روایت‌های چندگانه از پشت‌پرده رد کلیات لایحه بودجه ۹۷
روز یکشنبه یک اتفاق بی‌سابقه زیر سقف ساختمان هرمی شکل بهارستان رخ داد؛ نمایندگان لایحه بودجه ۹۷ را رد کردند حالا سوال اینجاست که چرا همسوترین مجلس با دولت رای به رد مهمترین لایحه سالانه دولت می‌دهد؟
دیده بان ایران: «کلیات لایحه بودجه 97 رد شد» این خبری بود که همه با تعجب به آن نگاه کردند و شاید با خود گفتند مگر می شود؟ سوالی که ریشه اش در بی سابقه بودن چنین اتفاقی است، چراکه در هیچ دوره ای نشده پای بودجه به صحن بهارستان برسد و نمایندگان مهر برگشت بر آن زده باشند حتی بودجه های پرحاشیه دولت سابق هم چنین اتفاقی راتجربه نکرد. این موضوع وقتی درمورد مجلس دهم مطرح می شود که بیشترین همسویی با دولت را داشته و حتی از این منظربرخی به آن خورده می گرفتند حیرت را بیشتر می کند.
تنها سالی که لایحه بودجه نه در صحن بلکه در کمیسیون رد شد به سال 91 باز می گردد آن هم در دوره ای که دولت محمود احمدی نژاد به یک معضل تبدیل شده بود. در آن سال رئیس دولت دهم بودجه 92 را با 84 روز تاخیر به مجلس فرستاد تا دهن کجی به بهارستانی ها کرده باشد. اعضای کمیسیون تلفیق هم در برخورد با این اقدام دولت این لایحه را در کمیسیون، رد و دوباره به دولت فرستاند یعنی این لایحه در کمیسیون رد شد نه در صحن علنی مجلس.
اینکه با وجود همراهی نسبی دولت روحانی و مجلس دهم چرا مهمترین لایحه سالانه دولت دوازدهم رد می شود محل بحث است و گمانه های مختلفی از سیاسی شدن تا ترس از واکنش جامعه درمورد آن مطرح می شود.
رد لایحه بودجه؛ تصمیم فراکسیونی بود؟
وقتی پای تصمیم گیری های مهم به میان می آید نقش آفرینی فراکسیون های سیاسی مجلس نیز برجسته می شود. از آنجایی که لایحه بودجه 97 از اهمیت زیادی برخوردار بود نمی توان نقش سه فراکسیون امید(اصلاح طلبان) ولایی(اصولگرایان) و مستقلین (اعتدال گرا) را نادیده گرفت. در این میان سوالی که مطرح می شود این است که آیا رای به رد لایحه بودجه تصمیمی فراکسیونی بود؟ آن طور که سخنگوی دو فراکسیون مستقلین و ولایی گفتند لایجه در جلسات آنها بررسی شده اما فراکسیونی درباره ان تصمیم نگرفتند. برای مثال مهرداد لاهوتی سخنگوی فراکسیون مستقلین در این رابطه گفته است: ما در مورد کلیات بودجه فراکسیونی عمل نکردیم چرا که امکان دریافت نظرات اعضا فراهم نبود لذا تصمیم‌گیری جمعی انجام نشد و هر کس بر اساس نظر خود عمل کرد.
سید حسن نقوی حسینی هم که سخنگوی فراکسیون ولایی است درباره تصمیمات این فراکسیون برای لایحه بودجه همان صحبت های لاهوتی را تکرار کرده و گفته است: ما طی جلسات متعددی با حضور کارشناسان و مسئولین از جمله آقای نوبخت اشکالات را مطرح کردیم اما همچنان اشکالات به قوت خود باقی بود البته کمیسیون تلفیق تلاش کرد اصلاحاتی انجام دهد اما همچنان ایرادات جدی به بودجه وارد بود. ما بنا نداشتیم به کلیات بودجه رای فراکسیونی بدهیم اما بحث‌های کارشناسی در فراکسیون انجام شد و نهایتا هم موضع فراکسیونی در این باره نداشتیم.
