برخورد گزینشی غرب با حقوق بشر

در روزهای اخیر ائتلاف روسی - سوری بنا به ملاحظات انسانی از پنجشنبه ۲۹ مهرماه آتش بس یک‌جانبه‌ای را در حلب برقرار کرده که قرار است تا روز دوشنبه نیز تمدید شود. در جریان این آتش بس، افزون بر توقف حمله‌های هوایی روسیه علیه مواضع تروریست‌ها، واحدهای نظامی سوریه نیز برای تسهیل در خروج جنگجویان و افراد غیر نظامی از حلب، عقب نشسته‌اند؛ البته شورشیان مخالف اسد پیشنهاد روسیه برای ترک حلب را رد کرده‌اند و برای حفظ امنیت خود مانع از خروج غیرنظامیان از حلب نیز می‌شوند. با این حال شورای حقوق بشر سازمان ملل احساس مسئولیت کرده و نشستی اضطراری درباره اوضاع شهر حلب در ژنو سوئیس برگزار کرده است. شرکت‌کنندگان در این نشست به احترام قربانیان حلب یک دقیقه سکوت کردند و زید رعد حسین، از مقام‌های عالی‌رتبه این شورا در پیامی ویدئویی محاصره و بمباران بخش شرقی حلب را «جنایت در ابعاد تاریخی» خواند. قرار است شورای حقوق بشر سازمان ملل پیش نویس قطعنامه‌ای را بررسی کند که بریتانیا ارائه کرده و در آن خواستار خاتمه فوری بمباران‌ها در حلب شده است. این در حالی است که هنوز بیش از چند هفته از فاجعه یمن نمی‌گذرد که در آن جنگنده‌های سعودی با هدف قرار دادن شرکت‌کنندگان در یک مراسم ختم تعداد زیادی از غیر نظامیان را به شهادت رساندند و با حمله مجدد به نیروهایی که در حال امداد رسانی به مجروحان بودند، ابعاد این فاجعه انسانی را هر چه بیشتر گسترده کردند. جالب اینجاست که کشته و مجروح شدن بیش از ۵۰۰ تن در یمن آن هم توسط دولتی متجاوز و خارجی، احساس مسئولیتی را در شورای حقوق بشر ایجاد نکرد و لزوم تشکیل جلسه‌ای حتی غیر اضطراری را نیز مطرح نساخت؛ اما حال تلاش‌های دولت رسمی و قانونی سوریه برای باز پس‌گیری و آزاد‌سازی شهرهای کشورش از دست گروه‌های شورشی آن هم با وجود باز کردن مسیر و فراهم کردن شرایط برای خروج غیر نظامیان، جنایتی در ابعاد تاریخی تلقی شده و محکوم کردن روسیه و متحدش سوریه به ترجیع بند همه رسانه‌های پر نفوذ غربی تبدیل شده است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد در وضعیت کنونی اقدامات کشورهای غربی در قالب نهادهای حقوق بشری سازمان ملل همچون همیشه تحت‌الشعاع «منافع» و «تبعیض هدفمند» قرار دارد. بدین‌ترتیب که در درجه نخست این نه حقوق انسانی و جان غیر نظامیان است که برای این کشور‌ها اهمیت دارد؛ بلکه مساله مهم منافع جبهه غربی- عربی است که در وضعیت فعلی در کاهش قدرت روسیه در خاورمیانه، تضعیف بشار اسد در سوریه و از بین نرفتن نیروهای مخالف اسد هر چند تروریست، نهفته است. در درجه دوم سکوت مرگبار نهادهای حقوق بشری و کشورهای اروپایی مدعی حقوق بشر در قبال فاجعه یمن و عدم محکومیت و اقدام جدی و عملی در قبال نیروهای متجاوز سعودی و حال برگزاری نشست‌های اضطراری برای سوریه و دلسوزی‌های نمایشی برای مردم حلب نشان از نوعی نگرش تبعیض آمیز به حقوق بشر بوده و هر چه بیشتر چهره منفعت جو و غیر انسانی مدعیان را به نمایش می‌گذارد. البته وقوع رخدادهای تلخ انسانی در حلب و کشته شدن غیر نظامیان در سوریه نیز بی‌شک از چهره‌های زشت جنگ و افراط گرایی در خاورمیانه است که خود جلوه‌ای از منفعت طلبی و مداخله جویی کشورهای غربی در امور داخلی کشورهای اسلامی بوده و حال طبق طرحی از پیش تعیین شده به بهانه‌ای برای مداخلات بیشتر نیز تبدیل شده است. در ‌‌نهایت به نظر می‌رسد در عصر جهانی شدن اطلاعات و انتشار گسترده اقدامات و جهتگیری‌های کشور‌ها در عرصه رسانه‌ای، افکار عمومی جهانی نیز آگاهی بیشتری از ماهیت عملکرد کشورهای غربی و نهادهای حقوق بشری پیدا کرده و ضمن اینکه دیگر به راحتی فریب اقدامات ظاهر‌سازانه و اشک‌های تمساح را نمی‌خورد، می‌تواند قاضی عادلی برای ارزیابی عملکرد کشور‌ها در عرصه بحران‌های مختلف جهانی از جمله بحران سوریه باشد. 

محمد مهدی مظاهری

* استاد دانشگاه

منبع: آرمان