فرشاد مومنی: در ایران سلطه پول و ربا 275 برابر بیشتر از کشورهای غربی سرمایه داری است
به عنوان یک هشدار خطاب به رئیس محترم بانک مرکزی مطرح می‌کنم که تلاش‌هایی در کار است تا از کانال شورای پول و اعتبار به مسئله‌ی ربح مرکب لباس شرعی پوشانده شود.
به گزارش دیده بان ایران، دکتر فرشاد مؤمنی که در نشست موسسه دین و اقتصاد با عنوان بهشتی و مسئله عدالت اجتماعی سخن می گفت: در منطق شهید بهشتی هیچ عنصری از جنبه‌ی اقتصادی به اندازه‌ی مناسبات ربوی حاکمیت سرمایه را در برابر عدالت قرار نمی‌دهد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: اکنون ما شاهد سلطه و آقایی پول در جامعه‌ای هستیم که در سطح نظر عقیده دارد ربا به معنای اعلام جنگ با خدا است. ما این پرسش را مطرح کردیم که اگر یک نفر در کشورهای عضو OECD و مجموعه کشورهای غربی و کشور های پیشرفته‌ی سرمایه داری، بدون اینکه کار کند فقط از طریق سپرده گذاری و گرفتن سود از سپرده بخواهد امورات خود را در استاندارد حداقل دستمزد بگذراند، چقدر پول نیاز دارد و این پول را با ایران مقایسه کردیم و متوجه شدیم آقایی پول در ایران در مقایسه با کشورهای OECD بین 75 تا 225 برابر بیشتر است.
در طی بالغ بر سه دهه‌ی گذشته در مقیاس جهانی همه‌ی کوشش‌های مهم فکری صورت گرفته حکایت از این دارد که هیچ عنصری به اندازه‌ی بی‌عدالتی و گسترش و تعمیق نابرابری‌های ناموجه قدرت توضیح دهندگی پس افتادگی‌ها، نارسایی‌ها و ناهنجاری‌ها را در سطح ملّی و بین‌المللی ندارد.
وی افزود: اکنون در این سطح به عنوان یک هشدار خطاب به رئیس محترم بانک مرکزی مطرح می‌کنم که تلاش‌هایی در کار است تا از کانال شورای پول و اعتبار به مسئله‌ی ربح مرکب لباس شرعی پوشانده شود. ما بررسی کردیم در حیطه‌ی بحران‌های اقتصادی اجتماعی در ایران و حتی نابرابری‌های منطقه‌ای هیچ عنصری در شرایط کنونی ایران قدرت توضیح دهندگی ابعاد شکنندگی آور نابرابری‌های ناموجه را به اندازه‌ی سلطه‌ی ربا در مناسبات اقتصادی ایران ندارد.
وی گفت: ملاحظه کنید فرآینده‌هایی که در شورای پول و اعتبار طی می‌شود با چه توجیحات سطحی و مبتذلی نسبت به ربا حساسیت زدایی می کند و می‌خواهند آب حلالیت روی آن بپاشند. به شرحی که عرض کردم هیچ عنصری به این اندازه اقتصاد و جامعه‌ی ایران را شکننده نمی‌کند.
مؤسسه‌ی جهانی پژوهش‌های اقتصاد توسعه در سال 1999 در مطالعه ای به واکاوی ریشه‌های استمرار توسعه نیافتگی در سطح جهان و جستجوی مؤلفه‌های اصلی چشم اندازه‌های توسعه و توسعه نیافتگی در قرن 21 پرداخت، یافته ای کلیدی در پژوهش خود داشت. این مؤسسه تصریح کرد: در صورت بندی چرایی تداوم توسعه نیافتگی در مقیاس کل جهان و برای همه‌ی کشورهای در حال توسعه هیچ عنصری به اندازه‌ی بی‌عدالتی و نابرابرهای ناموجه قدرت توضیح دهندگی ندارد. نکته‌ی بسیار بدیع و خارق العاده‌ی آن مطالعه این بود که پیش‌بینی می کرد، در قرن 21 ضریب اهمیت این مسئله به مراتب بیشتر و بالاتر از آن چیزی باشد که در قرن 20 مشاهده شده است. این مؤسسه در حال حاضر یکی از معتبرترین مؤسسه‌های پژوهشی در زمینه‌ی توسعه در مقیاس جهان محسوب می‌شود و زیر نظر دانشگاه سازمان ملل متحد کار می‌کند.