چرخ و فلک فراکسیون امید
از بین سه فراکسیون، تنها امید بود که تصمیم گرفت به صورت فراکسیونی به لایحه بودجه رای مثبت بدهد اما باز آنچه رخ داد برخلاف نظر تصمیمی بود که در فراکسیون گرفته شده بود. موضوعی که تنها حکایت از ادامه چرخش‌ها در این فراکسیون دارد.
آنطور که بهرام پارسایی سخنگوی فراکسیون امید می گوید، این فراکسیون صبح روز یکشنبه پیش از آغاز جلسه علنی مجلس برای بررسی کلیات بودجه تشکیل جلسه دادند جمع‌بندی این شد که علیرغم انتقادات و ایرادات، با کلیات موافقت شود و پیشنهادات اعضا در بررسی جزئیات اعمال شود. اما گویا دوباره اعضای این فراکسیون تصمیم گرفتند در میدان عمل به گونه ای غیر از تصمیم گرفته شده در فراکسیون رفتار کنند و رای شان را با 180 درجه اختلاف نسبت به موضع فراکسیون ثبت کنند.
هرچند پارسایی در جهت توجیه این رای می گوید جمع‌بندی فراکسیون درباره موافقت با کلیات بودجه در جلسه مجمع عمومی صورت نگرفت بلکه جلسه شورای مرکزی بود اما حتی اگر این توجیه را بپذیریم باید پرسید چرا جلال میرزایی که از اعضای شورای مرکزی امید است در مخالفت با لایحه 10 دقیقه نطق می‌کند؟
علیرضا رحیمی عضو هیات رئیسه فراکسیون نیز از در کانال تلگرامی اش از این چرخش ها روایت می کند و می نویسد: گوشه ای از مجلس چند تن از نمایندگان امیدی پس از همفکری فی مابین نیز برای رای منفی به کلیات (علیرغم مصوبه جلسه صبح فراکسیون) تلاشی آشکار آغاز کردند.
نهایتا 83 رای معنادار در موافقت با لایحه بودجه ثبت شد. این رای نشان داد که اگر تعداد فراکسیون امید را 105 نفر (تعدادی که در سال اول به ریاست محمدرضا عارف رای دادند) تصور کنیم و همه آن 83 رای را از آن امیدی ها بدانیم باز به این نتیجه می رسیم که حداقل 22 نفر از اعضای این فراکسیون به سمت دیگری چرخیده اند. حالا در کنار رد طرح تحقیق و تفحص از شهرداری، افتادن تنها وزیر پیشنهادی اصلاح طلب دولت دوازدهم و واگذاری کرسی های هیات رئیسه، رای دوگانه به لایحه بودجه 97 نیز در کارنامه امید ثبت شد.
رای سیاسی به لایحه اقتصادی
«بخشی از نمایندگان دیدگاه سیاسی داشتند که در هر صورت موجب شد رای ندهند و کلیات لایحه بودجه رد شد.» این را غلامرضا تاجگردون رئیس کمیسیون تلفیق می گوید؛ موضوعی که باتوجه به کارت زردهایی که بهارستانی ها به وزرای دولت نشان دادند و حتی تلاش برای سوال از رئیس جمهور چندان هم دور از ذهن به نظر نمی رسد.
جلال میرزایی عضو فراکسیون امید که خودش در مقام مخالفت با لایحه بودجه نطق کرد بر صحبت های تاجگردون مهر تائید زد و به جماران گفته: این اتفاق به نحوه تعامل دولت و مجلس بر می گردد. ما حتی نماینده عضو کمیسیون تلفیق داشته ایم که در صحن علنی رأی منفی داده است. علتش این است که بعضی نمایندگان از اینکه دولت تعامل لازم را با آنها ندارد گله مند هستند.
