رگ سفید، تبلور توان داخلی در مهار بحران؛روزشمار فوران چاه 147
مهار فوران چاه 147 در رگ‌سفید(خوزستان) که به گفته کارشناسان صنعت نفت، قابل مقایسه با حوادث مشابه پیشین در کشور نبوده، با انجام عملیاتی ازجمله احداث 250 کیلومتر خط لوله انتقال آب،با تکیه بر توان داخل به موفقیت رسید.
فوران چاه 147 در رگ‌سفید، آزمونی برای سنجیدن توانمندی های داخلی در مقابله با حوادث ناگوار صنعت نفت بود که در نهایت با تکیه بر توانمندی های داخلی، مهار شد.
هنگام وقوع این حادثه، برخی منابع خبری از اعلام آمادگی شرکت های اروپایی برای مهار این فوران خبر داده بودند که متخصصان داخلی با مهار فوران چاه رگ سفید، نشان دادند که نیازی به کمک خارجی نیست و حتی کارشناسان ایرانی قادر به ارایه این خدمات به سایر کشورها هستند.
**آتش سوزی دکل 95 فتح در هفتم آبان:
به گزارش وزارت نفت، ظهر هفتمین روز آبان ماه امسال خبر رسید دکل حفاری 95 فتح شرکت ملی حفاری ایران در حین عملیات در چاه 147 رگ‌سفید-2، حدفاصل شهرستان امیدیه-دیلم دچار آتش سوزی و منجر به جان باختن 2 تن از کارکنان این شرکت شده است.
بلافاصله گروه‌های عملیاتی و پشتیبانی شرکت ملی حفاری و واحدهای پشتیبانی، امدادی و آتشنشانی در منطقه، حضور پیدا کردند.
بیژن زنگنه وزیر نفت نیز با انتشار پیامی ضمن ابراز تسلیت به خانواده های داغدیده اعلام کرد: «لازم است مدیران ذیربط ضمن رسیدگی و همدردی با خانوادههای عزادار به سرعت و دقت نسبت به بررسی و شناسایی علت بروز این حادثه اندوه‌بار اقدام کنند.»
**برآورد مهار 60 روزه آتش
نماینده ویژه وزیر نفت، مرتب وضع رگ‌سفید را به زنگنه گزارش داد و در اظهارنظری درباره برآورد زمانی مهار آتشسوزی اعلام کرد: «با توجه به کوهستانی بودن منطقه و نبود جاده‌های مناسب برای حمل تانکرهای آب و دیگر تجهیزات، پیش‌بینی‌ها حاکی است که مهار کامل حادثه به ٥٠ تا ٦٠ روز زمان نیاز دارد.»
** کفایت تجهیزات و امکانات:
همزمان با بررسی حادثه در کمیتههای فنی و تخصصی اعلام شد، تجهیزات و امکانات شرکت های نفتخیز جنوب و ملی حفاری برای مقابله با فوران چاه 147 کافی است و چنانچه به علت شرایط خاص طبیعت منطقه و دلایل فنی از جمله فشار بالای مخزن، آتشسوزی متفاوتی پیش روست، اما این حوادث در صنعت نفت کشور بیسابقه نیست و با امکانات تعریف شده و کار تیمی مناسب، عملیات مهار حریق ممکن است.
**آغاز جاده کشی
مراحل احداث جاده دسترسی به چاه 147 رگ‌سفید و محوطهسازی و تسطیح اطراف چاه آغاز شده تا متخصصان عملیات بتوانند برای تخلیه دکل و متعلقات آن وارد عمل شوند.
قرار شد، هر دو روش مهار آتش از عمق (Bottom Kill) و مهار آتش از سطح (Top Kill) برای جلوگیری از تلف شدن وقت در دستور کار قرار گیرد.
