روایت نیویورک‌تایمز از روز متفاوت پزشکیان
نیویورک‌تایمز نوشت: اصولگرایان ایران دو مقام ارشد را برکنار کرده‌اند و دولت جدید و میانه‌رو مسعود پزشکیان را با بحران مواجه ساخته‌اند، به‌گونه‌ای که پرسش‌هایی درباره بقای آن مطرح شده است.
به گزارش سایت دیده‌بان ایران، در ادامه این مطلب آمده است: این تقابل در حالی رخ می‌دهد که ایران با مجموعه‌ای از بحران‌ها، از جمله کمبود انرژی، تورم سرسام‌آور، سقوط آزاد ارزش پول ملی، آسیب نظامی به متحدان منطقه‌ای خود و بازگشت رئیس‌جمهور ترامپ و سیاستی خصمانه‌تر از سوی ایالات متحده روبه‌رو است.
روز یکشنبه، در عرض چند ساعت، مجلس عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد را استیضاح کرد و محمدجواد ظریف، وزیر خارجه سابق و شناخته‌شده را از سمت خود به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور در امور راهبردی برکنار کرد.
مجلس تحت کنترل اصولگرایان است که هشدار داده‌اند استیضاح‌های بیشتری در راه است.
مسعود پزشکیان در واکنش به برکناری دو تن از نزدیک‌ترین هم‌پیمانانش، روز یکشنبه در مجلس سخنرانی‌ای غیرمعمول و تند ایراد کرد. او به‌وضوح مبهوت و خشمگین به نظر می‌رسید، گاه صدایش را بالا می‌برد و با دستانش اشاره می‌کرد. وی گفت که ایران درگیر "جنگی تمام‌عیار" با دشمنان خارجی است.
پزشکیان در بخشی از سخنانش، که بر اساس ویدئوها و متن منتشرشده از سخنرانی او نقل شده، گفت: "از روزی که دولت را تحویل گرفتیم، با کمبودهای گسترده در حوزه انرژی، آب و برق مواجه بودیم و از سوی دیگر، بدهی‌های هنگفتی در پرداخت‌ها به بخش کشاورزی برای خرید گندم، بخش سلامت و بهداشت، حقوق بازنشستگان و غیره وجود داشت."
جنگ‌های اسرائیل، حزب‌الله در لبنان و گروه فلسطینی حماس را که هر دو تحت حمایت ایران بودند، تضعیف کرده و رهبران هر دو گروه را از بین برده است. شورشیان نیز دولت سوریه، نزدیک‌ترین متحد منطقه‌ای ایران را سرنگون کرده‌اند. از سوی دیگر، رئیس‌جمهور ترامپ بار دیگر به قدرت بازگشته و سیاست «فشار حداکثری» خود علیه ایران را از طریق تحریم‌های اقتصادی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور از سر گرفته است.
پزشکیان گفت که این تحولات خارجی «یکی پس از دیگری بر مشکلات ما افزوده است.»
علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، گفت: «بدون امکان پیشبرد اصلاحات اقتصادی در داخل کشور—که ارتباط مستقیمی با برقراری ارتباط با غرب و لغو تحریم‌ها دارد—دوران ریاست‌جمهوری پزشکیان یک شکست مطلق خواهد بود.»
پزشکیان که از ماه اوت قدرت را در دست گرفته، بر سیاست وحدت با رقبای داخلی به‌منظور تسهیل حکمرانی تأکید داشته است. او حتی برخی از اعضای کابینه را از جناح‌های مختلف سیاسی انتخاب کرد، که برخلاف توصیه اعضای جریان خود بود که نسبت به اعتماد به اصولگرایان هشدار داده بودند.
بااین‌حال، اصولگرایان طی هفته‌های اخیر دولت او را به‌شدت تحت فشار قرار داده‌اند. ارزش ریال در بازار غیررسمی از زمان روی کار آمدن دولت جدید نزدیک به ۵۰ درصد در برابر دلار سقوط کرده است (نرخ رسمی، که برای ریال مطلوب‌تر است، تنها در اختیار افراد محدودی قرار دارد). قیمت کالاهای مصرفی که مستقیماً به نوسانات نرخ ارز واکنش نشان می‌دهند، به‌شدت افزایش یافته‌اند. رسانه‌های ایرانی گزارش داده‌اند که قیمت برنج، یک کالای اساسی در آشپزی ایرانی، ۱۰۰ درصد، حبوبات ۲۰۰ درصد و سیب‌زمینی ۳۰۰ درصد افزایش یافته است.
