مقصر افزایش هاری، شهرداری‌ها و سازمان دامپزشکی هستند/ سگ‌ها را نکشیم، واکسن بزنیم و عقیم کنیم
«فرزاد علیزاده» کارشناس علوم و مهندسی محیط‌زیست، در یادداشتی اختصاصی برای دیده‌بان ایران، مقصر افزایش هاری در نتیجه گزش سگ‌های پرسه‌زن را بی‌توجهی شهرداری‌ها و سازمان دامپزشکی به وظایف قانونی خود و روش‌های علمی تجربه‌شده در جهان برای مدیریت جمعیت سگ‌های بلاصاحب دانسته و تاکید کرده است که به‌جای کشتن سگ‌های رهاشده با گلوله، باید به عقیم‌سازی و واکسیناسیون گسترده آنها پرداخت.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران، کلاف سردرگم مدیریت حیوانات شهری، سال‌هاست که در کشورمان بین مدیران متولی امر دست به دست می‌شود. از آنجایی که در این مورد نیز همچون موارد متعدد دیگر، تجربیات و دستورالعمل‌های بین‌المللی برای ما اهمیتی نداشته است، شهرداری‌های سراسر کشور، مشغول حذف فیزیکی سگ‌ها از محیط‌های شهری و روستایی سگ‌ها هستند و سازمان دامپزشکی نیز که متولی امر کنترل و پیشگیری از هاری از طریق واکسیناسیون گسترده سگ‌ها بوده، از بدیهی‌ترین وظیفه خود در این زمینه سر باز می‌زند.
در حال حاضر شهرداری‌های کشورمان براساس یک ماده قانونی مصوب سال 1334 شمسی، موظف شده‌اند حیوانات بلاصاحب را جمع‌آوری کنند؛ امری که به حذف فیزیکی سگ‌ها و در نتیجه جایگزینی جمعیت و افزایش گزش‌ها و بیماری‌های مشترک بین انسان و سگ‌ها منجر شده است.
در شهرها، شهرداری‌ها و در روستاها، دهیاری‌ها براساس دستورالعملی که توسط سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور تنظیم و ابلاغ شده است، موظف به جمع‌آوری و نگهداری سگ‌ها در پناهگاه سگ‌های بلاصاحب هستند؛ روندی پرهزینه و ناکارآمد که فاقد پشتوانه علمی و عملی است.
بر همین اساس، شیوه‌نامه‌ای در سال 1401 بدون توجه به دستورالعمل‌های به‌روز علمی، جهانی و نظر کارشناسان و توافقات و تفاهمات انجام‌شده در جلسات متعدد کارگروه ملی مدیریت سگ‌های بلاصاحب توسط مدیرکل وقت خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور ابلاغ شد. همین دستورالعمل ابلاغی، مسبب بروز اتفاقاتی شده است که امروزه شاهد آن هستیم، اتفاقاتی نظیر افزایش هاری و افزایش گزش توسط سگ‌ها.
هر چند طی سال گذشته، مدیریت جدید در این سازمان با نظر کارشناسان مربوطه و راهکارهای موفق علمی و بین‌المللی، بالاخره موفق به تهیه دستورالعملی جامع در خصوص مدیریت حیوانات شهری شده است، اما سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور تا کنون براساس برخی ملاحظات از ابلاغ آن خودداری کرده است.
اما چرا جمع‌آوری سگ‌ها موجب افزایش گزش و افزایش خشونت در سگ‌ها می‌شود؟
برای مثال، شهرداری اهواز مانند بسیاری از شهرهای دیگر هر سال بر تعداد اکیپ‌های زنده‌گیری خود می‌افزاید، طی یکی دو سال گذشته نیز براساس دستور دادستان‌های بسیاری از شهرها کشتار و حذف فیزیکی سگ‌ها در دستور کار قرار گرفته است؛ این کشتار شامل سگ‌های عقیم‌شده و پلاک‌گذاری شده نیز شده است. اما چرا جمعیت سگ‌های بلاصاحب کمتر نمی‌شود؟
تجربیات فراوان جهانی ثابت کرده است که در هنگام جمع‌آوری و یا حتی کشتار سگ‌ها با گلوله، در خوش‌بینانه‌ترین حالت تنها 60 درصد از جمعیت حذف می‌شوند. این سگ‌های حذف‌شده، سگ‌هایی هستند که به‌اصطلاح دستی‌تر و آرام‌تر بوده و نسبت به انسان‌ها احساس امنیت می‌کنند. اما 40 درصد باقیمانده که اتفاقا سگ‌های، جسورتر و پرخاشگر هستند، به مناطق غیر قابل دسترس فرار می‌کنند و پس از مدتی به منطقه قبلی بازمی‌گردند و در مدت کوتاهی زاد و ولد می‌کنند و جایگزین جمعیت قبلی می‌شوند. از سوی دیگر، زاد و ولد سگ‌های صاحب‌دار (گله و نگهبان) که در طبیعت رها شده‌اند نیز به جمعیت فوق افزوده می‌شوند.
براساس رفتارشناسی سگ‌های پرسه‌زن، بیشترین پرخاشگری و دعوای سگ‌ها بر سر قلمرو، جفت‌یابی و منابع غذایی اتفاق می‌افتد. این در حالی است که می‌توانستیم با عقیم‌سازی، واکسیناسیون و غذارسانی مسئولانه، رفتار و جمعیت سگ‌های پرسه‌زن در یک منطقه را مدیریت و از پرخاشگری آنها جلوگیری کنیم. با این روش و تداوم آن، جمعیت سگ‌های پرسه‌زن در عرض 3 تا 5 سال کاملا مدیریت می‌شود و طی کمتر از 2 سال، تلفات حاصل از هاری و بیماری‌های مشترک به صفر می‌رسد.
نتایج پژوهش‌ها و مستندات علمی نشان داده است که واکسیناسیون گسترده سگ‌ها (70 درصد تمامی سگ‌ها) به‌صورت مستمر، بهترین راهکار برای کنترل هاری ایجادشده به‌واسطه این گونه است و در این خصوص، حذف سگ‌ها به هیچ وجه منجر به کاهش هاری نخواهد شد.
به نظر می‌رسد حفاظت از جان انسان‌ها، بهداشت عمومی جامعه، حفاظت از حقوق حیوانات که سازمان‌های تخصصی کشورمان از جمله سازمان دامپزشکی و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی متعهد به انجام آنها هستند، در پایین‌ترین درجه اهمیت قرار گرفته است و سلیقه مدیران متولی امر بر سلامت شهروندان ارجحیت دارد.
در نتیجه این گفته که افزایش گزش‌ها و هاری ارتباط مستقیم با رفتار و عملکرد سازمان دامپزشکی و شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور دارد، موضوع عجیبی نیست. اگر هم این امر به‌درستی مدیریت نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور در سایه همین بی‌تدبیری‌ها، تعارضات بین جوامع انسانی و سگ‌های بلاصاحب تبدیل به فاجعه خواهد شد.
منبع: سایت دیده‌بان ایران
