نقش حزب کوچکِ فاتح اربکان در شکست اردوغان

به گزارش سایت دیده بان ایران؛ فایننشال تایمز نوشت: روز یکشنبه اکرم امام اغلو، شهردار استانبول، با آستین‌های بالا زده مانند یک ستاره راک بر روی صحنه جشن انتخاب مجدد خود ظاهر و با استقبال پرشور طرفدارانش مواجه شد. حامیان این سیاستمدار ترک با رقص و آواز و به صدا درآوردن بوق ماشین هایش در ساعات پایانی شب خوشحالی خود را از پیروزی وی ابراز می‌داشتند. همزمان در آنکارا، رجب طیب اردوغان با چهره‌ای مغموم طی سخنانی شکست در انتخابات را پذیرفت؛ اظهاراتی که شنیدن آن از زبان رهبر قدرتمند ترکیه قابل باور نبود.

حزب عدالت و توسعه اردوغان نه تنها نتوانست امام اوغلو، مهمترین سیاستمدار اپوزیسیون را شکست دهد، بلکه در نقاط مختلف کشور نیز متحمل شکست شد و رقابت در هر ۵ شهر بزرگ ترکیه را واگذار کرد.

این اولین شکست از نظر میزان آرای کسب شده در کل کشور برای حزبی بود که در سال ۲۰۰۲ توانست قدرت را قبضه کند و از آن زمان سیاست ترکیه را در تصرف خود داشته است. برای حزب جمهوری خواه خلق که یک حزب سکولار به شمار می‌رود، نتیجه این انتخابات بزرگترین پیروزی در طی حدود نیم قرن اخیر به شمار می‌رود.

این شکست برای حزب عدالت و توسعه در حالی رقم خورد که بحران اقتصادی چند سال اخیر ترکیه کاسه صبر رای دهندگان را لبریز کرده است. اردوغان همچنین مرتکب برخی اقدامات تاکتیکی نادرست شد که منجر به تشدید حملات احزاب رقیب به کاندیدا‌های حزب عدالت و توسعه شد.

امره پکر، مدیر بخش اروپای موسسه مشورتی اوراسیا گروپ در این باره گفت: «نتیجه این انتخابات در سال‌های آتی بر سپهر سیاسی ترکیه تاثیر خواهد گذاشت و امید‌های اپوزیسیون برای شکست اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی سال ۲۰۲۸ را افزایش می‌دهد.»

حزب عدالت و توسعه توانست ۳۷ درصد آرا را به خود اختصاص دهد، در حالی که حزب جمهوری خواه خلق ۳۸ درصد آرا را به خود اختصاص داد. این در حالی است که در انتخابات سال ۲۰۱۹ حزب اردوغان ۴۴ درصد و حزب امام اوغلو حدود ۳۰ درصد آرا را کسب کرده بودند. 

بوراک بیلگهان اوپک، استاد دانشگاه توب در آنکارا گفت، حضور کمرنگ و ۷۸ درصدی مردم در پای صندوق‌ها احتمالا عمدتا بدین دلیل بوده که حامیان سنتی حزب عدالت و توسعه در پای صندوق‌ها حاضر نشدند. اوزپک افزود، اظهارات به شدت تفرقه آمیز اردوغان، کنترل بخش اعظم رسانه‌ها و استفاده از امکانات دولتی برای تبلیغات انتخاباتی موجب شده تا ترکیه بین دو حزب رقیب دو شقه شود. «حزب جمهوری خواه خلق یاد گرفته که چگونه بازی را دو قطبی کند و طبیعی است که در چنین بازی‌ای تنها عدالت و توسعه و جمهوری خواه خلق می‌توانند دوام بیاورند.» وی افزود، داشتن پیامی ضد اردوغان به حزب جمهوری خواه خلق کمک کرده تا رای ملی گرایان ناراضی و رای دهندگان کرد را به سمت خود جلب کند.

هارون ارمغان، عضو شورای مرکزی تصمیم گیری حزب عدالت و توسعه گفت: «این نتیجه آن چیزی نبود که ما انتظارش را داشتیم... مسئله اصلی این است که ما قادر به بسیج کردن حامیانمان و کشاندنشان به پای صندوق‌ها نبودیم... اگر ما انتخاباتی را می‌بازیم، به این دلیل نیست که اپوزیسیون بهتر از ماست، بلکه به این علت است که ما کار خودمان را درست انجام نداده ایم.».

اما حتی در میان حزب عدالت و توسعه این اتفاق نظر گسترده وجود دارد که مشکلات اقتصادی عامل اصلی در عملکرد نامطلوب این حزب در انتخابات روز یکشنبه بوده است. ترک‌ها با یک بحران تورم چند ساله مواجه اند که قدرت خرید آن‌ها را کاهش داده است.

