"با محیط بودن و در کنار آن گام نهادن " موضوعی که ما در ایران به آن پایبند نیستیم

دیده بان ایران- کبری محمدی : با گذشت  میلیاردها سال از تشکیل کره زمین و ایجاد حیات در سطح زمین امروز با توسعه همه جانبه بشریت با مخاطرات متعددی روبه رو هستیم .

توسعه شهرنشینی، مهاجرت روستا شهری، تبدیل نقاط روستایی و مناطق حاشیه نشینی به شهرهای جدید، توسعه صنعت، دخالت انسان در روند طبیعی و .... همه از جمله عواملی هستند که بعد از گذشت سالیان دراز از عمر زمین به آن توسط جوامع بشری شُک وارد کرده است و امروز علاوه بر مشاهده روند طبیعی مخاطرات، شاهد ایجاد مخاطرات جدید با ریسک خطرپذیری بالا هستیم.

آلودگی هوا در نقاط مختلف از جمله مناطق پر تردد و پرجمعیت، مناطق صنعتی، پدیده ریزگردها در مناطق جنوب غربی و مرکزی ایران، بحران آب در مناطق مرکزی و برخی از نواحی غربی و شرقی و همه و همه از مخاطرات جدیدی است که انسان با بی توجهی به محیط اطراف خود و بی اهمیت انگاشتن مسائل مختلف در بحث مدیریت آب، خاک، هوا و پوشش گیاهی به وجود آورده است.

حال با توجه به اینکه پدیده هایی از جمله زلزله، رانش زمین، سیل، طوفان های مختلف و ... به عنوان مخاطره شناخته و از آنها نام برده شده است متاسفانه شاهد هستیم این عناوین را به اشتباه امروزه با نام بلایا و حتی مصیبت نام می برند ، گفتنی است مخاطرات تا زمانی مخاطره هستند که هیچ گونه ضررو زیان جانی و مالی برای موجوادت زنده محیط همچون انسان نداشته باشد و اگر ضرر و زیانی متحمل محیط شود می توان از آن ها به عناوین مختلف همچون بلایا و در عمق بیشتر خسارات با عنوان مصیبت نام برد.

به طور مثال با رخداد یک مخاطره همچون زلزله که امروزه یکی از مباحث مهم و به روز در جامعه ایران است اگر برای مواجه با آن آمادگی را نداشته باشیم مسلماَ با تلفات . خسارات جانی و مالی روبرو خواهیم شد و به عنوان یک بلا یا مصیبت از آن یاد خواهیم کرد همچون زلزله 7.1 دهم ریشتری که در ماه گذشته در استان کرمانشاه و یا زلزله چند سال گذشته در شهرستان بم استان کرمان به وقوع پیوست .

اگر به نوع ساخت و سازها در گذشته و بررسی روند مخاطرات در طی چند قرن اخیر بنگریم می بینیم هر چقدر به قرون جدید و زمان حال نزدیک می شویم اثرات مخاطرات بر محیط بیشتر و بیشتر شده است و این اثرات از دیدگاه علمی به نحوه مقاوم سازی سازه  و نحوه مواجه انسان با آن مخاطره بوده است.

البته ناگفته نماند که در زمان های  قدیم این انفجار جمعیتی و تجمع جمعیتی در نقاط مختلف وجود نداشت و یا حتی انسان ها مکان هایی را برای زیستن انتخاب می کردند که از محل وقوع مخاطرات دور بوده و با رخ دادن آن مخاطره خطری ساکنان را در بر نمی گرفت اما امروزه با وجود پیشرفت علم و قابلیت شناسایی نقاط حادثه خیز و مخاطره خیز، انسان ها متاسفانه توجهی نکرده و در هر نقطه ای که اجازه ساخت و ساز داشته است در زمین دست برده و بر روی پوسته آن فشار آورده و امروزه زمین گویی خشم خود را بر انسان چیره کرده تا انسان ها به خود آیند که نباید بدون علم و بدون کارشناسی مسیرهای طبیعی محیط را دستکاری و تغیر دهند.

وقتی به گذشته بازمی گردیم و به بناها و نحوه زندگی انسان ها دقت می کنیم چیزی جز با محیط بودن و در کنار آن گام نهادن مبحثی را نخواهیم دید همراهی انسان با محیط و استفاده از مصالح طبیعی موجود در محیط برای ایجاد پناهگاه و حتی تولید و مصرف، آن ها در آسایش بیشتری زندگی کرده اند و گویی در زمان های قدیم انسان محیط را کلی از زندگی خود می پنداشته و بر اساس آن برنامه ریزی می کرده است اما امروزه با نگاهی گذرا به دستکاری ها و فعالیت های غیر مهندسی و بی اندیشه انسان متوجه می شویم که توجه به محیط در میان جوامع بشری حلقه ای مفقوده است و این حلقه مفقوده با سیر طبیعی مراحل تکامل خود به انسان نیز تلنگری می زند و یادآور می شود که وجود دارد .

امروز دیگر زمانی برای کوته فکری و بی توجهی جوامع بشری بخصوص جامعه عمومی و مسئولان آن جامعه به محیط و مخاطرات آن باقی نمانده است.

بحث آموزش، مقام سازی و آمادگی جوامع در زمان رخداد مخاطرات و توجه به محیط از سوی عموم جامعه و مسئولان آن بسیار مهم تلقی می شود و باید از موازی کاری ها در ادارات و سازمان های مربوطه دوری کرد و در یک نقطه مشترک در کنار یکدیگر قرار گرفت و راه حل اساسی برای این موضوع حیاتی و استراتژیک  یافت.

کبری محمدی – دانشجوی ارشد مخاطرات محیطی دانشگاه تهران