اقتصاد از راست به چپ/ نیلی از دولت رفت

به گزارش دیده بان ایران؛ مسعود نیلی مشاور اقتصادی رییس‌جمهور و نماینده جریان فکری اقتصاد بازار در دولت‌های یازدهم و دوازدهم از شورای پول و اعتبار استعفا کرد. پس از استعفای مسعود نیلی، علی طیب نیا با حکم رییس بانک مرکزی جایگزین مسعود نیلی شد.
به نظر می‌رسد رفتن مسعود نیلی از شورای پول و اعتبار مقدمات فاصله گرفتن دولت از مسعود نیلی و البته دیدگاه‌ها و نگاه‌های او باشد. استعفای مسعود نیلی از شورای پول و اعتبار به عنوان یکی از اثرگذارترین نهاد‌های اقتصادی در کشور در حالی رخ داده که چندی پیش عباس آخوندی از وزارت مسکن و شهر‌سازی استعفا داده بود. عباس آخوندی پس از کناره‌گیری از وزارتخانه دلیل استعفای خود را اختلاف با دولت بر سر اجرای بعضی از برنامه‌ها عنوان کرد؛ نقض اصل پایبندی به قانون، نقض احترام به حقوق مالکیت و نقض اقتصاد بازار رقابتی از دلایلی بود که آخوندی از آنها به عنوان دلایل استعفای خود نام برد؛ سه مفهوم بنیادی مدافعان اقتصاد بازار که مسعود نیلی آن را در بدنه دولت نمایندگی می‌کرد. اما رابطه میان مسعود نیلی با دولت روحانی متفاوت و پیچیده‌تر از عباس آخوندی است.
مسعود نیلی از ابتدای برگزیده شدن حسن روحانی به عنوان مشاور اقتصادی رییس‌جمهوری برگزیده شد. مسعود نیلی در 4 سال وزارت طیب‌نیا دوران پر فراز و نشیبی را طی کرد. مکتب فکری اقتصادی نیلی با طیب‌نیا تفاوت جدی دارد. نیلی را باید اقتصاددانی نئوکلاسیک دانست و طیب‌نیا دیدگاهی نزدیک به اقتصاد دانان کینزی و نوکینزی دارد. اختلافات در ترکیب تیم اقتصادی دولت در دولت یازدهم از موضوعاتی بود که همواره از سوی منتقدان دولت طرح می‌شد و برخی غیبت طیب‌نیا در کابینه دولت دوازدهم را فراهم نبودن امکان هماهنگی تیم اقتصادی دولت تحلیل می‌کردند.
دولت دوازدهم
با شروع دولت دوازدهم به نظر می‌رسید حسن روحانی تلاش دارد مساله هماهنگی در تیم اقتصادی دولت را روشن کند. بر اساس حکم حسن روحانی، مسعود نیلی به عنوان دستیار ویژه رییس‌جمهور در امور اقتصادی و دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی منصوب شد. هرچند نیلی در دولت یازدهم هم به عنوان مشاور رییس‌جمهور در امور اقتصادی بود اما به نظر می‌رسید در دولت دوازدهم او نقشی متفاوت را در تیم اقتصادی دولت ایفا خواهد کرد. زمانی که لیست وزرای پیشنهادی رییس‌جمهور برای رای اعتماد مجلس منتشر شد به نظر می‌رسید مقدمات هماهنگی تیم اقتصادی دولت فراهم شده است. وزرای اقتصادی معرفی شده از سوی رییس‌جمهور همگی چهره‌هایی اجرایی محسوب می‌شدند. نام مسعود کرباسیان به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی مطرح شده بود که یک مدیر اجرایی بود اما به هیچ‌وجه یک چهره تئوریسین محسوب نمی‌شد. در بانک مرکزی نیز رییس‌جمهور در صحبت‌های خود اعلام کرد که سیف تا پایان دوره بانک مرکزی در سمت خود باقی می‌ماند. سیف نیز یک چهره اجرایی با سوابق بانکی بود اما وی نیز تئوریسین علم اقتصاد محسوب نمی‌شد. مهم‌ترین وزارتخانه اجرایی نیز وزارت صنعت، معدن و تجارت محسوب می‌شد که در این دوره قرار است محمد شریعتمداری به عنوان وزیر آن را هدایت کند. شریعتمداری را نمی‌توان یک تئوریسین به حساب آورد. با این ترکیب به نظر می‌رسید قرار است تیم اقتصادی دولت با تئوریسینی مسعود نیلی به پیش رود.
