رقم عجیب گردش مالی زباله در ایران: 6 هزار و 400 میلیارد تومان در سال

به گزارش دیده بان ایران، با این حال درمیان کشورهای دنیا و حتی صنعتی‌ها هنوز فاصله زیادی تا بازیافت صد درصدی وجود دارد. براساس تازه‌ترین آمارهای اعلام شده سالانه در جهان حدود 2 میلیارد تن زباله صنعتی و شهری تولید می‌شود که ارزش بازار آن از مرحله جمع آوری تا بازیافت، به 500 میلیارد دلار می‌رسد.

طبق آمار‌های منتشرشده، روزانه بیش از 5.3‌ میلیون تن زباله در جهان تولید می‌شود. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی در سال 2018 سرانه تولید جهانی زباله در هر روز برابر با 300 گرم است. این درحالی است که این رقم برای ایرانی‌ها به بیش از 710 گرم و برای تهرانی‌ها 790 گرم یعنی 2.5 برابر متوسط جهانی است.

این درحالی است که ارزش افزوده بازیافت زباله به اندازه‌ای است که 15 درصد تولید ناخالص داخلی برخی کشورهای صنعتی را شامل می‌شود؛ درحالی که در جهان به طور متوسط 70 درصد زباله‌های تولید شده بازیافت می‌شود این رقم به صورت خوش‌بینانه به 20 درصد می‌رسد.

این عدد بدان معناست که سالانه 16‌میلیون تن زباله در کشور در زیر خاک دفن و در این بین، تنها دو‌ درصد دفن‌ها طبق اصول بهداشتی انجام می‌شود. طبق آمارهای جهانی،‌ در استرالیا با توجه به شرایط زمین ۷۰‌ درصد پسماند دفن و ۳۰‌ درصد به‌صورت بازیافت، در ایتالیا ۵۴‌ درصد دفن، ۱۲‌ درصد بازیافت و ۳۳‌ درصد کمپوست، در ژاپن تنها سه ‌درصد دفن، ۱۷‌ درصد بازیافت مواد و ۷۴‌ درصد بازیافت انرژی، در سوئیس یک‌ درصد دفن، ۳۳‌ درصد بازیافت مواد، ۵۰‌ درصد بازیافت انرژی و ۱۶‌درصد کمپوست، در امریکا ۵۴‌ درصد دفن، ۲۴‌درصد بازیافت مواد، ۱۴‌درصد بازیافت انرژی و هشت‌ درصد بازیافت کمپوست صورت می‌گیرد.

تولید روزانه 58 هزار تن زباله در ایران
طبق اعلام رسمی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور روزانه 58 هزار تن زباله در شهرها و روستاهای کشور تولید می‌شود که 75 درصد از آن دفن می‌شود. اما دفن غیربهداشتی این حجم از زباله باعث شده است تا سالانه 50 هزار میلیارد تومان به محیط زیست خسارت وارد شود. این درحالی است که تنها 5 درصد از زباله‌ها براساس استانداردهای بهداشتی دفن می‌شود. با توجه به خسارات سنگین دفن زباله در کشور از دوره فعالیت دولت یازدهم و در قانون برنامه ششم توسعه، مدیریت پسماند به یکی از اولویت‌های دولت تبدیل شد. بدین ترتیب براساس برنامه ششم توسعه دولت موظف است که اقدامات مهمی را با کمک دستگاه‌های ذیربط انجام دهد.
در اجرای اصل 123 قانون اساسی، قانون هوای پاک که با عنوان لایحه اصلاح قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده بود، با تصویب در جلسه علنی 25 تیرماه سال گذشته و تأیید شورای نگهبان، برای اجرا به رئیس جمهوری ابلاغ شد.

طبق قانون هوای پاک، انباشت پسماندهای بیمارستانی و صنعتی در معابر عمومی و فضای باز یا سوزاندن آنها و انباشتن پسماندهای خانگی و ساختمانی در معابر عمومی و فضای باز خارج از مکان‌های تعیین شده توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها یا سوزاندن آنها و همچنین سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع است و متخلف حسب مورد به جزای نقدی درجه شش قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود.
همچنین در تبصره 2 ماده 20 قانون هوای پاک تأکید شده است، دولت و شهرداری‌ها موظفند ظرف مدت سه سال پس از ابلاغ این قانون برای شهرهای مختلف زمینه‌های تبدیل این پسماندها به انرژی یا کود را با کمک بخش خصوصی فراهم کنند.

