حضور سگ‌های رهاشده در سطح جامعه؛ آری یا نه؟
کافه کارزار وابسته به پلتفرم اجتماعی کارزار، با حضور اساتید دانشگاه و کنش‌گران اجتماعی مربوطه، نشستی را درباره مسأله حضور بیش از حد سگ‌های رهاشده در سطح جامعه برای انسان و محیط‌زیست، آسیب‌های ناشی از این مسأله و راهکارهای پیشنهادی برای حال آن، برگزار کرد.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران، در تاریخ ۱۵ مرداد ۱۴۰۳، نشستی در کافه رویداد کارزار پیرامون موضوع «کارزارهای مرتبط با سگ‌های بلاصاحب یا ولگرد» برگزار شد. در این رویداد زوایای مختلف وجود تراکم جمعیت سگ‌های ولگرد، آسیب‌ها و راه‌حل‌های مربوط به آن با حضور کارشناسان و فعالان محیط‌زیست بررسی شد.
حامد بیدی، مدیرعامل پلتفرم کارزار در آغاز جلسه گفت: «این رویداد نشست کارشناسی در مورد مسائلی است که مربوط به حضور آزادنه سگ‌ها در مناطق شهری است که به دلیل حساسیت موضوع و دوقطبی‌های موجود بسیار جای گفت‌وگو دارد. از سوی دو گروه دوستداران سگ‌های بلاصاحب و در مقابل، مخالفان حضور سگ‌های ولگرد، کارزارهای متعددی تا کنون ایجاد شده که اغلب جزو کارزارهای پرامضا بوده است. این نشست نیز در تلاش برای شناخت ابعاد کارشناسی این مطالبات پرطرفدار برگزار شده است و از گروه‌های مختلف کارشناسی دعوت شده است. هر چند متأسفانه از حامیان حقوق حیوانات که معتقد به تغذیه سگ‌های شهری هستند کسی حضور پیدا نکرده است.»
ماجرای وجود سگ‌های ولگرد؛ واقعیت جامعه یا بازی احساسی؟
در ادامه، حسین آخانی، بوم‌شناس و استاد دانشگاه به عنوان یکی از مهمانان این رویداد بیان کرد: «ماجرای سگ‌ها از بُعد منطقی خارج شده و به یک موضوع احساسی و سیاسی بدل شده است. این ژست انسان‌دوستانه گرفتن برای حمایت از حیوانات چندان درست و اصولی نیست. این حمایت از حیوانات به صورت ناعادلانه است، به این معنا که ما فقط دوگونه را انتخاب و از آن حمایت می‌کنیم و بعد اسم آن را به طور کلی حمایت از حیوانات می‌گذاریم. یک سگ در سال حدودا ۱۱۰ کیلوگرم گوشت نیاز دارد. در اکوسیستم این روال است که هرم غذایی بر مبنای سایز حیوانات، از حیوانات کوچکتر تغدیه می‌کند، ولی ما به صورت عامدانه این هرم را دچار تغییر کردیم و مشکلاتی برای زیست‌بوم را به وجود آورده‌ایم.»
آخانی ادامه داد: «در لیست خطرناک‌ترین موجودات مهاجم روی کره‌زمین در صد مرتبه اول، گربه‌های مهاجم جزو این گروه‌ها هستند. با گسترش جمعیت سگ و گربه در پارک‌ها، برای نمونه در پارک پردیسان، خرگوش‌ها از بین رفتند و در نتیجه گونه‌های گیاهی هم توسط حشرات نابود شدند و این پارک مستعد آتش‌سوزی شده است.»
ایمان معماریان، دامپزشک حیات‌وحش که در این رویداد حضور داشت نیز تاکید کرد: «رویکرد ما به مدیریت جمعیت سگ و گربه نسبت به خیلی از کشورها در وضعیت بسیار بدی قرار دارد و علت اصلی آن این است که به دلیل سیاست‌هایی که در کشور وجود داشته، اصلا لزوم مدیریت جمعیت این حیوانات را درک نکرده‌ایم. موضوع اصلی ما این است و از سیاست‌های کشور نشات می‌گیرد. در ایران حتی فکر رسیدگی به جمعیت آماری سگ و گربه وجود ندارد.»
مرضیه ادهم، اجتماع‌ساز پلتفرم کارزار در ادامه خاطرنشان کرد: «سیاستمداران کشور عرف‌های جامعه را نادیده می‌گیرند و به همین علت قوانینی هم وضع نکرده‌اند. یک مشکل محیط‌زیست را به گزاره سیاسی تبدیل و سپس به جامعه تحمیل می‌کنند. پرسش این است که اساسا ما این بحران جمعیت سگ‌ها را داریم یا این یک بحران رسانه‌ای ساخته شده است؟»
سگ موجودی نجس یا قدیس به حساب میآید؟
اجتماع‌ساز کارزار به گروه‌هایی که کارزارهای مختلف را ایجاد کرده‌اند اشاره کرد و گفت: «در مواجهه با سگ‌ها سه گروه داریم؛ گروه اول مذهبی‌هایی که سگ ها را قبول ندارند و حیوانی نجس می‌دادند. گروه دوم دوستداران افراطی سگ‌ها هستند که از آن‌ها قدیس ساخته‌اند و سگ پرستی می‌کنند و گروه سوم که این موضوع را مشکل محیط زیستی می‌بینند و با کشتار و عقیم سازی موافق‌اند.»
