مردم و پرسنل تأسیسات دریایی و ساحلی نسبت به این موضوع آشنایی دارند.
کاظمی‌تبار ادامه داد: امسال تا کنون چهار مورد گرفتار شدن فک خزری را در تورهای صیادی در بابلسر، نور و میانکاله داشتیم که به طور اصولی نجات پیدا کرده و رهاسازی شدند.
وی با بیان اینکه صیادان سواحلی جنوبی خزر خود را ملزم به حفاظت از فک خزری می‌دانند، گفت: لاشه‌ها توسط جریان آب به سواحل شمال ایران می‌رسد و این بدان معنا نیست که تلفات داخلی بوده است.
رئیس محیط زیست دریایی اداره‌کل حفاظت محیط زیست مازندران یادآور شد: پاسخ به چرایی تلفات در صورتی اتفاق می‌افتد که به لاشه تازه‌ای دست پیدا کنیم و نمونه آن برای آزمایشگاه مرجع در گرگان ارسال شود و آن وقت است که می‌توانیم بگوییم منشأ اصلی تلفات داخلی یا خارجی بوده است.
کاظمی‌تبار درباره اقداماتی که تاکنون برای حفاظت از فک خزری صورت گرفته است؛ به سلسله کارگاه‌های آموزشی اشاره کرد که علاوه بر مازندران در دو استان شمالی گیلان و گلستان نیز برگزار می‌شود.
وی ادامه داد: پایش‌های دریایی و ساحلی، برگزاری کلاس‌های آموزشی برای گروه‌های مختلف از دانش‌آموز گرفته تا صیادان، سمن‌های محیط زیستی و گروه‌های داوطلب در خصوص اهمیت این پستاندار دریایی در حیات خزر، امداد و نجات، درمان و پژوهش، و ارائه بسته‌های آموزشی توسط ادارات کل محیط زیست و شیلات در سه استان شمالی انجام گرفته است و این آموزش‌ها در جهت ارتقای سواد محیط زیستی ادامه دارد.
نگاهی به تلفات مشاهده‌شده فک خزری در سواحل شمال
همانطور که عطاالله کاویان مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران اعلام کرده است؛ امسال تاکنون چهار مورد رهاسازی فک‌های خزری که در تورهای صیادی گرفتار آمده بودند؛ در حوزه تحت مدیریت این استان گزارش شده است.
وی اعلام کرد: تا امروز ۱۳ لاشه فک خزری در سواحل مازندران مشاهده شده است که زمان زیادی از مرگ آنها گذشته بود.
همچنین عباس عاشوری رئیس اداره حفاظت از زیست‌بوم دریایی و پایش آلودگی‌های دریایی اداره‌کل محیط زیست استان گیلان اعلام کرده است: سه مورد تلفات در فصل بهار، چهار مورد در تابستان و ۲ مورد نیز در مهرماه امسال مشاهده شد که قابلیت نمونه‌برداری نداشتند.
وی اظهار کرد: موردی از گرفتار شدن فک‌ها در تورهای صیادی و یا رهاسازی آنها را نیز از ابتدای سال تا کنون نداشتیم.
وحید خیرآبادی معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره‌کل محیط زیست استان گلستان نیز اعلام کرده است که در سالجاری هیچ موردی از تلفات را در ساحل استان گلستان نداشتیم.
وی اظهار کرد: چهار قلاده فک خزری در تور صیادان پره در گمیشان گرفتار آمده بودند که با اقدام اصولی زنده‌گیری و پس از معاینه و تأیید سلامت، رهاسازی شدند.
با این حساب، از ابتدای فروردین تا اول آبان‌ماه امسال هشت مورد زنده‌گیری و تأیید سلامت و در نهایت رهاسازی فک خزری و همچنین ۲۲ مورد تلفات در سواحل شمالی و جنوب خزر مشاهده شده است که البته در مقایسه با تلفات بالایی که دیگر کشورهای حوزه خزر تا حدودی از بیان شفاف آن به دلایلی خودداری می‌کنند، ناچیز است.
مازندران بیشترین در ازای نوار ساحلی جنوبی خزر را به طول ۴۸۷ کیلومتر به خود اختصاص داده است.
