سفیر سابق ایران در مجارستان و نروژ :منتظر سازوکار مالی اروپا در آینده نزدیک نباشیم

دیده بان ایران : تاخیر در رونمایی از سازوکار مالی اروپایی برای مبادله با ایران این سوال را به اذهان متبادر می کند که آیا اروپایی ها در این روند جدی هستند یا با این احساس که ایران قصد ندارد از برجام خارج شود به دنبال وقت کشی و ادامه مسیر صدور بیانیه- حمایت لفظی هستند؟ حالا مقامات ایرانی در دیدار با اروپایی ها هشدار می دهند که باید هر چه زودتر این مسیر را هموار کنند. گذشته از اینکه اروپا چقدر توان دارد تا در مقابل تحریم‌های یکجانبه امریکا از ایران حمایت کند آیا اروپایی ها اراده نجات برجام به روشهای عملی را دارند یا با بهانه وابستگی سیستمهای مالی به امریکا از زیر بار این مهم شانه خاله می کنند؟ در این باره با عبدالرضا فرجی راد استاد مسائل ژئوپلیتیک و سفیر سابق ایران در مجارستان و نروژ گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

به نظرتان دلیل به درازا کشیدن ایجاد سازوکار مالی اروپا برای ایران چیست؟ اروپایی ها اذعان دارند سیستمهای مالی در اختیار امریکا و ایجاد فضای مستقل از آن سخت است. آیا آنها اراده اقدام عملی را دارند؟

اروپا تحت فشار است و این یک واقعیتی است که باید بپذیریم. فشارهای زیادی از سوی آمریکا روی اروپا وارد می‌شود و چند روز اخیر هم برایان هوک در اروپا بود و روی مسائل مختلف از جمله سیستم بانکی و سوئیفت گفتگو داشت؛ وی همچنین با مقامات بانک‌های مرکزی و خزانه‌داری آنها نیز صحبت کرد و به نوعی تهدید کرد که نباید ارتباط با ایران انجام شود . اروپایی‌ها خودشان گیج هستند که چکار باید بکنند؛ ضمن اینکه آنها به هر حال می‌خواهند برجام را حفظ کنند و به ایران کمک کنند که بتواند مبادلات بانکی اش قطع نشود. این فشارها که زیاد می‌شود، طبیعتا بین اروپا هم شکاف ایجاد می‌شود.

 از چه نظر؟ بین کشورهای اروپایی هم اختلافاتی وجود دارد؟

 بله از یک طرف اروپا خودش مشکلات جدی دارد. این مشکلات  اختلافاتی است که در درون اروپا هست، از طرفی برگزیت شکل گرفته و بریتانیا در حال خارج شدن از آن است، از طرفی مسائل روسیه و اروپای شرقی بحرانی تر شده است، مثل اوکراین و سیستم دفاع موشکی و غیره. کشورهای اروپای شرقی در جلساتی که با 28 کشور اتحادیه اروپا حضور دارند، مثل بقیه، مثل آلمان، فرانسه و تا حدودی انگلیس و یا ایتالیا فکر نمی‌کنند، آنها معتقدند امنیت شان هنوز تضمین نشده و همچنان در خطر است و لذا کشورهای اروپایی به‌ویژه اروپای قدرتمند؛ فرانسه، انگلیس و آلمان یا غرب اروپا نمی‌تواند از این کشورها دفاع کند، از همین رو آنها می‌گویند نمی‌شود با آمریکا به خاطر ایران وارد چالش و درگیری تازه شوند، چون معتقدند که اگر اروپا بخواهد فشارها و برنامه های آمریکا را خنثی کند، طبیعتا آمریکا هم عکس‌العمل تندی نشان خواهد داد. عکس‌العمل تند نشان دادن به این معنی است که روابط اروپا و آمریکا بحرانی می‌شود. شما می‌دانید بعضی مواقع‌ که آقای ترامپ سخنرانی می‌کند، در مواقعی که عصبانی می‌شود اروپا را حتی دشمن خطاب می‌کند. لذا اینها معتقدند که ما نباید راهی را برویم که این راه در واقع اروپا یا اتحادیه را از آمریکا جدا کند.