به گزارش جماران دکتر فرشاد مؤمنی گفت: این پرسش بسیار حیاتی است که اگر ما می‌فهمیم برپایی آسمان‌ها و زمین به عدل است و ملک با کفر باقی می‌ماند ولی با ظلم باقی نمی‌ماند، پس این غفلت حیرت انگیز چیست؟
ی با طرح این پرسش که چرا در جامعه‌ای که عدل را در زمره‌ی اصول دین به حساب می‌آورد، بحث از عدالت تا این اندازه در حاشیه قرار دارد، بلکه نسبت به آن تا این حد آلرژی وجود دارد، گفت: به طریق اولی می‌توان انتظار داشت که در سطح عمل اوضاع بسیار فاجعه آمیزتر از سطح نظر باشد. شاید برای دوستان جالب باشد که اوایل دهه‌ی 1380 من پروژه‌ای را برای وزارت ارشاد انجام دادم که بعداً به عنوان یکی از پژوهش‌های فرهنگی برگزیده‌ی سال انتخاب شد. موضوع آن یک ارزیابی تمام شمارانه از قلمرو مباحثی بود که به صورت تألیف و ترجمه در حیطه‌ی علم اقتصاد انتشار پیدا کرده بود. در آنجا یکی از یافته‌هایی که درباره‌اش بحث کردم این بود که کمترین میزان اهتمام در بین موضوعات مربوط به قلمرو علم اقتصاد مسئله‌ی عدالت بود.
شرح مبسوطی در قلمرو‌ی دانش توسعه وجود دارد که نشان می‌دهد جامعه‌ای که حساسیت بایسته درباره‌ی عدالت اجتماعی نداشته باشد چگونه به جامعه‌ای تبدیل می‌شود که قادر به همکاری و اعتلاء بخشی نمی‌شود و اساس مناسبات آن روی ستیز و حذف قرار می‌گیرد. سپس این اساس بی عدالتی به نیروی محرکه‌ی همه‌ی انواع بحران‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی یا حتی امنیت ملّی تبدیل می‌شود.
وی گفت: شرح مبسوطی در قلمرو‌ی دانش توسعه وجود دارد که نشان می‌دهد جامعه‌ای که حساسیت بایسته درباره‌ی عدالت اجتماعی نداشته باشد چگونه به جامعه‌ای تبدیل می‌شود که قادر به همکاری و اعتلاء بخشی نمی‌شود و اساس مناسبات آن روی ستیز و حذف قرار می‌گیرد. سپس این اساس بی عدالتی به نیروی محرکه‌ی همه‌ی انواع بحران‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی یا حتی امنیت ملّی تبدیل می‌شود.
وی گفت: با اسلوب اندیشه ورزی شهید بهشتی افق‌هایی در این زمینه به روی ما باز می‌شود که بازخوانی آثار ایشان را از یک منزلت استثنائی برخوردار می‌کند. به طور مثال در آثار شهید بهشتی از جمله کتاب درخشان و ممتاز بایدها و نباید‌ها از دیدگاه قرآن که درباره‌ی امر به معروف و نهی از منکر در آن صحبت می کنند آقای بهشتی مجموعه‌ی کارکردهایی را برای عدالت با منطق قرآن برمی شمارند که واقعاً تکان دهنده و برانگیزاننده است. ایشان می‌فرماید: اگر تکلیف ما با عدل روشن نباشد نمی‌توانیم با جمود و تعطیلی عقل مبارزه کنیم. ایشان می‌فرماید: در غیاب یک فهم روشن از عدالت اجتماعی در همه‌ی عرصه‌های حیات جمعی ما با هرج و مرج فکری روبرو می شود که به هرج و مرج در زمینه‌ی هنجارها هم منجر خواهد شد. آنچه به نظرم در اندیشه‌ی شهید بهشتی بسیار عالی است این است که می گوید: در غیاب یک فهم روشن از مسئله‌ی عدالت در هر جامعه‌ای علم و عقل و اخلاق رشد نمی‌کند اما از این سه مهمتر، آنکه در غیاب یک فهم عالمانه از مسئله‌ی عدالت اجتماعی استفاده‌ی ابزاری از دین به شدت رایج می‌شود.