اردوغان که مخالفانش سیاست‌های اقتصادی نامتعارف وی را عامل اصلی رشد قیمت‌ها می‌دانند، قبلا پیش از برگزاری انتخابات اقدام به پرداخت یارانه به مردم می‌کرد تا نظر آنان را جلب نماید؛ از جمله پیش از انتخابات مای می‌که اعلام کرد یک ماه قبض گاز مصرفی شهروندان بخشوده می‌شود. در آن انتخابات وی به رغم تلاش ائتلاف ۶ حزب رقیب توانست به پیروزی برسد. اما از زمان انتخابات ماه می، رئیس جمهور با تلاش برای مهار تورم از طریق بازگشت به یک رویکرد مرسوم و متداول اقتصادی، خود را در موضع ضعف قرار داده است.

ارمغان افزود، اردوغان مطلع بود که اتخاذ دور دیگری از اقدامات پوپولیستی این بار نیز می‌تواند آرای بیشتری نصیب حزب وی کند، اما تصمیم گرفت همچنان به سیاست‌های پولی‌ای که موجب پایین آمدن تورم در دوره بعدی شود پایبند بماند.

هرچند انتظار می‌رود این برنامه در نهایت منجر به کاهش نرخ تورم شود، اما در کوتاه مدت و در نتیجه بالا رفتن نرخ بهره، افت بیشتر ارزش لیره و رسیدن نرخ تورم به حدود ۷۰ درصد زندگی روزمره شهروندان ترک را دشوارتر می‌سازد. 

ارول شهروند ۵۵ ساله استانبول که تا قبل از چرخش به سمت حزب امام اوغلو در انتخابات روز یکشنبه، طرفدار حزب عدالت و توسعه بوده گفت: «اقتصاد ما به خاک سیاه نشسته است.»

هرچند نتیجه این انتخابات موجب احیای اپوزیسیون شده، اما اردوغان همچنان قدرت بلامنازغ عرصه سیاسی ترکیه به شمار می‌رود و هنوز یکی از محبوب‌ترین سیاستمداران ترکیه است. 

زمان زیادی برای حزب عدالت و توسعه جهت سازماندهی مجدد و به بار نشستن برنامه اقتصادی جدید اردوغان قبل از انتخابات سراسری سال ۲۰۲۸ وجود دارد. اما به گفته تحلیلگران، اردوغان که معمولا به عنوان یک سیاستمدار زیرک و کاندیدایی بی رحم در رقابت‌های انتخاباتی شناخته می‌شود، مجموعه اشتباهاتی را مرتکب شده که شکست حزب متبوعش در انتخابات روز یکشنبه را سنگین‌تر نموده است.

یکی از اشتباهات اردوغان دست کم گرفتن تاثیر احتمالی حزب اسلام گرای رفاه جدید بوده که به گفته اوزر سنکار، تحلیلگر سیاسی گروه مطالعاتی متروپل در آنکارا، هرچند حزبی کوچکتر است، اما توانسته در میان رای دهندگان مذهبی محافظه کار برای خود حامیانی دست و پا کند. حزب رفاه جدید توانسته خود را به عنوان کانالی معتبر برای "رای دهندگان ناراضی حزب عدالت و توسعه" معرفی نماید تا آن‌ها بتوانند از طریق و بدون حمایت از اپوزیسیون سکولار ناامیدی خود از سیاست‌های اردوغان را بیان نمایند. این حزب در سطح ملی توسط فاتح اربکان، پسر نجم الدین اربکان، نخست وزیر فقید ترکیه اداره می‌شود که با وجود گذشت ۱۳ سال از مرگش همچنان در اذهان رای دهندگان مذهبی از وجهه‌ای مثبت و محبوب برخوردار است. اردوغان نیز در سال ۱۹۹۴ زمانی که برای رسیدن به پست شهرداری استانبول تلاش می‌کرد، از حزبی تحت عنوان رفاه کاندیدا شده بود.

در جریان تبلیغات انتخاباتی، رای دهندگان در شهر مذهبی شانلی اورفا در نزدیکی مرز سوریه به فایننشال تایمز از نگرانی هایشان در خصوص مسائل اقتصادی و لغزش اردوغان به سمت حکومت مطلقه گفتند که به اعتقاد آن‌ها مشوق اصلی آن‌ها برای تغییر نگرش از حزب عدالت و توسعه به سمت حزب رفاه جدید بوده است. در این شهر مهمت قاسم گلپینار، نماینده سابق پارلمان از حزب عدالت و توسعه که این بار به عنوان نماینده حزب رفاه جدید کاندیدا شده بود توانست به پیروزی برسد.

علاالدین ایسته گون، شهروند ۷۶ ساله ترک که اخیرا از حزب عدالت و توسعه رویگردان شده و به جمع حامیان حزب رفاه جدید پیوسته است گفت: «در طی ۱۰ سال اخیر اردوغان هر کاری کرده برای خودش بوده، او قانون را به رسمیت نمی‌شناسد.» وی افزود، من معتقدم اربکان می‌تواند "نظام دموکراتیک تری" را برقرار نماید.