ویژگیهای "عسل طبیعی" و راهکار تشخیص عسل تقلبی چیست

دیده بان ایران: "عسل" در طب سنتی و تغذیه ایرانی ــ اسلامی از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است و در منابع طب سنتی کشورمان کنار روایات متعدد، تأکید فراوانی بر مصرف عسل برای حفظ سلامتی و درمان طیف گسترده‌ای از بیماریها شده است.

اما بسیاری از مردم کشورمان با تصور اینکه در حال حاضر امکان دسترسی به عسل طبیعی و خالص وجود ندارد، عملاً خود را از این ماده غذایی شفابخش و بسیار مفید، محروم کرده‌اند یا سرانه مصرف آنها به‌دلیل چنین تصوراتی، در سطحی بسیار پایین قرار دارد.

درباره باورهایی نظیر اینکه امکان خرید عسل خوب و طبیعی در بازار مصرف کشورمان بسیار دشوار یا غیرممکن است، گفتنی‌های زیادی هست که در این مطلب به چند نکته ضروری در این خصوص می‌پردازیم.

نخست اینکه به‌خلاف تصور غالب، "عسل خوب " الزاماً عسلی نیست که از زنبوری تهیه شده باشد که آن زنبور صددرصد از گلهای دشت و باغها تغذیه کرده باشد بلکه حتی عسل زنبوری هم که مثلاً در فصل سرما توسط زنبوردار با شکر یا شیره‌های شیرین تغذیه شده باشد نیز دارای بخش قابل توجهی از خواص عسل طبیعی است و به‌راحتی می‌توان با مصرف چنین عسلی که فرایند تولید آن توسط زنبور طی شده، از فواید مختلف ذکرشده برای عسل، منتفع شد!

نکته دوم اینکه برخی تصور دارند که عسل اصل و خالص الزاماً باید قیمتهای بسیار بالایی داشته باشد و عسل‌هایی که با قیمتهای مثلاً کمتر از 50 هزار تومان به‌ازای هر کیلو در بازار به‌فروش می‌رسند، نمی‌توانند عسل طبیعی، مفید و قابل اعتمادی باشند!

در صورتی که این تصور نیز غلط است چرا که به‌راحتی خودمان می‌توانیم با زنبورداران خوب و باسابقه کشورمان صحبت کنیم و نادرست بودن چنین تصوری را متوجه شویم؛ بسیاری از زنبورداران و تولید‌کنندگان عسل کشورمان، مثلاً عسل چهل‌گیاه خالص تولیدی خود در سر کندو را به‌قیمتهای بسیار پایین‌تری از تصورات ما به خریداران عمده بازار می‌فروشند؛ به‌طور نمونه، عسل خالص بهاره چهل‌گیاه توسط زنبوردار به خریداران عمده به‌قیمت حدود 15 تا  20 هزار تومان به فروش می‌رسد و عسل خالص تابستانه نیز با قیمتی حدود 40 تا 45 هزار تومان به‌فروش می‌رسد!

در همین رابطه یکی از زنبورداران نمونه و برتر کشورمان درباره قیمت عسلهای تولیدی خود می‌گوید: "سالانه به‌طور میانگین 600 تا 800 کیلو عسل در دو مرحله برداشت می‌کنم، عسل بهاری و عسل تابستانی؛ عسل بهاری ارزانتر از عسل تابستانی و کیفیت عسل تابستانی بهتر است، در فصل تابستان زنبور عسل شهد‌های متنوع‌تری را به کندو می‌آورد؛ عسل بهاری را با قیمت میانگین هر کیلو 15 هزار تومان می‌فروشم و عسل تابستانی را به‌قیمت 45 هزار تومان به‌فروش می‌‌رسانم".

نکته بعدی که درباره عسل خوب و خالص باید به آن اشاره کرد و تصورات نادرستی بین توده مردم درباره آن نیز وجود دارد، مسئله "شکرک زدن عسل" است؛ تصور عامه این است که اگر عسلی، شکرک زد یعنی آن عسل از شکر تهیه شده و اصلاً خالص و طبیعی نیست!