**آغاز ساخت استخر ذخیره آب
نهم آبانماه و تنها 2 روز پس از وقوع حادثه، رگ‌سفید شاهد حجم وسیعی از کار و تلاش و تکاپوست. با آمادهسازی نسبی جاده‌های دسترسی به موقعیت چاه مشتعل 147 رگ‌سفید و امکانپذیر شدن تردد ماشینآلات سنگین، مراحل ساخت استخر ذخیره آب در مجاورت چاه آغاز شد.
استخری که با هدف پشتیبانی از عملیات مهار فوران چاه در ابعاد 80 در 80 با عمق پنج متر ساخته میشود. محل این استخر ایزوله در فاصله 150 متری چاه 147 درنظر گرفته شده و به موازات عملیات اجرایی ساخت آن احداث پنج خط لوله تامین آب از رودخانه‌های زهره و داربهاره در برنامه قرار گرفته است.
**زنگنه در رگ‌سفید:
وزیر نفت (یازدهم آبانماه) در موقعیت چاه نفتی مشتعل 147 میدان رگ‌سفید حاضر شد، علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت هم با وی همراه بود.
زنگنه در جلسه‌ای به بررسی برنامه زمانبندی تدوین شده و راههای مورد نظر برای کنترل چاه میپردازد و تاکید می‌کند: «هر چند که سرعت در مهار آتش سوزی مهم است، اما حفظ جان و سلامت کارکنان باید در اولویت باشد.»
**احداث 250 کیلومتر خط لوله انتقال آب:
همزمان با سومین روز برگزاری نمایشگاه نفت خوزستان (سیزدهم آبانماه)، عالیپور در نمایشگاه حاضر میشود و درباره آخرین اقدامات در رگ‌سفید، از احداث 250 کیلومتر خط لوله انتقال آب در مدت چهار روز خبر داد و گفت: «بزودی 2 دکل برای حفاری چاههای امدادی در منطقه مستقر میشوند.»
**پاکسازی محوطه چاه:
پاکسازی محوطه برای اجرای عملیات مهار از سطح و یا عمق ضروری است.
محمولههای متعددی از موتورهای اصلی دستگاه حفاری، اردوگاه سرچاهی و انبارها و تجهیزات حفاری تا نیمه آبان از موقعیت چاه تخلیه شده که به گفته کارشناسان تنها پنج دستگاه ژنراتور برق دستگاه حفاری حدود سه میلیون یورو ارزش دارد و با توجه به سرعت عمل در تخلیه آنها از آسیب دیدگی جدی در امان ماندهاند.
**پیشروی تا 30 متری مرکز حریق:
پایان مرحله راهسازی، احداث موقعیت کمپها و احداث استخر آب، عملیات پاکسازی تا 30 متری مرکز حریق پیشروی حاصل کرد.
عملیات تخلیه و پاکسازی محوطه چاه که با هدف دسترسی به مرکز آتش و کنترل فوران انجام شد، به علت حرارت بسیار بالا، آلودگی سرسامآور صوتی و آلودگی محیط به مواد قابل اشتعال، یکی از حساسترین و پرخطرترین مراحل مهار چاه به شمار میرود.
**انجام عملیات 6 ماهه در 2 هفته:
طی مدت کوتاه، کار احداث بیش از چهار جاده اعم از جاده دسترسی به چاه، جاده دسترسی به استخر و جاده بین استخر و محوطه غربی چاه و تعریض جاده اصلی چاه 147 انجام شد و شنریزی این جادهها و دیگر راههای دسترسی هم در حال انجام است تا در صورت بارندگی، عملیات با مشکل روبرو نشود.
یک استخر کمکی به همراه 32 دستگاه تانکر آبرسان برای جبران احتمالی ورود و خروج آب استخر اصلی پیش بینی شده تا در حین عملیات هیچ گونه مشکلی از نظر کمی آب وجود نداشته باشد.
همچنین کار احداث مکان های استقرار چاههای حفاری هم پیشرفت خوبی دارد. در این مدت کارهایی انجام شده که در حالت معمول به 6 تا 9 ماه زمان نیاز داشت.
