تهران ایمن نیست
معاون فنی سازمان آتش نشانی: خسارت آتش سوزی در ساختمان‌های مسکونی در سال ٩٥ حدود هزار و ٥٠٠ میلیارد تومان بوده است
دیده بان ایران: باغ - شهر ١٠هزار نفری تهران در دوره قاجار حالا شهری است ناایمن با جمعیت ١٠ میلیون نفری که براساس مطالعات سازمان مدیریت بحران شهر تهران نمره تاب‌آوری آن «١٠» یعنی در مرز قبولی - مردودی است. حرف‌ها از تخریب ساختمان‌ها، ترکیدگی لوله‌های گاز و آتش‌سوزی و درنهایت قربانیان میلیونی یک زلزله احتمالی در تهران زیاد زده شده است؛ شهری که در صورت وقوع زلزله احتمالا تا سالیان زیادی «تعطیل» خواهد ماند. ساختمان‌های ناایمن و تاب‌آوری شهری تهران موضوع جلسه‌ای بود که عصر روز شنبه با حضور چند نفر از مهندسین مشاور، کارشناسان حوزه تاب‌آوری و رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران برگزار شد و محور اصلی گزارش‌های آنها این بود: «تهران ایمنی و تاب‌آوری قابل قبولی ندارد.»
تیمور هنربخش، مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور سرزمین یکی از افرادی بود که در این نشست درباره وضعیت ایمنی شهر تهران توضیحاتی داد: «تحقیقی که توسط مهندسین مشاور انجام شده است هم نشان می‌دهد که در صورت وقوع زلزله ٦ و نیم ریشتری در خوشبینانه‌ترین حالت حدود ٥٠درصد جمعیت مدارس تهران قربانی می‌شوند.» او از ضروریات بهسازی ساختمان‌های تهران حرف زد و قراردادهایی که با سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران در این‌باره نوشته شده است: «با توجه به گسل‌های مهمی مانند مشا یا گسل شمال تهران و احتمال زلزله بالای ٧ ریشتری در تهران، طراحی‌هایی که بر اساس آیین‌نامه ٢٨٠٠ انجام شده است، پاسخگو به آن نیست.» او «تلفات میلیونی» و «تعطیلی شهر تهران تا سالیان طولانی» را به عنوان دو مسأله مهم شهر تهران بعد از زلزله احتمالی مطرح کرد: «با توجه به لوله‌کشی گسترده گاز در تهران آتش‌سوزی گسترده‌ای در تهران به راه خواهد افتاد؛ بنابراین تلفات حتما زیاد خواهد بود.»
هنربخش درباره ساختمان‌های بلندمرتبه تهران توضیح داد که اگر چه آیین‌نامه ٢٨٠٠ برای آنها رعایت شده است، اما همچنان مقاومت لرزه‌ای ندارند: «در زلزله سازه‌های این ساختمان‌ها آسیب نمی‌بیند، اما اجزای غیرسازه‌ای آسیب زیادی خواهد خورد.» او به بررسی‌های سازمان نظام مهندسی اشاره کرد که نشان می‌دهد اگر زلزله‌ای در عمق ٦ و نیم ریشتر رخ دهد، در خوشبینانه‌ترین حالت ٥٠درصد جمعیت مدرسه یعنی حدود ١٠هزار نفر از دانش‌آموزان، کارکنان و معلمان بر اثر صدمات زلزله در مدارس قربانی می‌شوند: «خسارت این زلزله فرضی تنها برای مدارس حدود ٢٠٠ میلیون دلار است؛ بنابراین در سال ٨٤ مجموعه مهندسی مشاور برای نوسازی تعدادی از این مدارس در تهران بحث بهسازی لرزه‌ای نسبی را مطرح کرد که از سال ٨٧ در دستور کار قرار گرفت.» هنربخش معتقد است که اگر قرار باشد تمام ساختمان‌های ناایمنی که در تهران هست، بهسازی لرزه‌ای شود تیم‌های زیادی لازم است و زمان زیادی هم باید برای آن صرف شود: «در سال ٨٦ هم با سازمان مدیریت بحران شهر تهران قراردادی در قالب پیشگیری از تخریب خانه‌های ٤ طبقه جنوب خیابان انقلاب منعقد شد: «بیش از ٧٠٠هزار ساختمان در این بخش هست که حدود ٥٠٠هزار مورد آن مسکونی است با ٥ و نیم میلیون نفر جمعیت؛ برای مدلسازی دو پارامتر سطح خطر و سطح عملکرد را در نظر گرفتیم. برای پارامتر نخست دوسوم سطح خطر یک یعنی زلزله‌ای که تخریب ٥٠درصد در آن محتمل است در نظر گرفتیم و برای پارامتر دوم آستانه فروریزش.» او درباره آزمایش‌هایی که بعد و قبل از بهسازی‌ها انجام شده است، گفت که تقریبا آزمایش‌ها از بهسازی‌ها موفقیت‌آمیز بود اما پیاده‌کردن چنین پروژه‌ای نیاز به توجه مردم و کمک فنی و مالی دولت دارد: «جزییات تجویزی این آزمایش‌ها به عنوان دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای با ارزیابی هزینه در دفترچه راهنمایی تهیه و اسفند سال ٨٨ به شهرداری تهران داده شد؛ اما با تغییرات مدیریتی شهرداری همراه بود و مورد استفاده قرار نگرفت؛ چون تیم جدید شهرداری اعتقادی به پیشگیری نداشت.»