میرزایی همچنین گفته است: برخی از اختلاف نظرهای سیاسی باعث شد. مثلا روز رای گیری اکثریت اعضای فراکسیون ولایی مخالفت کردند و در صحن هم مشخص بود که اکثریت آنها رأی مثبت به کلیات لایحه بودجه نمی دهند. علت این موضوع به نگاه سیاسی آنها نسبت به دولت و نقدهایی که به دولت دارند بر می گردد.
واهمه از تکرار اعتراضات مردمی
هنوز چند هفته ای بیشتر نیست که از اعتراضات مردمی بر سر مسائل اقتصادی می گذرد اعتراضاتی که جرقه اش گرانی بود و حالا نمایندگان با لایحه ای مواجه هستند که بخشی از آن مستلزم گران شدن سوخت، افزایش مالیات و قطع شدن یارانه هاست. مسئله ای که نه تنها می تواند موج تازه ای از اعتراضات را به دنبال داشته باشد بلکه به هر صورت محبوبیت آنها را هم می تواند تحت الشعاع قرار دهد و البته کار برای سال 98 و انتخابات دوباره مجلس سخت کند.
صحبت های محمود صادقی نماینده مردم تهران به خوبی این موضوع را تائید می کند. او با قابل پیش بینی بودن رد کلیات لایحه بودجه در مجلس عنوان می کند: مخالفت با کلیات لایحه بودجه سال ٩٧ از سوی مجلس شورای اسلامی کاملا قابل پیش‌بینی بود. پس از این که دولت بودجه را به مجلس ارایه کرد هم در سطح جامعه شاهد واکنش‌هایی منفی بودیم و هم از صحبت‌های نمایندگان این گونه برمی‌آمد که مجلس شورای اسلامی چندان با کلیات لایحه بودجه سال ٩٧ موافق نیست. بنابراین به تصویب نرسیدن آن چندان دور از انتظار نبود.
او تاکید دارد: دولت در لایحه بودجه سال ٩٧ بیش از حد متکی بر بدهی‌هایی شده که قرار است وصول شود. در واقع این گونه به نظر می‌رسید که دولت می‌خواهد بودجه سال‌های آینده را پیش‌خور کند. قابل پیش‌بینی بود که اگر با همین سبک و سیاق پیش برویم دولت به جای مدیریت بحران، بحران‌های موجود را به تعویق می‌اندازد. با تعویق انداختن، بحران ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کند. در واقع پس از اعتراضات دی ماه گذشته فضایی در مجلس شکل گرفت که منجر به عدم تصویب لایحه بودجه سال ٩٧ شد. مجلس می‌خواست این پیام را به دولت بدهد که باید بودجه را به نفع مردم تغییر دهد. مجموعا اعتراضات و التهابات ماه گذشته در به تصویب نرسیدن لایحه بودجه سال ٩٧ بی‌تاثیر نبود.»
لابی های درون صحنی قبل از رای گیری
زمزمه درون صحنی گاه و بیگاه می گویند اگر هیات رئیسه نسبت به لایحه یا طرحی نظر مساعد نداشته باشد از نفوذش استفاده می کند تا آن را از دور خارج کند یا بلاعکس آن را به کرسی بنشاند. بعد از رد کلیات لایحه بودجه 97 برخی حرف و حدیث ها هم دور این زمزمه قدیمی می چرخد، آنچنان که علیرضا رحیمی نماینده تهران در روایتش از روز رای گیری برای لایحه بودجه به لابی های اعضای هیات رئیسه اشاره می کند. البته رحیمی این را هم اشاره می کند که «ضمن صحبت با دکتر لاریجانی و تذکر نسبت به لابی های وسیع برخی نمایندگان برای رای منفی به کلیات لایحه از موضع مثبت ایشان نیز مطلع شدم.»