آقای بهشتی مجموعه‌ی کارکردهایی را برای عدالت با منطق قرآن برمی شمارند که واقعاً تکان دهنده و برانگیزاننده است. ایشان می‌فرماید: اگر تکلیف ما با عدل روشن نباشد نمی‌توانیم با جمود و تعطیلی عقل مبارزه کنیم. ایشان می‌فرماید: در غیاب یک فهم روشن از عدالت اجتماعی در همه‌ی عرصه‌های حیات جمعی ما با هرج و مرج فکری روبرو می شود که به هرج و مرج در زمینه‌ی هنجارها هم منجر خواهد شد.
وی افزود: در اسلوب روش شناختی خاصی که شهید بهشتی دارد متر و معیارهایی مطرح می شود تا همه کس فهم باشد و بر اساس آن امکان مطالبه و مرزبندی در طرز اداره‌ی جامعه هم موضوعیت پیدا کند. به طور مثال موردی که مبتلا به جامه امروز ما هست و به طرزی بدیع و کم نظیری آقای بهشتی در کتاب بانکداری ربا و مسائل مالی در اسلام به توضیح درباره آن می پردازند؛ این است که: هر جایی که ملاحظه کردید به صورت نظام وار از عدم شفافیت استقبال می‌شود بداندی که با مشخصه‌ی کلیدی سیستم‌های ظالمانه و متکی به ربا مواجه شده اید.
آنچه به نظرم در اندیشه‌ی شهید بهشتی بسیار عالی است این است که می گوید: در غیاب یک فهم روشن از مسئله‌ی عدالت در هر جامعه‌ای علم و عقل و اخلاق رشد نمی‌کند اما از این سه مهمتر، آنکه در غیاب یک فهم عالمانه از مسئله‌ی عدالت اجتماعی استفاده‌ی ابزاری از دین به شدت رایج می‌شود.
دکتر فرشاد مؤمنی افزود: محور دیگری که ایشان در کتاب پیامبری از نگاه دیگر مطرح میکنند این است که مسلمان کسی است که دغدغه‌ی اصلی‌اش مسئله‌ی عدالت است. ایشان حتی پا را از این فراتر می‌گذارند و می گوید: ما عقیده داریم همه‌ی انبیاء دعوت کننده‌ی به حق و عدل هستند. در همان جا با تأکید بر این که مسئله‌ی عدالت محک اصلی ارزیابی ادعای مسلمان بودن و اسلامی بودن در سطح فرد و جامعه است و برای اینکه ملاک دیگری داشته باشید می گوید بررسی کنید آن فرد یا جامعه کوته نگر یا دور نگر است. در دانش توسعه عقیده داریم فقط با دور نگری و آینده شناسی می‌توان تمدن سازی کرد. توجه کنید چگونگی ورود و خروج آقای بهشتی قابل اعتناء است. نکته‌ای که مطرح میکنند این است که هیچ عنصری از جنبه‌ی اقتصادی به اندازه‌ی مناسبات ربوی حاکمیت سرمایه از جنبه‌ی اقتصادی را در برابر عدالت قرار نمی‌دهد. اما اکنون ما شاهد سلطه و آقایی پول در جامعه‌ای هستیم که در سطح نظر عقیده دارد ربا به معنای اعلام جنگ با خدا است
شهید بهشتی در اسلوب روش شناختی خود تصریح می کند هر جایی که ملاحظه کردید به صورت نظام وار از عدم شفافیت استقبال می‌شود بداندی که با مشخصه‌ی کلیدی سیستم‌های ظالمانه و متکی به ربا مواجه شده اید.
دکتر مؤمنی گفت: آقای بهشتی در کتاب پیامبری از نگاه دیگر تصریح دارند که در غیاب مناسبات عادلانه امکان تحقق پذیری مقام خلیفه الله از انسانها سلب می‌شود. اکنون نسبت به زلف و آستین حساسیت‌ها چند ده برابر بیشتر از عدالت اجتماعی است و ما به آن‌ها صمیمانه و خاضعانه می‌گویم اگر به اسلوب اندیشه ورزی شهید بهشتی برگردید آنگاه خواهید دید که مردم آگاهانه و انتخاب گرانه به دین خدا عمل خواهند کرد. اما اگر شما هیچ یک از وظایف خودتان را در حد نصاب در زمینه‌ی برپایی مناسبات عادلانه انجام نداده باشید و بخواهید مردم به تمام و کمال چیزی شوند که خودتان نیستید و رعایت نمی‌کنید انتظاری نباید داشته باشید.