مدارس دولتی تهران ناایمن است
صحبت‌های این کارشناس حوزه شهرسازی در حالی است که دیروز رئیس آموزش‌و‌پرورش شهر تهران هم در حاشیه مراسم تفاهمنامه طرح فاز دوم طرح مدرسه آماده آمار مدارس ناایمن تهران را اعلام کرد. عباسعلی باقری گفت که ٧٠٠ مدرسه از ٢٥٠٠ مدرسه دولتی پایتخت ناایمن است که باید تخریب و بازسازی شود: «در شهر تهران٤٢٠٠ مدرسه دولتی و غیردولتی داریم. از این تعداد ٢٥٠٠ مدرسه دولتی و مابقی مدارس غیردولتی اند.» او با ارایه آمارهایی از مدارس ناایمن در تهران گفت: «از میان ٢٥٠٠ مدرسه دولتی در تهران، ٧٠٠ مدرسه باید تخریب و بازسازی شوند. ١٠٠٠ مدرسه یا به عبارتی ٩٩٠٠ کلاس درس نیز نیاز به مقاوم‌سازی دارند.» باقری این را هم گفت که در مدارس غیردولتی هم شرایط چندان بهتر از مدارس دولتی نیست: «باید نسبت به ایمنی مدارس در شهر تهران اقدامات اساسی صورت بگیرد. تهران از لحاظ سازه و مدارس در برابر زلزله جزو فقیرترین شهرهای کشور است. باید سازه‌ها را تقویت کنیم. در مدارسی که تحت این آموزش‌ها قرار گرفتند، آمادگی دانش‌آموزان و پرسنل در برابر این حوادث بالا رفته و ما امیدواریم که در دیگر مدارس اجرای این طرح منجر به کاهش مخاطرات و آسیب‌ها شود.»
شهروندان هم مطالبه‌گر نبوده‌اند
محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر که البته ریاست جلسه را هم بر عهده داشت، درباره وضعیت ایمنی شهر تهران به این نکته اشاره کرد که چون مردم در این زمینه مطالبه‌ای نداشته‌اند و حاضر به هزینه‌کرد در این حوزه نبوده‌اند بنابراین حاکمیت‌ها هم به این سمت و سو نرفته است: «همیشه شهرداری قابل تقدیر بوده است که پروژه‌های عمرانی بیشتری افتتاح کند و هیچ مطالبه‌ای از او درباره ایمن‌سازی نبوده است؛ به همین دلیل شهرداران بیشتر در این زمینه فعالیت کرده‌اند و شهر را فروخته‌اند و بزرگراه ساخته‌اند.» او از همکاری مثبت دادستانی تهران برای پلمپ ساختمان‌های ناایمن خبر داد: «خوشبختانه دادستانی تمام قد با شهرداری همکاری می‌کند و هر ساختمانی راکه شهرداری آنها را ناایمن اعلام کند، سریعا دستور پملپ آن صادر می‌کند.» او این را هم گفت که شهرداری منطقه ١٢ تاکنون توانسته است با همکاری دستگاه قضائی ٥ پاساژ ناایمن در این منطقه را پلمپ کند تا مالکان برای تامین ایمنی آن اقدام کنند.
٤هزار ساختمان دولتی
در شهر تهران ناایمن است
محمود قدیری، معاون فنی سازمان آتش‌نشانی هم درباره حادثه پلاسکو و مشکلاتی که مواد قابل اشتعال در آتش‌سوزی‌ها ایجاد می‌کند، حرف زد: «مواد قابل اشتعال باعث تولید گازهای سمی مانند سیانور می‌شود که ٥ ثانیه استنشاق آن منجر به فوت می‌شود. سال گذشته در سعادت‌آباد حادثه مشابهی داشتیم که منجر به فوت ٣ نفر شد.»
مدیریت یکپارچه و بالا بردن فرهنگ مردم و حاکمیت در برابر حوادث این‌چنینی دو ضرورت دیگری است که قدیری از آن نام برد: «متاسفانه فرهنگ توجه به ایمنی نه‌تنها در میان مردم که در میان دولتمردان هم وجود ندارد، به‌طوری که حدود ٤هزار ساختمان دولتی در شهر تهران ناایمن است که هنوز سرمایه‌گذاری برای ایمن‌سازی آنها نشده است.»