در ادامه محبوبه نظری، نویسنده کارزار «درخواست جمع‌آوری سگ‌ها و ممنوعیت سگ‌گردانی» در توضیح دغدغه خود بیان کرد: «طبق قانون اسلام و شرع، سگ نجس است و اصولا همزیستی و زندگی با این حیوان جایز نیست و نباید انجام شود. این موضوع از نظر علمی رد نشده بلکه تایید هم نشده است بنابراین غیرعلمی محسوب نمی‌شود و در مورد نجاست سگ هیچ اختلاف نظری وجود ندارد.»
عبدالرضا باقری، کنشگرمحیط‌زیست نیز در مخالفت با این صحبت‌های نویسنده کارزار، گفت: «در سال ۱۳۷۹ ما و حوزه علمیه قم تحقیقی انجام دادیم و به یک نتیجه ریسدیم که سگ نجس نیست. چهار بار در قرآن اسم سگ به نیکی آورده شده است؛ برای مثال از سگ اصحاب کهف، سگ کاری و چوپانی به نیکی یاد کرده شده است. در قرآن هیچ موردی مبنی بر نجس بودن سگ بیان نشده است.»
سگ‌های ولگرد چگونه وارد محیط شهری می‌شوند؟
باقری در ادامه از چگونگی ورود سگ‌های ولگرد به مناطق شهری گفت: «گروهی سگ های چوپان و گله هستند که وقتی زاد و ولد می‌کنند چند توله برای کار خود برمی‌دارند و باقی توله‌ها را رها می‌کنند. رهاسازی توسط صاحبان است یعنی سگ می‌خریدند و بعد توان نگهداری نداشتند و رها می‌کردند. گروه بعدی، یک گروه مافیایی است که برای خرید و فروش و واردات سگ به آن‌ها غذا می‌دهند و پس از توله‌کشی آن‌ها را رها می‌کنند.»
تراکم جمعیت و گسترش بیماری هاری
مجتبی طباطبایی، مدیر بخش ترویج رفاه حیوانات بیمارستان دامپزشکی مرکزی تهران که از جمله مهمانان این رویداد بود، با رفرنس به مقالات عنوان کرد: «بین تراکم جمعیت سگ‌ها و افزایش بیماری هاری ارتباطی وجود ندارد و صرفا رسانه‌ها این موضوع را القا کرده‌اند. کشتار و عقیم کردن سگ راهکار مفیدی برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد نیست.»
او ادامه داد: «در کرمان آمار تراکم جمعیت سگ ولگرد یک دوم بوده که نسبت به جمعیت کل بسیار کم است.»
آخانی اما نظر متفاوتی داشت: «۲۵ بیماری مستقیم یا غیرمستقیم از طریق سگ به جوامع انسانی منتقل می‌شود و بیماری هاری یکی از آن‌هاست. در سال گذشته ۳۷۰ هزار سگ گزیدگی داشتیم و این موضوع ترسناک است. با افزایش بیماری هاری این مسئله برای ما جدی شده است.»
این استاد دانشگاه اضافه کرد: «در چهار ماه اخیر ۱۰ مورد بیماری هاری داشته‌ایم که بیشتر هم کودکان زیر ۱۰ سال بوده‌اند. اینکه بگویم بین بیماری هاری و تراکم جمعیت سگ‌ها ارتباطی وجود ندارد بسیار نادرست است. یک گزاره غلط دیگر هم این است که می‌گویند بین غذارسانی به سگ ها و افزایش جمعیت ارتباطی وجود ندارد درصورتی که این جزو بدیهیات است. کمایانکه در تمام مناطق حاشیه‌ای وجود سگ‌ها بیشتر شده است.»
معماریان در ادامه بحث بیان کرد: «در سگ گزیدگی ایران رتبه سوم را دارد. بهداشت عمومی انسانی هم در این میانه آسیب دیده است. کماکان ایران جزو کشورهایی است که تلفات انسانی هاری دارد. بیشترین تلفات هاری به منبع حیات وحش برمی‌گشت اما در تمام سال‌های اخیر منبع بیماری هاری به حملات سگ برمی‌گردد. این مهم بدین معناست که منبع شروع بیماری تغییر کرده است.»