با تأکید بر این که مسئله‌ی عدالت محک اصلی ارزیابی ادعای مسلمان بودن و اسلامی بودن در سطح فرد و جامعه است و برای اینکه ملاک دیگری داشته باشید می گوید بررسی کنید آن فرد یا جامعه کوته نگر یا دور نگر است.
وی گفت: شخصاً بر این باور هستم که اگر در سطح گفتمانی بازگشت به عدالت اجتماعی آن گونه که بنیان‌های دین ما اقتضاء می‌کند در دستور کار قرار گیرد ما شاهد یک جامعه‌ی بسیار پایدارتر و بالنده‌تر و انسانی‌تری را شاهد خواهیم بود. ذخیره‌ی دانایی موجود برای بشر و ایران به اندازه‌ای هست که برای حرکت بسیار مؤثرتر در این زمینه کفایت کند.
دکتر مؤمنی در پایان گفت: با ابراز امید به اینکه حکومت گرامی ما هر چه زودتر به این جمع بندی برسند که با ترویج اندیشه‌هایی که منزلت عقل و حق و عدالت را کاهش می‌دهد و نوعی اشعری مسلکی و تلاش برای پایین کشیدن کرکره‌ی عقل را راه نجات می‌داند، راه اضمحلال را دنبال می کند، تأکید می کنیم که راه حل بازگشت به مسیر عدالت اجتماعی است و در این مسیر اسلوب اندیشه ورزی و راهنمایی‌های آیت الله شهید دکتر بهشتی می‌تواند یک جایگاه انحصاری و خارق العاده برای گم نکردن و پیدا کردن راه برای ما داشته باشد.
آقای بهشتی در کتاب پیامبری از نگاه دیگر تصریح دارند که در غیاب مناسبات عادلانه امکان تحقق پذیری مقام خلیفه الله از انسانها سلب می‌شود. اکنون نسبت به زلف و آستین حساسیت‌ها چند ده برابر بیشتر از عدالت اجتماعی است و ما به آن‌ها صمیمانه و خاضعانه می‌گویم اگر به اسلوب اندیشه ورزی شهید بهشتی برگردید آنگاه خواهید دید که مردم آگاهانه و انتخاب گرانه به دین خدا عمل خواهند کرد. اما اگر شما هیچ یک از وظایف خودتان را در حد نصاب در زمینه‌ی برپایی مناسبات عادلانه انجام نداده باشید و بخواهید مردم به تمام و کمال چیزی شوند که خودتان نیستید و رعایت نمی‌کنید انتظاری نباید داشته باشید.
وی افزود: در طی بالغ بر سه دهه‌ی گذشته در مقیاس جهانی همه‌ی کوشش‌های مهم فکری صورت گرفته حکایت از این دارد که هیچ عنصری به اندازه‌ی بی‌عدالتی و گسترش و تعمیق نابرابری‌های ناموجه قدرت توضیح دهندگی پس افتادگی‌ها، نارسایی‌ها و ناهنجاری‌ها را در سطح ملّی و بین‌المللی ندارد. حتی زمانی که مسئله‌ی بحران جهانی آب به عنوان یک مسئله‌ی خطیر و سرنوشت‌ساز در مقیاس جهانی مطرح شد، برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل متحد که یکی از معتبرترین مؤسسه‌های پژوهشی در زمینه‌ی مطالعات توسعه در سطح جهان به حساب می‌آید موضوع گزارش سالانه‌ی خود در سال 2006 را واکاوی بحران جهانی آب قرار داد. گزارش توسعه‌ی انسانی آن سال در مقام جمع بندی یافته‌ی بسیار تکان دهنده و البته آموزنده‌ای داشت. جمع بندی مؤسسه آن بود که در بحران جهانی آب هم، هیچ عنصری به اندازه‌ی نابرابرهای ناموجه قدرت توضیح دهندگی ندارد.
حتی زمانی که مسئله‌ی بحران جهانی آب به عنوان یک مسئله‌ی خطیر و سرنوشت‌ساز در مقیاس جهانی مطرح شد، برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل متحد که یکی از معتبرترین مؤسسه‌های پژوهشی در زمینه‌ی مطالعات توسعه در سطح جهان به حساب می‌آید موضوع گزارش سالانه‌ی خود در سال 2006 را واکاوی بحران جهانی آب قرار داد. گزارش توسعه‌ی انسانی آن سال در مقام جمع بندی یافته‌ی بسیار تکان دهنده و البته آموزنده‌ای داشت. جمع بندی مؤسسه آن بود که در بحران جهانی آب هم، هیچ عنصری به اندازه‌ی نابرابرهای ناموجه قدرت توضیح دهندگی ندارد.
