آیا دولت مجبور است "یارانه کرونا" به شهروندان پرداخت کند؟
در روزهای اخیر مباحثی تحت عنوان پرداخت یارانه کرونا به بنگاه‌های اقتصادی مطرح شده است. مثل زمانی که سیل یا زلزله رخ می‌دهد، اکنون نیز با حادثه‌ای غیرمترقبه روبه‌رو هستیم که به اقتصاد کشور ضربه زده است. دولت وظیفه دارد راهکارهایی برای جبران خسارت بنگاه‌های اقتصادی پیدا و اجرا کند.
به گزارش دیده بان ایران؛ کووید ۱۹ با قربانی کردن بیش از سه هزار نفر در سراسر جهان خود را به عنوان یک قاتل معرفی کرده است. ویژگی این بیماری که طی کمتر از دو ماه مردم در سراسر جهان را دچار ترس و هراس بی‌سابقه‌ای کرد، قدرت انتقال بالاست. همین مساله باعث شده هر جا خبر ورود کرونا منتشر می‌شود، سریعا اقداماتی نظیر تعطیلی مراکز عمومی، مدارس، دانشگاه‌ها و حتی کسب و کارها صورت گیرد. کرونا در وهله اول گردشگری را هدف قرار می‌دهد، در مرحله بعد بلای جان مشاغل خدماتی می‌شود و در نهایت کسب‌وکارهای دیگر حتی بنگاه‌های تولیدی را متضرر می‌کند.
از آخرین روز سال میلادی گذشته که چین به سازمان بهداشت جهانی در مورد بروز چندین مورد ذات الریه غیرمعمول در شهر ووهان هشدار داد، تاکنون که تعداد مبتلایان به کووید ۱۹ مرز ۱۰۰ هزار نفر را رد کرده، اخبار مختلفی درباره تعطیلی خطوط تولید، فعالیت‌های خدماتی، تورهای گردشگری و... مخابره شده است. تا چهار اسفند امسال کرونا فقط به اقتصاد چین ۱۸۵ میلیارد دلار خسارت وارد کرده است. این رقم به جز خسارت‌های این بیماری خطرناک به بورس‌های جهانی، بازارهای انرژی، ارزش پول‌های ملی و... در سراسر جهان است.
تعطیلی کسب و کارها در ایران
در روز پایانی بهمن امسال مسئولان ایرانی اعلام کردند کرونا به ایران هم آمده است. تا پیش از این اعلام رسمی، توصیه‌های بهداشتی مدام به مردم گوشزد می‌شد، اما وقتی خبر رسید که وجود کووید ۱۹ در قم تایید شده، سطح هشدارها بالا رفت و به تبع آن محدودیت‌هایی در زمینه تعطیلی فعالیت‌های مختلف ایجاد شد. در روزهای اول این تنها مدارس و دانشگاه‌ها بودند که در برخی از استان‌های کشور مشمول تعطیلی شدند. رفته رفته کار به تعطیلی کسب‌وکارهای مختلف رسید. ساعات کار ادارات دولتی کاهش یافت و بسیاری از شهروندان که کسب‌وکار خودشان را دارند، خودخواسته کرکره ها را پایین کشیدند یا تن به دورکاری دادند. موج فزاینده تفاضا برای تعطیل کردن بنگاه‌های تولیدی چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی ادامه دارد. فعالیت‌های خدماتی ازجمله فعالیت تورهای گردشگری و رستوران‌ها هم به شدت تحت تاثیر شیوع کرونا قرار گرفته‌اند. هنوز نمی‌دانیم کووید ۱۹ چقدر به اقتصاد ضرر زده است، اما درخواست رئیس بانک مرکزی از بانک‌ها مبنی بر اینکه در بازپرداخت وام‌ها با مشتریان خود مدارا کنند، نشان می‌دهد که این بیماری تاثیر خود را بر اقتصاد گذاشته است. حالا زمزمه‌های پرداخت یارانه کرونا بلندتر شده است. صاحبان کسب‌وکار و حتی مردم عادی که از کووید ۱۹ زخم خورده‌اند دست یاری به سوی دولت دراز کرده و درخواست می‌کنند به شیوه‌هایی، لااقل مقداری از زیان وارد شده جبران شود.
یارانه کرونا در کشور یارانه‌بگیرها
حالا ۱۰ سال است که یارانه بیش از پیش در اقتصاد ایران خودنمایی می‌کند. متعاقب اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها دولت برای همه ایرانیان یارانه نقدی ماهانه در نظر گرفت و با وجود مخالفت دولت‌های یازدهم و دوازدهم با این شیوه پرداخت یارانه، به دنبال گرانی بنزین در آبان امسال یک یارانه دیگر هم برای ایرانیان در نظر گرفته شد که بیش از ۶۰ میلیون نفر دهم هر ماه آن را دریافت می‌کنند. با شیوع کووید ۱۹زمزمه‌هایی مبنی بر پرداخت یارانه کرونا شنیده می‌شود.