**خارجسازی بقایای دکل 95:
23 آبانماه در تهران، دلایل حادثه فوران و آتش سوزی چاه شماره 147 میدان نفتی رگ سفید با حضور مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بررسی میشود و در رگ‌سفید عملیات با جدیت ادامه دارد.
24 آبانماه، 2 محموله مخازن سیال از محوطه چاه 147 رگ‌سفید خارج شد و عملیات پاکسازی بقایای دکل 95 از محوطه چاه شتاب بیشتری گرفت.
**استقرار دکل های حفاری
پس از انتقال دکل حفاری 93 فتح به مکان مورد نظر، در این موقعیت یک حلقه چاه عمودی برای مهار چاه از عمق حفاری می شود که در صورت موفقیت نداشتن در عملیات مهار از سطح به عنوان گزینه دوم برای مهار چاه از عمق عمل خواهد کرد.
استقرار کامل این دکل موجب می شود که عملیات حفاری با هدف رسیدن به عمق 2 هزار و 400 متری و کنترل فوران چاه 147 رگ سفید در صورت موفقیت نداشتن در مهار از سطح، آغاز میشود.
نصب و برپایی این دکل و گردش مته حفاری، در عمل فاز اجرایی روش بستن چاه از عمق آغاز شده که بر اساس برنامه ریزی مهندسی حفاری، در عمق حدود 2 هزار و 400 متری چاه در حال فوران مسدود شد و تحت کنترل قرار گرفت.
دستگاه حفاری 94 فتح نیز حفر چاه دوم را از زاویه دیگر برای کنترل فوران هم آغار می‌کند.
**آمادگی برای عملیات مهار از سطح:
آواربرداری بقایای دکل ٩٥ فتح از دهانه چاه ١٤٧ رگ سفید و پاکسازی کامل محوطه چاه، مقدمات آغاز عملیات مهار فوران از سطح فراهم شد.
پاکنژاد گفت: «خوشبختانه در پنجم آذرماه، مهمترین گام در مسیر عملیات مهار فوران از سطح (Top Kill) چاه 147 رگ سفید برداشته شد.
این گام مهم، آواربرداری انبوهی از تجهیزات پرحجم و سنگین به وزن حدود 300 تن باقیمانده از دکل حفاری 95 فتح از روی دهانه چاه، هدایت شعله‌های سرکش و همچنین مسیر سیال خروجی از چاه به صورت عمودی بود که پس از چند بار تلاش و با وجود دشواریهای بسیار زیاد به سرانجام رسید.»
**تمرکز بر روی عملیات مهار از عمق:
چندین نوبت عملیات مهار از سطح اجرا شد، اما موفقیتی نداشت، فشار، دما و حجم بالای گاز فوران کرده در چاه 147 در نوع خود یکی از فوران‌‌های نادر در کشور را رقم زد.
همزمان با عملیات از سطح، حفاری چاههای امدادی با قدرت ادامه یافت و در 24 آذرماه، حفاری نخستین حلقه چاه امدادی به‌وسیله دستگاه حفاری 93 فتح به عمق 2 هزار متری رسید و مدیرعامل شرکت ملی حفاری پیشبینی کرد مته حفاری این چاه C تا 10 روز آینده به نقطه مورد نظر برای ارتباط با چاه در حال فوران برخورد کند؛ پیشبینیای که درست بود.
**مهار فوران از عمق:
شامگاه پنجم دیماه و پس از گذشت 58 روز، فوران چاه 147 مهار و فریاد «اللهاکبر» در رگ‌سفید طنینانداز شد و فصلی جدید در حیات 105 ساله صنعت نفت رقم خورد که نشاندهنده توانایی ملی و نیز حاکم شدن اراده جمعی برای مقابله با بحران ها و پیشبرد این صنعت است.