بار روانی و جسمی و حقوقی سگ‌گزیدگی
آخانی درباره روانی مسئله سگ‌گزیدگی گفت: «سگ‌های ولگرد منشا خشونت در جامعه هستند. چه بسیار آسیب روانی که به کودکان بعد از سگ‌گزیدگی وارد می‌شود. هر شهروندی حقوقی دارد و این امنیت اجتماعی از افراد سلب شده است. وقتی به خیابان می‌رویم و با سگ ولگرد مواجه می‌شویم، ترس افراد را فرا می‌گیرد. مافیای سگ‌ها آنقدر قدرت دارد که حتی مانع اجرای قانون می شود. شهرداری‌ها از ترس واکنش مردم امکان برخورد با سگ‌های ولگرد را ندارند.»
حسن فرزین‌تبار، وکیل دادگستری از نگاه حقوقی و قانونی به مسئله نگاه کرد: «از نظر قانونی باید قانونگذار تشخیص دهد که این جمعیت حیوانات یک مشکل است و باید رفع شود ولی ما در این موضوع مشکل قانونگذاری نداریم و مشکل اصلی اجرا نشدن قانون است. اینکه چرا اجرا نمی‌شود را باید از سازمان محیط زیست پرسید. مدفوع سگ‌ها باید جمع آوری شود برای مثال پارک لاله به حدی کثیف و آلوده است که با خانوده نمی‌توان به آنجا رفت. در چنین شرایطی چه سازمانی باید به این موضوع رسیدگی کند؟»
این حقوقدان ادامه داد: «ما یک درخواست قانونی داشتیم که سگ‌های ولگرد و انجمن‌های حمایت از حیوانات را قانونی و ثبت کنیم تا بتوان رسیدگی کرد. پول‌های نجومی وارد شده به این انجمن‌ها کنترل شود و در سازمان مالیات بررسی شوند یا از نظر بهداشتی، وزارت بهداشت باید به سازمان محیط زیست انواع بیماری‌هایی که از طریق حیوانات منتقل می‌شود را اطلاع دهد.»
الگوی کشورهای موفقی که سگ‌گزیدگی و بیماری هاری ندارند، چیست؟
آخانی با مقایسه دیگر کشورها در مسئله سگ‌های ولگرد گفت: «در کشورهای انگلیس، اسپانیا، فرانسه و چند کشور دیگر بیماری هاری وجود ندارد و سگ ولگرد هم دیده نمی‌شود. منظور ما از حذف سگ ولگرد، کشتن آن‌ها نیست بلکه حذف آن‌ها از مناطق زندگی شهری افراد است.»
آخانی افزود: «افزایش کبوتر چاهی به دلیل تقابل دو گروه مذهبی وغیرمذهبی بود. گروه غیرمذهبی با غذارسانی باعث گسترش سگ وگربه شد و گروه مذهبی با دانه‌رسانی باعث گسترش کبوتر چاهی که سابقه مذهبی دارد، شده است. کمااینکه افزایش جمعیت کبوتر چاهی در میدان حسن‌آباد قابل مشاهده است.»
راهکار پیشنهادی برای حل مشکل
باقری در ادامه ضمن تاکید براینکه برخوردها با کسانی که طرفدار سگ و گربه هستند را باید با آموزش و فرهنگسازی متعادل کنیم، گفت: «بسیاری از این افراد از خطرات غذارسانی به سگ و گربه اطلاعی ندارند و ما باید در این زمینه فرهنگسازی کنیم. دولت سهم بزرگی در این آموزش دارد. برای مثال برای عقیم نکردن، رهاسازی و غذا دادن به سگ‌ها جریمه سنگین درنظر بگیریم.»
او ادامه داد: «سازمان دامپزشکی و شهرداری باید قانون‌مداری خرید و فروش سگ را پایه‌گذاری کنند. یک کارگروهی تشکیل دهیم و از سازمان محیط زیست و سازمان بهداشت بخواهیم که یک کار قانونی پیرامون معضلات تراکم جمعیت سگ‌های ولگرد انجام شود.»
معماریان نیز درباره مدیریت جمعیت حیوانات گفت: «فکر کردن به راهکار مدیریت جمعیت فعلا زود است و لزوم مدیریت جمعیت را در وهله اول مسئولین باید بفهمند. ما باید به اصول مدیریت جمعیت حیوانات بپردازیم و آن را به دوستداران سگ و گربه آموزش دهیم. دولت هم باید به این موضوع ورود کند تا با زمان‌بندی و همکاری، موضوع افزایش جمعیت را کنترل کند.»
فرزین تبار، مهمان حقوقدان این رویداد در پایان بیان کرد: «حل کردن این مشکل بهتر است به خود مناطق واگذار شود و طبق شرایط منطقه باشد. شاید در برخی مناطق روستایی وجود سگ در جلوی خانه‌شان لازم و کاربردی است اما همان سگ شاید در تهران یا شهرهای دیگر باعث بروز مشکل شود.»