جبار کوچکی نژاد (عضو کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال ۹۹) می‌گوید: نزدیک یک ماه است کارگران بیکار و کارخانجات تعطیل شده و مشاغل زیادی تحت تاثیر این ویروس قرار گرفته‌اند. بنابراین با توجه به شیوع بیماری کرونا در برخی شهرها مانند قم، رشت و تهران و تحت تاثیر قرار گرفتن برخی مشاغل در شهرهایی که به عنوان کانون اصلی این ویروس بودند، در نشست کمیسیون تلفیق پیشنهاد دادیم دولت یارانه حمایتی پیش‌بینی کند.
میلیون‌ها نفر آسیب دیده‌اند
علیرضا حیدری (فعال کارگری و کارشناس روابط کار) در همین رابطه می‌گوید: بنگاه‌های اقتصادی به ویژه بنگاه‌های خدماتی از شیوع کرونا در ایران خسارت‌های چشمگیری دیده‌اند. از آنجا که حاشیه سود بسیاری از این بنگاه‌ها کم است، زیان تعطیلی یا کساد شدن آنها می‌تواند منجر به ورشکستگی و بسته شدن این بنگاه‌ها شود. بر این اساس کرونا با مبتلا کردن و گرفتن جان شهروندان خساراتی را به بار آورده و در زمینه‌های دیگر ازجمله ورشکستگی بنگاه‌ها نیر می‌تواند خسارات زیادی به بار آورد.
او ادامه می‌دهد: در روزهای اخیر مباحثی تحت عنوان پرداخت یارانه کرونا به بنگاه‌های اقتصادی مطرح شده است. مثل زمانی که سیل یا زلزله رخ می‌دهد، اکنون نیز با حادثه‌ای غیرمترقبه روبه‌رو هستیم که به اقتصاد کشور ضربه زده است. دولت وظیفه دارد راهکارهایی برای جبران خسارت بنگاه‌های اقتصادی پیدا و اجرا کند.
این کارشناس روابط کار توضیح می‌دهد: یارانه کرونا می‌تواند در قالب کمک‌های مستقیم یا غیرمستقیم پرداخت شود. اعمال برخی معافیت‌ها یا حتی تهاتر بخشی از بدهی‌ها می‌تواند زیان بنگاه‌های اقتصادی را جبران کند.
او درباره اینکه غیر از بنگاه‌های اقتصادی شناسنامه‌دار، بنگاه‌ها کوچک و افرادی که کسب‌وکارهای فردی خودشان را دارند نیز ضرر کرده‌اند، می‌گوید: زیان این بنگاه‌ها و افراد هم بسیار مهم است. میلیون‌ها نفر خسارت دیده‌اند. هرچند شناسایی و ارزیابی خسارت آنها سخت است، اما همانطور که ما در مورد سیل و زلزله سازوکارهایی را برای جبران خسارت تعبیه می‌کنیم، اکنون نیز باید اینطور عمل کرده و به جبران خسارت‌های ناشی از تعطیلی کسب‌وکارها بپردازیم.
یارانه فردی یا کمک به بنگاه‌های شناسنامه‌دار؟
شاید شناسایی بنگاه‌هایی که در نتیجه شیوع کرونا خسارت دیده‌اند، آسان باشد. به شیوه خوداظهاری و ارزیابی ادعای صاحبان بنگاه‌ها می‌توان خسارت را تخمین زد و راه‌های جبران آن هم که کمابیش مشخص است. علاوه بر کمک مستقیم در قالب اعطای وام‌های بلاعوض، می‌توان معافیت مالیاتی، معافیت در پرداخت وام‌ها و... در نظر گرفت تا بنگاه‌های زیان‌دیده روی پای خود بایستند. اما مشکل فقط بنگاه‌ها نیستند؛ کسب‌وکارها فردی نیز از کووید ۱۹ زخم خورده‌اند. چه کسی و چطور می‌خواهد پاسخگوی خسارت مغازه‌داری باشد که دم عید سرمایه‌گذاری کرده و جنس آورده اما به کسادی ناشی از شیوع کرونا برخورده است؟ خسارت توزیع‌کنندگان خرد، کارگران خدماتی که با کاهش تقاضا بیکار شده‌اند و... را چه کسی جبران می‌کند؟
در کشورهای دیگر که با کرونا مواجهه زیادی داشته‌اند، طرح‌هایی برای جبران خسارت اجرا شده است. برای مثال دولت هنگ کنگ به تمامی شهروندان خود ۱۲۰۰ دلار یارانه داده تا خسارت وارد آمده به کسب‌وکارهای خصوصی جبران شود.
اگر درباره یارانه‌هایی مثل یارانه نقدی و بسته حمایت معیشتی اما و اگرهایی مطرح بود، به نظر نمی‌رسد کسی مخالفتی با یارانه کرونا داشته باشد. باید هرچه زودتر سازوکارهای پرداخت چنین یارانه‌ای هم به بنگاه‌های اقتصادی و هم به افراد مشخص شود؛ اتفاقی که می‌تواند تسکینی ولو کوچک بر دردها و ترس‌های بزرگ اکنون باشد./ ایلنا