دکتر فرشاد مؤمنی گفت: این مطاللعه بعد از پژوهش منحصر به فردی صورت گرفت که توسط مؤسسه‌ی جهانی پژوهش‌های اقتصاد توسعه در سال 1999 انجام شده بود. آن مؤسسه که به واکاوی ریشه‌های استمرار توسعه نیافتگی در سطح جهان و جستجوی مؤلفه‌های اصلی چشم اندازه‌های توسعه و توسعه نیافتگی در قرن 21، می پرداخت، یافته ای کلیدی در پژوهش خود داشت. این مؤسسه تصریح کرد: در صورت بندی چرایی تداوم توسعه نیافتگی در مقیاس کل جهان و برای همه‌ی کشورهای در حال توسعه هیچ عنصری به اندازه‌ی بی‌عدالتی و نابرابرهای ناموجه قدرت توضیح دهندگی ندارد.
در واکاوی‌هایی که از جنبه‌ی اساطیری تجربه‌ی فراز و فرودها در ایران را از پیش از تاریخ تا حدود هفتصد سال پیش بررسی کردند؛ مانند آنچه در شاهنامه‌ی فردوسی منعکس هست، در آنجا هم باز مسئله‌ی شماره یک در صورت بندی ناپایداری‌ها و ناهنجاری‌های سیاسی و اقتصادی- اجتماعی، برخورد سهل انگارانه یا نادرست با مسئله‌ی عدالت اجتماعی دانسته‌اند
این صاحب نظر توسعه گفت: نکته‌ی بسیار بدیع و خارق العاده‌ی آن مطالعه این بود که پیش‌بینی می کرد، در قرن 21 ضریب اهمیت این مسئله به مراتب بیشتر و بالاتر از آن چیزی باشد که در قرن 20 مشاهده شده است. این مؤسسه در حال حاضر یکی از معتبرترین مؤسسه‌های پژوهشی در زمینه‌ی توسعه در مقیاس جهان محسوب می‌شود و زیر نظر دانشگاه سازمان ملل متحد کار می‌کند.
وی افزود: شاید برای شما جالب باشد که در واکاوی‌هایی که از جنبه‌ی اساطیری تجربه‌ی فراز و فرودها در ایران را از پیش از تاریخ تا حدود هفتصد سال پیش بررسی کردند؛ مانند آنچه در شاهنامه‌ی فردوسی منعکس هست، در آنجا هم باز مسئله‌ی شماره یک در صورت بندی ناپایداری‌ها و ناهنجاری‌های سیاسی و اقتصادی- اجتماعی، برخورد سهل انگارانه یا نادرست با مسئله‌ی عدالت اجتماعی دانسته‌اند.
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در دورانی که ما به سر می‌بریم چه بخواهیم و چه نخواهیم مسئله‌ی نظام باورها و جهان‌بینی‌ها و ایدئولوژی‌ها همچنان نقش بسیار تعیین کننده‌ای در سرنوشت بشر بر عهده دارد. از این منظر در میان بزرگترین متفکران دانش توسعه نوعی اتفاق نظر در این باره وجود دارد که بر اهمیت تأثیر گذاری کارکردهای جهان‌بینی و ایدئولوژی بر سرنوشت توسعه هر روز بر افزوده می‌شود. امروز بیش از هر روز دیگری در تاریخ بشر جهان‌بینی‌ها و ایدئولوژی‌ها نقش بی‌بدیلی در سرنوشت توسعه بازی میکنند.
وی درباره کارکرد نظام باورها در اقتصاد گفت: مهار عدم اطمینان‌ها و ایجاد سازگاری با محیط طبیعی و اجتماعی، ایجاد معنا برای عقلانیت‌های متفاوت و مختار انسانها ، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، چگونگی مواجهه با معضل فرصت طلبی و سواری مجانی، حداقل سازی هزینه‌های اداره‌ی جامعه، میزان مسئول‌پذیری فردی و اجتماعی انسانها، همه از نظام باورها متأثر می شوند. بر همین اساس واکاوی اندیشه‌ی دینی و نسبت آن با مسئله‌ی عدالت اجتماعی حتی برای کسانی که توسعه خواه هستند و تعهد عملی بایسته‌ای به نظام باورهای مشخص ندارند هم اجتناب ناپذیر است.