درباره این باور هم باید بگوییم که اصلاً این طور نیست؛ شکرک زدن عسل اصلاً ربطی به ناخالص بودن آن ندارد؛ در اصل آنچه به شکرک زدن عسل تعبیر می‌شود در اصل "رس بستن  عسل" است که در واقع فرایندی طبیعی برای عسل‌‌های خالص در سرمای هواست!

یعنی عسل خوب و خالصی که به‌هنگام عرضه به بازار به آن حرارت نداده باشند، در صورت قرار گرفتن در فضای سرد یا در یخچال به‌صورت طبیعی رس می‌بندد یا به‌اصطلاح عمومی، شکرک می‌زند؛ این رس بستن به‌دلیل آنزیم‌های طبیعی است که توسط زنبور تولید شده و در عسل وجود دارد!

جالب اینکه در صورت حرارت دادن مستقیم یا غیر‌مستقیم عسل، این رس از بین می‌رود و دیگر هم این رس بستن، تکرار نخواهد شد؛ البته مصرف عسلی که رس بسته به هیچ عنوان مشکلی ندارد و تمام خواص طبیعی آن در این حالت هم محفوظ و حتی عسلی که حرارت ندیده، دارای خواص بیشتری است اما اگر به‌هنگام مصرف، حالت رس بسته عسل، باب میل شما نیست، می‌توانید عسل را داخل یک ظرف شیشه‌ای بریزید و این ظرف را داخل ظرفی از آب جوش قرار دهید و برای چند دقیقه، آن را با شعله ملایم، حرارت دهید.

باور دیگری که درباره عسل وجود دارد، مسئله میزان "غلظت عسل" است و برخی تصور می‌کنند که عسل خوب و خالص حتماً باید غلیظ هم باشد در صورتی که میزان غلظت عسل ربطی به خالص یا ناخالص بودن آن ندارد و بسته به نوع گیاه و محلی که زنبور از آن تغذیه کرده و فصل آن، غلظت عسل هم می‌تواند متغیر و مختلف باشد.

همین مسئله در مورد "رنگ عسل" هم صادق است و بسته به نوع گیاه و گل‌هایی که زنبور برای تهیه عسل به‌روی آنها نشسته، رنگ عسل می‌تواند از زرد روشن تا قهوه‌ای تیره و حتی نزدیک به طیف رنگی سبز زیتونی و ... نیز باشد.

همچنین باورهایی نظیر سوختن یا نسوختن عسل در مجاورت شعله، میزان کشیدگی یا بریدن عسل و ... نیز الزاماً نمی‌تواند نشانه خالص یا ناخالص بودن عسل باشد؛ قاعدتاً میزان "ساکارز عسل" یکی از بهترین فاکتورهای تشخیص عسل خوب و طبیعی است که این فاکتور هم فقط از طریق انجام آزمایش در آزمایشگاه‌های ویژه، امکان‌پذیر و هر میزان که ساکارز عسل به عدد یک نزدیکتر باشد، از غذائیت و خلوص بالاتری نیز برخوردار است.

در انتها ذکر این نکته ضروری است که با توجه به تعدد مراکز و اشخاص عرضه‌کننده عسل در کشورمان، یکی از بهترین راهکارهای عملی برای اطمینان یافتن از طبیعی و خالص بودن عسل، اطمینان داشتن به فرد یا مرکز عرضه‌کننده عسل است و همان طور که گفته شد عسل خوب و خالص الزاماً نباید قیمت‌های بالایی داشته باشد یا تهیه آن در بازار مصرف حال کشورمان، کاری سخت یا ناممکن باشد.

در حال حاضر عسل عرضه‌شده توسط بسیاری از زنبورداران کشورمان و توسط افراد و مراکز مورد وثوقِ فروش عسل با ملاحظاتی که در این مطلب به آن اشاره شد، عسل خوب و طبیعی است و تمام خواص و فواید ذکرشده برای عسل را داراست؛ پس بهتر است با تغییر در نوع باور و اطلاعات خود، بار دیگر این ماده غذایی شفابخش و دوست‌داشتنی با خواص شگفت‌انگیز را در برنامه غذایی روزانه خود بگنجانیم و صرفاً به‌خاطر برخی باورهای غلط، خود را از مصرف "عسل" محروم نکنیم!