در تهران، بحران اخیر دولت تیتر اصلی روزنامه‌های بزرگ شده است. برخی این برکناری‌ها را «تصفیه‌حساب سیاسی» خوانده‌اند.
موضوع مذاکره با واشنگتن به نقطه اصلی اختلاف بین اصولگرایان و پزشکیان تبدیل شده است. او در جریان تبلیغات انتخاباتی خود وعده داده بود که از طریق مذاکره و رفع تحریم‌ها، اقتصاد را بهبود ببخشد.
در هفته‌های پس از پیروزی ترامپ و اظهارات او مبنی بر ترجیح توافق با ایران، مقامات ایرانی از رئیس‌جمهور گرفته تا وزیر خارجه اعلام کردند که برای مذاکره با واشنگتن آمادگی دارند. بسیاری از تحلیلگران در رسانه‌های ایران مقاله‌هایی منتشر کردند و از دولت خواستند که از این فرصت برای مذاکره با ترامپ استفاده کند.
اما تندروهایی که به دنبال شکست هرگونه سازش با ترامپ بودند، کارزار شدیدی را برای برکناری محمدجواد ظریف آغاز کردند و گمان می‌بردند که او بار دیگر نقش میانجی را در دیپلماسی با آمریکا ایفا خواهد کرد. ظریف به‌عنوان وزیر امور خارجه، مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را با قدرت‌های جهانی، ازجمله ایالات متحده، هدایت کرده بود.
ترامپ در سال ۲۰۱۸، در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، از این توافق خارج شد و تحریم‌ها را تشدید کرد و مدعی شد که این اقدام منجر به توافقی بهتر با محدودیت‌های شدیدتر بر برنامه هسته‌ای ایران خواهد شد. اما در عمل، برنامه هسته‌ای ایران از آن زمان سرعت بیشتری گرفته است.
اصولگرایان استدلال کردند که انتصاب ظریف ناقض قانونی است که افرادی را که فرزندانشان تابعیت خارجی دارند، از تصدی سمت‌های دولتی منع می‌کند. دو فرزند ظریف در ایالات متحده متولد شده‌اند و تابعیت دوگانه دارند.
در بیانیه‌ای که ظریف در حساب خود در شبکه اجتماعی X منتشر کرد، اعلام کرد: «در شش ماه گذشته، خانواده من و خودم با شدیدترین توهین‌ها، تخریب‌ها و تهدیدها مواجه شدیم و من تلخ‌ترین روزهای ۴۰ سال فعالیت خود در دولت را تجربه کردم، اما با نیت خدمت، ایستادگی کردم.»
موج مخالفت با مذاکره با آمریکا در تهران پس از آن شدت گرفت که ترامپ یک فرمان اجرایی برای تشدید تحریم‌ها امضا کرد تا فرار ایران از تحریم‌ها دشوارتر شود و فروش نفت ایران را به صفر برساند.
در همین حال، تنش‌های اخیر ترامپ با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در کاخ سفید، در ایران به‌عنوان تأییدی بر دیدگاه مخالفت تعامل با آمریکا مطرح شده است.
در سطح شهر تهران، بنرهای بزرگی از ترامپ در حال سخنرانی برای زلنسکی نصب شده که روی آن‌ها نوشته شده است: «پایان یک توهم» و «نتیجه اعتماد به باد.»
مهاجرایی، سخنگوی دولت، روز سه‌شنبه گفت: «ما تحت سیاست فشار حداکثری با آمریکا مذاکره نخواهیم کرد. ما نمی‌خواهیم مانند زلنسکی تحقیر شویم.»
یک تحلیل‌گر نزدیک به دولت، در گفت‌وگوی تلفنی اظهار داشت: «پس از شکست زلنسکی، همه می‌پرسند: اگر ترامپ با متحدانش چنین رفتاری دارد، با دشمنانش چه خواهد کرد؟»
تحولات سیاسی اخیر، برای پزشکیان هزینه‌های زیادی در پی داشته است. برخی از افرادی که به او رأی داده و در کمپین انتخاباتی‌اش مشارکت کرده بودند، در شبکه‌های اجتماعی اعلام کردند که از حمایت خود پشیمان‌اند و بار دیگر احساس می‌کنند که فریب خورده‌اند.
به نظر می رسد برکناری ظریف «نشانه‌ای از به بن‌بست رسیدن دیپلماسی در ایران» و «تشدید بحران حکمرانی» است.