به گفته او، وجود تجهیزات غیراستاندارد در ایران موضوع بعدی است که منجر به کاهش ایمنی شده است: «گاهی دیده می‌شود تجهیزاتی را که در کشورهای دیگر به لحاظ ایمنی قابل استفاده نیست، راهی ایران می‌کنند، درحالی‌که درصد بالایی از محصولاتی که در ایران است، غیراستاندارد است. از سوی دیگر نظارت بر کنترل پروژه‌ها هیچ‌وقت جدی گرفته نمی‌شود، بنابراین تهیه پیوست ایمنی در پروژه‌های مختلف باید در دستور کار قرار بگیرد.»
در سال ٩٥ بر اثر سقوط افراد
از بلندی ٢٤ نفر فوتی داشتیم
معاون فنی سازمان آتش‌نشانی در ادامه آماری از حوادث سال ٩٥ و خسارت‌های آن داد: «در سال گذشته حدود دو‌هزار و ٨٧٧ ساختمان مسکونی و دو‌هزار و ٧٩٦ ساختمان غیر مسکونی دچار آتش‌سوزی شد و خسارت آن در ساختمان‌های غیرمسکونی حدود ١٥هزار میلیارد ریال معادل هزار و ٥٠٠ میلیارد تومان و در ساختمان‌های غیر مسکونی ١٠٤ میلیارد ریال بود. همچنین خسارت حریق و حوادث خودروها در شهر تهران حدود ١٥هزار و ٧٨٦ میلیارد ریال بود.» قدیری این را هم گفت که در سال ٩٥ حدود ٢٦٩ تهدید به خودکشی و ٢٤ فوتی بر اثر سقوط افراد از بلندی داشتیم و ١٣ نفر هم بر اثر ریزش آوار گودبرداری‌ها فوت کرده‌اند. معاون فنی سازمان آتش‌نشانی گفت از ابتدای دهه ٩٠ ١٣هزار حریق در فضاهای سبز شهر تهران به وقوع پیوسته که هزینه زیادی را به شهرداری تهران وارد کرده است: «در ایران تولید زباله زیاد است که یکی از عوامل آتش‌سوزی است: هر کدام از ماشین‌های حریق ما یک میلیارد و دویست میلیون تومان هزینه آن می‌شود که باید بفرستیم برای حریق در فضای سبز درحالی‌که هزینه نگهداری هر ایستگاه آتش‌نشانی سالی ٣ میلیارد تومان است.»
نمره تاب‌آوری تهران ١٠ است
عباس استاد تقی‌زاده، استاد دانشگاه که پیش از این مشاور عالی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران هم بوده است درباره وضعیت تاب‌آوری تهران توضیحاتی داد: «ایمنی نقطه مقابل تاب‌آوری است. ایمنی زندگی با ریسک تاب‌آوری یعنی درجه دوری از ریسک. زمانی که صحبت از شهر می‌شود یعنی این‌که چقدر می‌تواند مقاوم باشد و چقدر می‌تواند عملکردهای اساسی خود را در زمان حادثه نگه دارد و سوم این‌که چقدر و تا چه زمانی بعد از حادثه می‌تواند به حالت طبیعی خود برگردد.» او معتقد است زمانی که مشارکت وجود نداشته باشد، تاب‌آوری اتفاق نمی‌افتد: «جمعیت ١٠ میلیون نفری تهران چقدر آتش‌نشان داوطلب دارد؟ جمعیت اتریش ٩ میلیون نفر است و٢٥٠هزار نفر داوطلب حرفه‌ای آتش‌نشان در آن‌جا وجود دارد.»
این استاد دانشگاه با استناد به مطالعات سازمان مدیریت بحران شهر تهران نمره تاب‌آوری تهران در سال ٢٠٠٦ یعنی ١٣٨٥ را حدود ٩ تا ٩ و نیم اعلام کرد که با گذشت ١٠سال به ١٠ رسیده است: «سامانه را به‌عنوان سنجش تاب‌آوری تهران ایجاد کردیم که از آن استفاده نمی‌شود. براساس این سیستم در هر ناحیه می‌توانید بگویید وضعیت هر محله تهران براساس ٦٦ آیتم آن در چه سطحی قرار دارد. مردم تهران در ١٠سال گذشته تنها از نظر روانی نسبت به حوادث آمادگی بیشتری پیدا کرده‌اند، درحالی‌که وضعیت آگاهی و عملکرد ما نسبت به حوادث تغییری نکرده است، بنابراین باید برای آموزش دنبال راهکارهای دیگری بگردیم.»