 مسئله دیگری که پیش آمده این است که اروپایی ها احساس می کنند با خرید نفت در ماههای گذشته از ایران، فعلا فشار جدی روی آن نیست و می توان سازوکار مالی را با آرامش پیش برد.  البته خبر نداریم که آیا این توافقی است بین آمریکا و اروپا که البته احتمالش ضعیف است. آمریکایی‌ها به خاطر پایین آمدن قیمت نفت که موفق هم شدند و به 60 دلار رساندند، به بعضی از کشورها که نفت ایران را تا اوایل بهار می‌خریدند، اجازه دادند یک مقدار از نفت ایران خریداری کنند، ولی پولش را در یک بانکی نگهداری کنند و تحویل ایران ندهند. حالا با آن فشارهایی که به اروپا می‌آید؛ هم فشارهای داخلی به خاطر اختلافاتشان، هم فشارهایی که آمریکا می‌آورد، بعضی‌ از آنها این بحث را مطرح کردند که یک؛ ما داریم حمایت سیاسی کامل از ایران می‌کنیم که این را یک امتیاز تلقی می‌کنند؛ مثلا می‌گویند 50-40 درصد قضیه همین حمایت است و دوم اینکه ما که نمی‌توانستیم کل کمبودهای ایران و نیازهای ایران را برطرف کنیم.

بنابراین فرصتی است تا از فضایی که ایجاد شده، مثل خرید نفت از ایران استفاده شود و ایران از آن استفاده کند تا چند ماه آینده ببینیم چه راهکاری می‌توانیم مشخص کنیم. اگر این روند جواب داد؛ اروپایی‌ها معتقدند که احتمال اینکه بعد از فروردین در همین حد یا یک مقدار کمتر خرید نفت ادامه داشته باشد، وجود دارد. بنابراین خودشان را  با این قضیه راضی می‌کنند که حالا آن چیزی را هم که ما قرار بود بدهیم، به این شکل و یا کم یا بیش دارد اجرا می‌شود، ضمن اینکه هیچ وقت هم نمی‌گویند ما این کار را نمی‌کنیم؛ می‌گویند ما از برجام حمایت می‌کنیم، دنبال راهکارهایی هستیم. این چند روز اخیر هم که می‌گفتند هیچ کدام از کشورهای اروپایی نمی پذیرند که میزبان سازوکار مالی اروپا از نظر مالی باشد. اما داریم کار می‌کنیم روی دو کشور قدرتمند مثل فرانسه و آلمان که یکی از آنها میزبان بشوند ، یکی از آنها هم رئیس این سازوکار را معرفی کند که در واقع به هم پیوستگی داشته باشد و یک قدرتی را تشکیل دهند. در حال حاضر گفت و گو هم ادامه دارد. آقایان صالحی و عراقچی هم به اروپا رفته اند، باید ببینیم پس از این مرحله چقدر اروپایی‌ها در این قضیه جدی هستند. آنچه مسلم است، این است که اروپایی که امروز در رابطه با سازوکار صحبت می‌کند، آن اروپایی نیست که دو، سه ماه پیش صحبت می‌کرد. در دو، سه ماه پیش تردیدها کمتر بود، جدیت بیشتر بود، امیدواری بیشتر بود، اما امروز که ما صحبت می‌کنیم، مثل دو، سه ماه پیش نمی‌شود که مطمئن بود که اروپا کاری خواهد کرد.