بودجه مدیریت پسماند 8 برابر شد
تا قبل از سال 95 میزان تخصیص اعتبار در بخش مدیریت پسماند تنها 6 میلیارد تومان بود که با تغییر اولویت‌ها این رقم در سال‌های بعد به 50 میلیارد تومان افزایش یافت. آن گونه که سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها اعلام کرده است، برای تک تک، هزار و 250 شهر و 33 هزار و 800 روستای کشور در مدیریت پسماند برنامه‌ریزی شده است و برای این منظور کشور به 259 منطقه تقسیم شده است.
گردش مالی زباله ایران
براساس آمار سازمان بازیافت، روزانه بیش از 58 هزار تن و سالانه بیش از 21 میلیون تن زباله در ایران تولید می‌شود که ارزش تقریبی هر تن زباله 400 هزار تومان است.
بررسی گردش مالی این صنعت نشان می‌دهد که خرید و فروش زباله تنها در تهران ماهانه 60 میلیارد تومان برای متولیان آن گردش مالی به همراه می‌آورد. براین اساس گردش مالی بازار زباله ایران به سالانه 6 هزار و 400 میلیارد تومان می‌رسد.
طی هفته‌های اخیر «احمد میدری» معاون رفاه اجتماعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگو با ایرنا از گردش مالی بیش از دو هزار میلیارد تومانی تفکیک زباله تنها در شهر تهران خبر داده بود که سهم شهرداری امسال به ۲۰۰ میلیارد تومان می‌رسد، سهم نیروی کار از این اقتصاد ۳۰۰میلیارد تومان و بقیه سهم دلالان است.
همچنین براساس پژوهشی که توسط محققان دانشگاه خوارزمی انجام‌ شده در کشور ایران روزانه در حدود ۵۰ هزار تن زباله تولید می‌شود که سهم شهری همچون تهران در تولید زباله، نزدیک به هفت هزار و ۵۰۰ تن در روزهای معمول سال و ۱۱ هزار تن در روزهای پایانی سال است.
40 میلیارد دلار ارزش زباله‌های چین
طبق برخی آمار منتشرشده، ارزش بازیافت زباله در چین 40‌ میلیارد دلار است،‌ درواقع چینی‌ها تنها به بازیافت زباله‌های تولیدی خود اقدام نمی‌کنند، بلکه دست به واردات زباله زده و از این محل سودهای کلانی کسب کرده اند. منطقه زباله‌های الکترونیکی چین 20 تن طلا در سال از لوازم الکترونیکی قدیمی استخراج می‌کرد که این میزان تقریباً برابر با 10‌درصد از استخراج طلا از معادن امریکا است. البته کشور چین در تازه‌ترین اقدام خود به سازمان تجارت جهانی اعلام کرده که در پی ممنوع‌کردن واردات انواع زباله‌های قابل بازیافت است. براین اساس،‌ شرکت‌ها در سراسر جهان که پیش از این زباله‌های خود را به منظور بازیافت به این کشور می‌فرستادند، به‌دنبال مقصد جدیدی برای زباله‌هایشان هستند. ژاپن یکی از مقصدهای جدید واردات زباله نام برده می‌شود. درهمین راستا شرکت میتسوبیشی بیش از 100‌ میلیون دلار برای ایجاد کارخانه‌های تصفیه فلزات گرانبها از قراضه‌های الکترونیکی سرمایه‌گذاری کرده است و در نظر دارد تا در آینده‌ای نزدیک تصفیه لیتیوم در باتری‌های خودرو را هم دنبال کند.
4200 برابر برج ایفل زباله الکترونیکی تولید می‌شود
براساس گزارش منتشرشده از سوی اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) از تولید زباله‌های الکترونیکی در سال 2016 حدود 44.7 میلیون تن زباله در دنیا تولید شده که معادل 4200 برابر ارتفاع برج ایفل است. در این میان، تنها ۲۰ درصد از آنها در سال ۲۰۱۶ بازیافت شده است. هر فرد ساکن روی کره زمین در سال گذشته 6.1 کیلوگرم زباله الکترونیکی تولید کرده و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال2021 به 6.8 کیلوگرم به ازای هر نفر برسد و درمجموع حجم زباله تا سال 2021 به 52.2 میلیون تن می‌رسد.
این گزارش نشان می‌دهد ایرانی‌ها در سال 2016 بالغ بر 630 هزار کیلوگرم زباله الکترونیکی تولید کرده‌اند که سهم هر ایرانی از این مقدار حدود 7.6 کیلوگرم است. بدین ترتیب ایرانی‌ها 1.5 کیلو بیش از سرانه جهانی زباله الکترونیکی تولید 
می‌کنند.

در مجموع، تنها 20 درصد زباله‌های الکترونیکی تولید شده بازیافت می‌شود و حدود 35.8 میلیون تن آن به همان شکل رها می‌شوند و از این میزان، 34.1 میلیون تن سرنوشت نامعلومی دارند./انتخاب