پس از دی ماه سال گذشته، دولت دوازدهم وارد مرحله تازه‌ای شد، افزایش افسار گسیخته نرخ ارز، نوسانات بازار‌های طلا و سکه، افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی امریکا وتلاطم‌های بازار‌ها از جمله مشکلات اقتصادی بود که انتقادات به عملکرد اقتصادی را به‌شدت افزایش داده بود و دولت برای جستن راهکاری برای آن تلاش می‌کرد. افزایش انتظارات از دولت، این مقتضیات را ایجاد می‌کرد که حضور دولت به منظور حل مشکلات اقتصادی بیشتر شود و برای مهار تلاطمات برنامه‌ریزی کند. گفت‌وگو با اقتصاد دانان، اتخاذ سیاست‌های پولی و مالی تازه، برگرداندن آرامش به بازارهای طلا و ارز، نظارت بیشتر بر بازارها و کنترل قیمت‌ها و آماده شدن برای موج تازه تحریم‌ها از اقدامات دولت برای مهار بحران‌ها بود. اما این تنها اتفاقات در حال جریان نبود. فشارها و تحولات سیاسی و اقتصادی دولت را ملزم به ترمیم کابینه دولت کرد. در این فرم، شکل تازه‌ای از ترکیب تیم اقتصادی دولت ایجاد شد. در شرایط جدید و با توجه به سیاست‌های دولت، مسعود نیلی و رویکردهای او نه تنها هماهنگ‌کننده تیم اقتصادی دولت نبود؛ بلکه به نظر می‌رسد حضور او مانعی بزرگ برای هارمونی تیم اقتصادی دولت است. مسعود نیلی چه در مقام اقتصاددان و چه به عنوان یکی از ارکان تیم اقتصادی دولت‌های یازدهم و دوازدهم و مسوولیت‌های قبلی خود با مخالفان و موافقان زیادی روبه‌رو بوده است. برخی از منتقدان، مشکلات و مسائل ایجاد شده را به دلیل سیاست‌هایی که مسعود نیلی در طول سال‌های اخیر به طور مستقیم در آن نقش داشته به‌شدت از او انتقاد می‌کنند و موافقان معتقدند که بسیاری از سیاست‌های مدنظر نیلی، آن‌طور که او و همفکرانش مدنظر داشته‌اند اجرایی نشده و نتوانسته اثرگذاری خود را ایفا کند. مسعود نیلی تاکنون از چرایی استعفای خود سخن نگفته اما رفتن مسعود نیلی از شورای پول و اعتبار یک پیام روشن دارد. فاصله گرفتن دولت از سیاست‌هایی که نیلی آنها را دنبال می‌کرد؛ اقتصاد بازار آزاد.
 
مکتب فکری اقتصادی نیلی با طیب‌نیا تفاوت جدی دارد. نیلی را باید اقتصاددانی نئوکلاسیک دانست و طیب‌نیا دیدگاهی نزدیک به اقتصاد دانان کینزی و نوکینزی دارد.
مسعود نیلی و رویکردهای او نه تنها هماهنگ‌کننده تیم اقتصادی دولت نبود؛ بلکه به نظر می‌رسد حضور او مانعی بزرگ برای هارمونی تیم اقتصادی دولت است.