 جزئیات SPV به نظرتان چیست که این همه اروپایی‌ها این وقفه را ایجاد کردند و بعضی از کشورها از میزبانی‌ آن ترس دارند؟  

به نظرم چیز خاصی وجود ندارد، بالاخره یک سازوکار مالی است که دلار را از معامله ایران خارج می‌کند، بعد آنجا پولی که ایران از فروش نفت یا صادراتی که دارد طلبکار می‌شود ، آن پول در واقع محاسبه می‌شود و مجددا به صورت کالا پس داده می‌شود. سعی می‌شود کالا به کالا مبادله شود و کمتر پول در آن دخیل باشد. بنابراین آنهایی که نپذیرفتند میزبانSPV باشند، می‌ترسند که آمریکا ضربه بزرگی به آنها بزند. از نظر اقتصادی مثلا اتریش، لوگزامبورگ یا هر کشور دیگری، چون کشورهای کوچکی هستند، می‌ترسند که ضربه بزرگی به آنها زده شود، از نظر اقتصادی شرکت‌هایشان جریمه شوند یا از آمریکا خارج شوند یا حتی به خاطر این روند فکری که در کاخ سفید برقرار است، حتی ممکن است یک مدتی امریکا رابطه با آن کشور را قطع کند که بقیه حساب کار خودشان را بکنند. لذا مشکلی است که اینها از عکس‌العمل آمریکا می‌ترسند، نه اینکه حالا SPV یک چیز خیلی پیچیده و فوق‌العاده‌ای باشد.

به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها این موضوع را درک کرده‌اند که ایران خیلی به برجام نیاز دارد و اگر از برجام خارج شود فضای سختی برایش پیش می‌آید. به نظرتان تنها مشکلات اروپایی‌ها باعث شده است این شرایط به وجود بیاید یا نه، این موضوع را هم در نظر دارند و به نوعی می‌خواهند به ایران کمتر امتیاز دهند ؟

به‌طور قطع مشکلاتی پیش آمده، اما باید یک نکته را هم در نظر بگیریم که اروپا خودش در رابطه با ایران در منطقه خاورمیانه مسائلی دارد. یکی مسائل موشکی است که اینها رسما ابراز نگرانی می‌کنند، یعنی حتی وقتی به آنها گفته می‌شود که این برنامه موشکی ایران دفاعی است و برای دفاع از خودش، ایران تجربه جنگ هشت ساله را هم دارد، می‌گوید نه، تهدید اروپا هم است. دوم؛ مسائلی که در منطقه می‌گذرد و اختلافاتی که با ما دارند. البته بخشی از اروپا این نظر را دارد، همه اروپا برایشان مهم نیست. مثلا در جنوب اروپا خیلی مهم نیست، اما برای فرانسه خیلی مهم است، بعد برای انگلیس و بعد برای آلمان. لذا این را هم فراموش نکنید که در قالب این تحریم ما باید این را هم بیاوریم که اروپایی‌ها اگر هم بخواهند چیزی را به ایران بدهند، دنبال امتیازگیری هستند، یعنی می‌خواهند مذاکراتی را در این قالب شروع کنند و وقتی برایشان مسلم شد که این مذاکرات ادامه می‌یابد، مثلا چیزی در قالب SPV یا مکانیزم اروپایی به ایران بدهند. این نکته مهمی است که نباید از این امر غفلت کرد.

- چشم‌انداز را چطور می‌بینید؟ به نظرتان می توانیم شاهد فضای مثبت برای ایران با شکل گرفتن این سازوکار مالی بود؟

من برای آینده خیلی زود چیزی را نمی‌بینم. من تصور نمی‌کنم ما در یکی، دو هفته آینده به اصطلاح یک خوش‌آمد را از سوی اروپایی‌ها در رابطه با بکارگیری مکانیزم جدید داشته باشیم. ایران هم فشارهای خودش را می‌آورد و آنها هم ممکن است با ایرانی‌ها صحبت کنند و یک راهکارهای جزئی را پیشنهاد کنند. هیچ کس نمی‌تواند بگوید که حتما این اتفاق خواهد افتاد.

منبع: خبرآنلاین