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: در اینجا یک مسئله‌ی بسیار حیاتی و مهم پدید می‌آید که توضیح می‌دهد چرا ما باید ژرف کاوی‌های بیشتری در اندیشه‌ی دینی از منظر طرز نگاه به عدالت اجتماعی داشته باشیم. تقریباً همه‌ی کسانی که درباره‌ی سرنوشت بشر و حرکت آن به سمت توسعه و اضمحلال کار کرده‌اند روی این مسئله تأکید مشترک دارند که نظام باورها حتی در میان ادیان توحیدی هم تفسیر پذیرند. بدین معنا که به اعتبار نقش مسئله‌ی نقص اطلاعات انسانها و اینکه نظام باورها مثل یک صافی برای ذهن کار می‌کند و امکان تفسیر فرمان‌ها و تجربه‌ها را فراهم می‌کند در این که ما با کدام قرائت با مسئله‌ی عدالت اجتماعی در جهان‌بینی خودمان روبرو شویم نقش بسیار تعیین کننده‌ای پیدا می‌کند.
وی گفت: تقریباً از این زاویه هم متفکران بزرگ در ساحت‌های مختلف معرفت بشری و هم ائمه‌ی معصوم (ع) بیان‌های بسیار صریح و شفافی دارند. مضمون آن این است که هر کس برداشت‌های خود از دین و ما انزل الله را عین آنچه خداوند نازل کرده بداند و نسبت به آن‌ها خود مطلق انگاری کند پیامدهای نامطلوب سرنوشت سازی برای خود و جامعه‌ی به بار می آورد.
وی افزود: در یکی از آثار بسیار ارزشمندی که نحوه‌ی حل و فصل معضلات اندیشه‌ای برای حرکت ژاپن به سمت توسعه در قرن 19 صورت بندی کرده است، از قول یکی از مطرح‌ترین استراتژیست‌های ژاپن در آن دوران یعنی فوکوتساوا یوکیشی این مسئله مورد توجه قرار می گیرد. یوکیشی در کتاب نظریه‌ی تمدن خود این مسئله را مطرح می‌کند که «آیین شینتو مثل مذهب بودائی و هر دوی آن‌ها مانند آیین کنفسیوس و هر سه‌ی آن‌ها مانند مسیحیت می‌توانند با اقتضائات جدید هماهنگ شوند یا نشوند. محدودیت اساسی در این زمینه خرد مردمانی است که به آن باور دارند. بدین معنا که چگونه آن فرمان‌ها را تفسیر میکنند.
به گزارش جماران دکتر فرشاد مؤمنی گفت: شبیه به این مسئله تقریباً در اندیشه‌های همه‌ی بزرگان تاریخ معرفت بشری مطرح شده است و این موضوع در مورد دین اسلام هم موضوعیت دارد. کسانی که برداشت‌های خودمطلق انگارانه در تاریخ اسلام داشتند در دنیای صدر اسلام به خوارج نسب می‌بردند و در دنیای کنونی چیزی چون داعش و طالبان و القاعده را ارائه می دهند که از دل آن ددمنشانه ترین رفتارها نسبت به همنوعان اعم از هم کیشان و غیر هم کیشان را شکل می‌دهند.
وی افزود: از این منظر شما می‌توانید به خطبه‌ی 125 مولا علی ابن ابی طالب (ع) مراجعه کنید که در آنجا تصریح دارد که این قرآن، خطّى است نوشته شده که میان دو جلد پنهان است، زبان ندارد تا سخن گوید، و نیازمند به کسى است که آن را ترجمه کند، و همانا انسانها مى توانند از آن سخن گویند. از این منظر واکاوی طرز نگاه متفکران برجسته و ممتاز کشور و جهان اسلام به مسئله‌ی عدالت اجتماعی و نسبت آن با توسعه شاید یکی از زیر بنایی‌ترین خلأ‌های معرفتی در شرایط کنونی است.به همین خاطر امسال به ویژه به اعتبار چالش‌ها و بحران‌های کوچک و بزرگ زیادی که در عرصه‌ی اقتصادی و اجتماعی برای جامعه وجود دارد فکر کردیم بهترین هدیه به نظام تصمیم‌گیری کشور و همه‌ی مردم این است که راهگشایی‌های اندیشه‌های شهید بهشتی را در زمینه‌ی عدالت اجتماعی و نسبت آن با توسعه مطرح کنیم./ جماران
