مجتبی لشکربلوکی؛ ملوانان زن چرا حامله می‌شوند؟
چندی پیش در خبر‌ها آمده بود که در یکی از کشتی‌های نظامی پیشرفته اروپایی، چندین ملوان زن باردار شدند و با هلی کوپتر به خشکی و سپس به کشورشان باز گردانده شدند. موارد مشابه از این دست که افشاء شده است به ۳۵ مورد از سال ۲۰۰۵ می‌رسد.
به گزارش دیده بان ایران، مجتبی لشکربلوکی، استاد دانشگاه صنعتی شریف در یادداشتی در کانال شخص اش نوشت: این در حالی است که هر گونه رابطه بین زن و مرد در این ناو‌ها مطلقا ممنوع است حتی برای زوج‌های رسمی. خب چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ مطمئنا این را نمی‌شود به گردن دزدان دریایی یا عوامل ناشناخته فضایی انداخت. قبل از اینکه به این سوال پاسخ دهم، سه سوال دیگر هم می‌پرسم و جواب این سه سوال هم عینا همان مانند سوال اولی است.
چرا میلیارد‌ها دلار ارز صادراتی به ایران برنگشته است؟ چرا تخصیص ارز با نرخ ترجیحی (دلار ۴۲۰۰ تومانی) را رانت خواران یقه سفید محترم خوردند و یک لیوان آب هم روش؟
چرا برخی سر جلسه امتحان تقلب می‌کنند؟
چرا برخی رشوه می‌گیرند؟
نقطه مشترک ملوانان باردار، رانت خواران، متقلبان و رشوه بگیران چیست؟
تحلیل و تجویز راهبردی:
فساد و هر گونه رفتار غیرقانونی ریشه در چهار متغیر دارد: امکان، توجیه، وسوسه و فشار.
امکان: یعنی آنکه عملا امکان یک رفتار دیگر غیر از رفتار مورد انتظار وجود داشته باشد؟ مثلا شما نمی‌توانید به یک دستگاه خودپرداز رشوه بدهید و از او بخواهید که به جای ۲۰۰ هزار تومان پول، به شما سیصد هزار تومان پول بدهد. ماشین است و نفهم و غیرقابل مذاکره. پس شما عملا امکان لابی و رشوه ندارید.
وسوسه: یک فکر موذی و اغواکننده است که وارد ذهن می‌شود و ما را به کاری یا استفاده از موقعیتی یا تجربه کردن چیزی دعوت می‌کند و گاهی اوقات این دعوت را ادامه می‌دهد تا در برابرش تسلیم شویم. وقتی شما می‌بینید که با استفاده از ارز دولتی ارزان می‌توانیدیک ماهه، معادل ۳۰ سال حقوق یک کارمند درآمد داشته باشید، حداقل یک بار وسوسه می‌شوید.
فشار: فرض کنید که کالای شما پشت گمرک گیر کرده است و اگر تا هفته بعد ترخیص نشود یک ضرر ده میلیاردی می‌کنید و نتایج یک عمر زحمت شما بر باد می‌رود. در چنین موقعیتی شما تحت فشار هستید.
یا فرض کنید که فرزند شما بیمار است و تا هفته دیگر اگر عمل نشود می‌میرد، شما هم پول ندارید، کسی به شما پیشنهاد رشوه می‌کند! فشار فضا را مساعد می‌کند برای رشوه، تبانی، تقلب، رابطه غیراخلاقی و.
توجیه: یعنی اینکه وجدان خود را با یک سری دلایل قانع کنیم. به عبارت دیگر شستشوی اخلاقی دهیم. مثلا به این جملات دقت کنید: همه تقلب می‌کنند من چرا نکنم؟ همه رشوه می‌دهند حالا من بچه پیغمبر که نیستم. بابا همه دارند می‌خورند و می‌برند، فقط سر ما بی کلاه مونده بود. حتی گاهی اوقات فساد و رفتار غیرقانونی با اتکا به دلایل اخلاقی و اهداف متعالی شستشو داده می‌شود.
حالا فکر می‌کنم جواب سوال معلوم شد: کافیست فضای کشتی جنگی را تصور کنید! در آن کشتی هم امکان خطا وجود دارد، هم وسوسه و هم فشار و در نهایت همه این‌ها با توجیه، شستشوی اخلاقی می‌شود و می‌شود آنچه نباید بشود.
توجیه: یعنی اینکه وجدان خود را با یک سری دلایل قانع کنیم. به عبارت دیگر شستشوی اخلاقی دهیم. مثلا به این جملات دقت کنید: همه تقلب می‌کنند من چرا نکنم؟ همه رشوه می‌دهند حالا من بچه پیغمبر که نیستم. بابا همه دارند می‌خورند و می‌برند، فقط سر ما بی کلاه مونده بود. حتی گاهی اوقات فساد و رفتار غیرقانونی با اتکا به دلایل اخلاقی و اهداف متعالی شستشو داده می‌شود.
حالا فکر می‌کنم جواب سوال معلوم شد: کافیست فضای کشتی جنگی را تصور کنید! در آن کشتی هم امکان خطا وجود دارد، هم وسوسه و هم فشار و در نهایت همه این‌ها با توجیه، شستشوی اخلاقی می‌شود و می‌شود آنچه نباید بشود.
رانت خواران، متقلبان و رشوه بگیران دقیقا شبیه ملوانان باردار هستند منتها از نوع ملوان زبل! وقتی هم امکان فساد هست (رانت دولتی)، هم وسوسه (هر روز در اخبار تبلیغ می‌شود)، هم فشار (فشار برای یک شبه پول دار شدن و به باقی ثروتمندان پیوستن) و در نهایت توجیه (وقتی هر کسی دستش به هر جایی می‌رسد می‌خورد چرا من نخورم)، شما هم باردار (رانت خوار/متقلب/رشوه بگیر/دزد) می‌شوید.
حذف ارتباطات انسانی، کنترل متقاطع اطلاعات، قاعده ثروتت را از کجا آورده ای، عقوبت‌های بسیار دردناک، انتشار شفاف نتایج پرونده‌های مفسدین در مهار فساد موثر است. متاسفانه در کشتی ما (کشور ما) هر چهار رکن مربع فساد فراهم است. برای توسعه نیازمند آن هستیم که طراحی‌های هوشمند انجام دهیم تا مربع فساد در هم شکسته شود.
